مصرف مواد مخدر یک فریب است، گرفتار شدن در دامی که خلاصی از آن دشوار و گاهی غیر ممکن است، اما اشتباه بزرگتر مصرف بیش از حد یا اوردوز است که شماری از مصرف کنندگان را به کام مرگ می کشاند.

مواد مخدر امروز بلای جان جوامع بشری شده است، کشور پیشرفته و توسعه یافته و غیر توسعه یافته نمی شناسد، اگر چه عوارض خاص و میزان افراد به اعتیاد گرفتار شده در کشورهای توسعه نیافته و کمتر برخوردار، بیشتر هستند، اما هرساله شاهد آمار رو به رشد میزان مرگ و میرهای ناشی از مصرف مواد مخدر و محرک ها هستیم. 

در چند ساله اخیر شاهد مرگ هایی در کرمانشاه هستیم که در این نوع مرگ ها علت مرگ اوردوز با مواد مخدر یا نوعی دارو خاص ذکر شده است و حتی گاهی متاسفانه شاهد این نوع مرگ ها در افراد  بودیم. 

اگر چه مصرف مواد مخدر علاوه بر آسیب هایی که از نظر اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی فرد معتاد و خانواده و اطرافیان را درگیر می کند می تواند به دنبال خود از کار افتادگی های کوتاه مدت، طولانی مدت و گاهی تا آخرعمر داشته باشد و همچنین سوء مصرف مواد مخدر چه از نوع سنتی و چه نوع صنعتی و انواع محرک ها در نهایت به مرگ مصرف کننده منجر می شود. 

یکی از مسئولیتهای مهم همه دستگاه ها و ارگانهای دولتی در کرمانشاه و نظـام اجتمـاعی حفـظ و تـأمین بهداشـت و سـلامت روانی و اجتماعی شهروندان  اسـت. مسـئله مـواد مخـدر سـال هاسـت کـه بـه مسـئله اجتماعی عمده تبدیل شده است و برنامـه مبـارزه بـا آن در دسـتور کـار استانداری کرمانشاه قرار دارد. فوریت مبارزه با اعتیاد و مواد مخدر برای ایران عزیزآنچنان مهم بوده که مقام معظم رهبری در دستوری به سران سه قوه کشور چنین مرقـوم فرموده اند: «سیاست های کلی در باب مواد مخدر نهایی و ابلاغ گردیـد، ولـی ایـن نگرانـی همچنان باقی است که دستاندرکاران، بـلای بـزرگ و تهدیـد عظیمـی را کـه از ایـن سـومتوجه کشور است به درستی برآورده نکنند و باز هم مشکلات بر روی هـم متـراکم شـود. لذا از آقایان محترم انتظار می رود که هر دام سـهم دسـتگاه خـود در اجرایـی کـردن ایـن سیاستها را با سرعت و قاطعیت و بدون فوت وقت به مرحلـه عمـل برسـانند».

 موارد مرگ و میرهای ناشی از مصرف مواد مخدر در کرمانشاه به طور روز افزون سیر صعودی داشته است که علاوه بر تحمیل بار مالی فراوان بر فرد و خانواده او، بار مالی و معنوی فراوان تری بر جامعه نیز داشته دارد.

 مرگ و میر ناشی از مصرف مواد مخدر در کرمانشاه بین مردان و در سنین جوانی و افراد دارای شغل آزاد و با تحصیلات کمتر از دیپلم شیوع بالاتری داشته و همین امر لزوم مساله آموزش و مراقبت بیشتر از این قشر را آشکار می سازد. در ضمن با توجه به اینکه شایعترین یافته کالبد شکافی و آزمایشگاهی احتقان ریه و هپاتیت مزمن بوده ضرورت توجه به روشهای پیشگیری از انتقال عفونت به سایرین چه در دوران زندگی و چه هنگام معاینه و کالبد شکافی افراد معتاد آشکار می شود. در نهایت با توجه به اینکه تزریقات غیر بیمارستانی بالاترین میزان را در یافته های بالینی افراد مورد مطالعه داشته، می توان اینگونه نتیجه گیری کرد که راه تزریقی شایع ترین علت مرگ در بین مصرف کنندگان مواد مخدر بوده است.

