به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری برنا، در شرایط امروز که از یک سو تحریم‌های آمریکا اقتصاد کشور را هدف قرار داده و البته توفیق اجباری اقتصادی بدون نفت را رقم زده‌است و از سوی دیگر ویروس ناشناخته کرونا اقتصاد جهانی را با چالش جدی مواجه کرده است، دنیا به سمت تقویت امنیت غذایی روی آورده و حوزه کشاورزی در صدر اهمیت قرار گرفته است. کشور ما نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی دارای ظرفیت‌های متعددی در زمینه کشاورزی است که البته به دلیل مواجهه با مشکلاتی مثل نبود قوانین به روز و یا اجرای ناقص آن‌ها و غفلت از حذف موانع صادراتی بسیاری از پتانسیل‌های این حوزه بالقوه باقی مانده و آنطور که شایسته است از آن‌ها استفاده نشده.
روز گذشته میزبان «محمدجواد عسکری»، نماینده مردم داراب و زرین‌دشت و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس در خبرگزاری برنا بودیم و با او پیرامون مشکلات و راهکارها و برنامه‌های کمیسیون کشاورزی مجلس یازدهم در این حوزه به عنوان یکی از گزینه‌های جدی ریاست کمیسیون کشاورزی به گفت و گو نشستیم که در ادامه می خوانید:
از نظر شما مهم‌ترین دغدغه‌ها و چالش‌های حوزه کشاورزی چیست و جایگاه این حوزه را به چه صورت می‌بینید که باعث شد این کمیسیون را برای فعالیت انتخاب کنید؟
امروز نگاه دنیا به سمت امنیت غذایی است و سازمان‌های بین‌المللی مثل WHO(سازمان بهداشت جهانی) و فائو به دنبال ایجاد و توسعه فضای امنیت غذایی هستند که وابستگی مستقیم به تولیدات کشاورزی دارد.
جوامع بشری زمانی می‌توانند در سلامت کامل به سر برند که محصولات سالم غذایی با نگاه ارگانیک تولید شود.
ایران دارای تنوع اقلیمی زیادی است. ما در کشورمان سه اقلیم متفاوت داریم که هم از نظر ظرفیت و هم از لحاظ قابلیت در منطقه خاورمیانه بی‌نظیر است.
من هم کشاورز زاده بودم و هم همه تحصیلات خود را از دیپلم تا دکترا در این حوزه گذراندم. همچنین سوابق اجرایی هم در این زمینه داشته و برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برای این حوزه در نظر گرفته‌ام.
معتقدم اگر کمیسیون کشاورزی در راستای مطالبات مقام معظم رهبری حرکت کند، اقتصادی مقاومتی، رونق و جهش تولید را فعال کند و برنامه داشته‌باشد، می‌توانیم از بحران کنونی خارج شویم.
محصولات کشاورزی ایران چقدر قابلیت صادرات و ارزآوری دارند؟
امروز می‌بینیم که همه درآمد و اقتصاد کشوری مثل هلند صرفا برگرفته از کشاورزی و تولید گل است و ما با همه شرایط اقلیمی کم نظیر خود بهتر می‌توانیم کشاورزی را جایگزین نفت کنیم.
60 درصد مردم ما به دلیل اقلیم‌های مختلف با بخش کشاورزی سر و کار دارند و عمده اشتغال ما برگرفته از بخش کشاورزی است که از سر زمین تا سفره مردم را شامل می‌شود، بنابراین باید باور کنیم که می توانیم کشاورزی را جایگزین نفت کنیم.
تقریبا همه کشورهای پیرامون ایران که جمعیتی حدود 500 الی 600 میلیون نفر را شامل می شوند، به محصولات کشاورزی و غذایی ما نیازمند هستند و ما می‌توانیم آن‌ها را تامین کنیم اما چون درحوزه صادرات و صنایع تبدیلی برنامه‌ریزی خوبی نداشتیم و در حوزه نگهداری محصولات کشاورزی با برنامه جلو نرفتیم دراین زمنیه موفق عمل نکرده‌ایم. باید کارشناسان خبره را برای بازاریابی محصولات کشاورزی به کشورهای مختلف بفرستیم.
کمیسیون کشاورزی چه برنامه‌هایی برای رفع مشکلات و دغدغه‌های بخش کشاورزی دارد؟
کشاورزان الان گله دارند که نهاده‌ها به موقع در اختیارشان قرار نمی‌گیرد و محصولاتشان هم خریداری نمی‌شود. آن‌ها با مشکلات زیادی در مراحل کاشت، داشت و برداشت مواجهند اما در قالب یک دوره یک ساله در کمیسیون کشاورزی و با برنامه ریزی صحیح می‌توانیم نتایج خوبی در این زمینه بدست آوریم.