دکتر خانی مدیرکل پزشکی قانونی کرمانشاه درمورد  آمار فوتی های معتادین به مواد مخدر در سال ۹۷ اظهار داشت: در سال ۹۷، تعداد فوتی‌های ناشی از سوء مصرف مواد مخدر صنعتی در استان، ۲۱۰ مورد  بوده که نسبت به سال ۹۶ با ۱۴۲ مورد با رشدی عجیب در استان ۴۸درصد افزایش  داشته است.

حال باید پرسید در روند مبارزه با مواد مخدر در استان تاکنون چه عملکردی داشته اید که این آمار و ارقام فوتی نسبت به سال گذشته با رشد صعودی همراه بوده که اکثرا هم از جوانان و نوجوانان عزیز  کرمانشاه  بوده اند؟

سبب شناسی و شیوع شناسی سوءمصرف مواد مخدر اولین و مهمترین گام در کنترل و پیشگیری از آن است. در عرصه مبارزه با مصرف مواد مخدر برنامه هایی موفق خواهند بـودکه براساس ارزیابی واقع گرایانه از گستردگی و کیفیت مصرف مواد مخدر طراحی و اجـراشوند. سیاستگذاران عرصه اعتیاد برای روزآمد کردن اطلاعات و یافته های خود به منظـورطراحی برنامه های مؤثر در این حوزه نیازمنـد پـژوهش هـایی هسـتند کـه در اسـرع وقـت چشماندازی از وضعیت موجود اعتیاد را در اختیار آنان قرار دهـد و از سـوی دیگـر پدیـده اعتیاد به سبب چند وجهی بودن و همچنین تغییرات پنهانی و سریع، نیازمند مداخلات جامع، دقیق و بهنگام است. به زبان دیگـر، تولیـد اطلاعـات و آگـاهی روزآمـد از رونـد تغییـرات پدیده اعتیاد در طول زمان پایه و اساس سیاستگذاری، برنامه ریـزی و انتخـاب روش هـای مقابله با اعتیاد است. تغییر الگوی مصرف و ویژگی های افراد مصرف کننـده، از جملـه ایـن تغییرات است که بدون علم به آنها سیاستگذاری ممکن نخواهد بود.

در حال حاضر  وضعیت سوءمصرف مواد مخـدر در کرمانشاه وسبب شناسی مصرف مواد و تغییرات الگوی مصرف مواد مخدر سبب شده است که الگوی سنی مصرف مواد مخـدر صـنعتی بیـانگر ایـن حقیقـت باشد کـه بیشـترین مصـرف کراک و شیشه در سنین نوجوانی و جوانی بوده و این مصرف بیشتر بـا دوسـتان محـل ودر مهمانی های شبانه بوده است. جوانان می پندارند که مصرف این مواد اعتیادآور نیست و این امر، زنگ خطری برای مسئولان کشور و بالاخص کرمانشاه است که نشان مـی دهـد اقـدامات اطـلاع رسـانی در جامعه پیرامون خطرات مواد مخـدر صـنعتی کـافی نبـوده اسـت .

جامعه کرمانشاه طـی دو دهه گذشته شاهد تغییرات عمدهای در الگوی مصرف مواد مخدر بـوده اسـت زیرا که روند تغییر الگوی مصرف حا یک از تغییر مـاده مصـرفی از تریـاک بـه مـواد صنعتی همچون کراک و شیشه و تغییر روش مصـرف مـواد از روشهـای دشـواری همچـون تـدخین بـه روشهای سادهتری بوده است.