گام اول ما در کمیسیون کشاورزی این است که مثل کشورهای توسعه یافته، دولت را مکلف به خرید همه محصولات کشاورزی کنیم. ماموریت‌های هم برای دولت در نظر گرفته‌ایم تا مسیر صادرات را با نگاه تولیدات ارگانیک و رعایت کارنس دوره محصولات باز کند. باید بروکراسی‌ها را حذف کنیم و نظارت بیشری داشته‌باشیم.
گام دوم این است که امنیت سرمایه‌گذاری را بالا ببریم و تلفیقی از صنعت و کشاورزی ایجاد کنیم. باید کسانی را که سرمایه دارند در حوزه صنایع تبدیلی، تلفیقی از صنعت و کشاورزی ایجاد کنند که صنعتی شدن کشاورزی دو نتیجه دارد: محصولات کشاورزان ما خراب نمی‌شود و در زمان خود صادر می شود. همچنین با ایجاد امنیت سرمایه‌گذاری، به جذب منابع در این حوزه خواهیم پرداخت که نگاه کشورهای توسعه یافته هم همین است اما در کشور ما هنوز بستر امن برای آن ایجاد نشده‌است. خروجی دیگر این تلفیق، اشتغالزایی است که دغدغه حاکمیت و مردم است.
گام سوم نگهداری محصولات کشاورزی است. وقتی برنامه ریزی نداریم، در زمان برداشت محصولات، به یکباره بازار اشباع و محصولات خراب می‌شود در حالی که فضا و ظرفیت کافی برای آن داریم. درحال حاضر چهار هزار انبار بدون استفاده متعلق به تعاونی روستایی کشور وجود دارد.
از دیگر برنامه های ما این است که فارغ التحصیلان کشاورزی را به عنوان سرمایه های کشور مدیریت کنیم تا به تهدید تبدیل نشوند. در حال حاضر حدود 20 هزار فارغ التحصیل کشاورزی فقط در یک استان داریم و نگاه کمیسیون این است که با جدیت به این موضوع ورود کند.
برنامه هایی داریم که مسئولان از نزدیک با گلایه ها و خواسته های کشاورزان، دامداران و ... آشنا شوند.
چند روز پیش بذر پنبه دانه شده در هرمزگان اجازه ترخیص نگرفته و با توجه به فساد پذیر بودن این محصول و اکسید شدن در هوای گرم، ضرر آن به کشاورز رسید. اگر کشاورز به موقع کشت نکند، گل دهی پنبه به سرما خورده و در مواجهه با تنش سرمایی خراب می‌شود.
مهم‌تر از همه این مسائل آن است ما باید جامعه سالم داشته باشیم و جامعه سالم برگفته از مواد غذایی سالم است که در حوزه بخش کشاورزی باید تولید یا فرآوری شود.
ما اگر بخواهیم می توانیم با برنامه‌ریزی صحیح، هم کشاورزی را جایگزین نفت کنیم، هم نیازهای کشور را تامین کنیم و هم صادرات و ارزآوری در این حوزه داشته باشیم.
در کمیسیون کشاورزی می خواهیم مگا پروژه‌های قوی در حوزه کشاورزی پیاده کنیم مثل طرح‌هایی نظیر کارخانه نیشکر هفت تپه یا شرکت زراعی منطقه جیرفت یا بستان آباد و ...که شرکت‌های سهامی زراعی ورودی قوی داشتند و با حمایت دولت خروجی خوبی بدست آمد.
وضعیت واردات در بخش کشاورزی چگونه است و آیا تولید داخل امکان جایگزینی آن را دارد؟
برای روغنی که امروز در کشور مصرف می‌شود، هزینه‌های هنگفتی صرف می‌شود. معادل کل هزینه‌های مراکز آموزش عالی ارز خارج می‌شود تا روغن بی کیفیت وارد شود و ما آن را در داخل کشور با صرف هزینه‌های زیاد فیلتر کنیم. امروز باید برنامه ریزی کنیم تا کشت دانه‌های روغنی را توسعه دهیم.
نکته دیگر مکانیزه کردن بخش های زراعی است. ما در این بخش ضعیف هستیم و کمیسیون باید با جدیت به این حوزه ورود کرده و فضاسازی کند تا اتفاقات خوبی رخ بدهد. مکانیزاسیون کشاورزی اشتغال خوبی به دنبال خواهد داشت.
نگاه ما این است که بخش کشاورزی یک بخش فعال، به روز و پر رونق باشد تا هم دغدغه کشاورزان برطرف شود و هم هم دغدغه مصرف کنندگان.