 شواهد تجربی و داده های مختلف نشان دهنده کاهش سـن مصـرف مـواد مخـدر در کرمانشاه و تغییر الگوی مصرف مـواد بـه ویـژه در میـان گـروه سـنی جوانـان اسـت. بـه عبــارتی، اگرچــه هنــوز تریــاک بیشــتراز ســایرانــواع مــواد مخــدر مصــرف مــی شــود و شناخته شده ترین و در دسترس تـرین مـواد مخـدر در کرمانشاه اسـت و با یک مقایسـه  الگوی مصرف می توان فهمید مواد صنعتی جدید به علت ارزان بودن و گران تر شدن تریاک به تدریج جایگزین مواد مخدر صنعتی می شود. شیشه و کراک در بین گروه سنی جوانان و به تدریج شیوه مسلط مصرف می گـردد. گـرایش نسـل امـروز بـه مصـرف مواد صناعی بسیار شده است، این در حالی است که مضرات این گونه مخدرهـا بـه مراتـب بیشترو ناگوارتر از مخدرهای سنتی است و این گونه می شود که جوانان کرمانشاهی بجای لذت بردن از زندگی شان در ایام شباب سر تعظیم از شرم به سوی حضرت عزرائیل فرود می آورد تا شرمنده جامعه و والدین و بستگان نشود

 لازم به ذکر است گفته شود که برای مبارزه با اعتیاد باید تمام زیرساخت هایی که افراد و جوانان جامعه را به نحو تحمیلی به سمت اعتیاد سوق می دهد را تغییر داده و در مسیر درست هدایت کرد اما متاسفانه تاکنون وجهه همت مسئولان کشوری مبارزه با اعتیاد نبوده است و قانون مبارزه با مواد مخدر به روز و دقیق نیست زیرا که متاسفانه به رفع مشکلات موجود در جهت جلوگیری از استفاده افراد از مواد مخدر و اعتیاد از سوی مسئولان پرداخته نشده است، ازسوی دیگر قانون مبارزه با مواد مخدر هم قانونی بسیار ناقص بوده و درابعاد مختلف نیاز به اصلاح دارد که درحال حاضر در کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس تنها به اصلاح یک قسمتی ازمجازات ها اکتفا و توجه کرده است.

قانون بد می تواند بر افزایش مفاسد اجتماعی دامن زند بنابراین قانون مبارزه با مواد مخدر باید از اساس اصلاح شود؛ البته برای اصلاح دراین قانون باید ازمتخصصان مربوطه ازجمله  کارشناسان علوم اجتماعی، علوم روانی، جامعه شناسان و روانشناسان  استفاده شود تا بتوان قانون جامعی را دربحث مبارزه با مواد مخدر تدوین کرد ضمن اینکه با نظارت دقیق بر اجرای قانون از سوی مجلس باید از ریشه با اعتیاد و مواد مخدر مبارزه کرد.

هرچند که گفته می شود اعتیاد جرم نیست اما قانونگذار در مواردی اعتیاد را هم جرم انگاری کرده است، بنابراین جرم یک معلول بوده که این معلول منبعث از علل متفاوتی است که اعتیاد هم از این قاعده خارج نیست؛ بنابراین علل و ریشه ارتکاب به اعتیاد بسیار پیچیده تر از سایر جرائم مانند سرقت است.

 یک فرد باید در نهاد خانواده و مدرسه تربیت شود اما وقتی همه ارکان اجتماعی در این موضوع سهل انگاری می کنند یک فرد معتاد در جامعه متولد می شود، همچنین مشکلات اقتصادی نیز منجر به اعتیاد و استفاده از مواد مخدر می شود به طوری که طبق آمار غیررسمی بارها مشاهده شده که بسیاری از قاچاقچیان محتاج ابتدایی ترین هزینه ها برای معاش خانواده هستند؛ بنابراین این موارد نشان می دهد که جامعه مقصر اصلی در اعتیاد و استفاده از مواد مخدر است.

امیدوارم با تلاشهای جدی مسئولان کشوری و استانی  برای کنترل شیوع مصرف مواد مخدر هیچگاه شاهد مرگ یکی از جوانان ایران و کرمانشاه نباشیم و هیچ چیز از دید کارشناسان این حوزه پنهان نباشد تا مبادا کرمانشاهان از خون جوان خون گریه کند پس لطفا بفکر باشید .

* گزارش از محمد حقیقی راد - خبرنگار برنا