اینکه دولت را مکلف به خرید تضمینی همه محصولات کشاورزی کنیم دارای نگاه علمی و تجربی است.
در حال حاضر کشورهایی مثل بلژیک همه مواد اولیه مورد نیاز خود را به موقع در اختیار کشاورزان گذاشته و دست آن‌ها را هم برای صادرات باز می گذارند، پس از آن هم اگر اتفاقی افتاد مازاد محصولاتشان توسط دولت خریداری می‌شود تا کشاورز مشکل و نگرانی نداشته باشد. باید فضای این چنینی هم برای باغداران و هم برای دامداران فراهم شود.
سیستم کشاورزی ایران سنتی است و این موضوع به ویژه در بخش آبیاری موجب هدررفت زیاد انرژی می‌شود. آیا برای این مساله برنامه خاصی دارید؟
برای سیستم آبیاری و زراعت برنامه داریم. برای امنیت غذایی، برای محصولات زراعی، باغی و دامپروری به ویژه ماکیان و پروتئین سفید و حتی پروتئین قرمز برنامه داریم. برای محیط زیست و سازمان جنگل‌ها و مراتع هم برنامه داریم.
از آنجا که کشور ما در منطقه خشک و نیمه خشک قرار دارد، نگاه ما این است که کشت جایگزین داشته باشیم و محصولاتی با آب بری کمتر کشت کرده و نحوه استفاده از آب را مدیریت کنیم.
باید آبیاری تحت فشار و قطره‌ای را در اولویت کار خود قرار دهیم و برای اجرای این نوع آبیاری به کشاورزان وام‌های بلند مدت با بهره کم پرداخت کنیم.
برای کشور ما حفظ آب ضروری است و باید نظارت دقیقی در این حوزه شکل بگیرد چرا که عمده دشت های ما بخاطر استحصال بیش از حد آب از سفره های آب زیرزمینی از مرحله بحران عبور کرده که این یک تهدید بزرگ است.
دباره موضوع آب مهم ترن مساله در درستور کمیسیون قرار خواهد گرفت کشت گلخانه‌ای و کشت هیدروپونیک است.
دنیا در بحث آب برنامه ریزی صحیح و حساب شده دارد، برای مثال عربستان روزانه یک میلیارد و 500 میلیون متر مکعب آب زازا خلیج فارس برداشت کرده و برای تولید گندم آن را شیرین می کند.
ایران یک سوم ترکیه یعنی 300 میلی متر بارندگی دارد در حالی که ترکیه هزاران هکتار کشت گلخانه ای راه اندازی کرده و ما در این حوزه عقبیم. درحالی که می‌توانیم با توسعه این کشت از حداقل فضا حداکثر استفاده و حداکثر اشتغالزایی را داشته باشیم.
پرورش شیلات و توسعه آن از دیگر موضوعاتی است که در دستور کار کمیسیون کشاورزی قرار خواهد گرفت. ما بیش از 1000 کیلومتر مرز با دریا در حوزه خلیج فارس داریم که هم دما و آب و هوای مناسبی دارد و هم میزان نمک خاک آن به اندازه ای است که می‌توانیم تولیدات دریایی را گسترش دهیم. میگوی خلیج فارس بهترین میگوی دنیاست.
آیا در این حوزه از نظر قوانین و مقررات دچار نقص و کمبود هستیم؟
عمده قوانین بخش کشاورزی مندرس است و باید به روز شود. دنیا در حال حاضر به سرعت به سمت رسیدن به برنامه‌های مهم و استراتژیک در حال حرکت است.
از این رو قوانین باید به روز شوند و قوانین گذشته به خوبی چکش کاری شوند. همچنین باید سیستم نظارتی قوی برای اجرای این قوانین وجود داشته باشد.
چشم انداز 20 ساله افق 1404 توسط مقام معظم رهبری تدوین و به سران قوا ابلاغ شده است اما سند 20 ساله دچار بی توجهی شده است. در بخش کشاورزی اسناد بالادستی به نکاتی در حوزه کشاورزی هم اشاره شده که هم درباره مدیریت آب و خاک است و هم درباره مدیریت فضای محیط زیستی و منابع طبیعی. باید برای بهره برداری هم برنامه ریزی صورت گیرد.
ظرفیت ها و قابلیت های بخش کشاورزی بی نظیر است ولی تا الان نتوانستیم آن ها را بالفعل کنیم.
سرمایه های بخش کشاورزی، آب و خاک است. نزدیک به دو قرن زمان برای خاک حاصلخیز نیاز است. قرن‌هاست سفره های آب زیرزمینی ما حفظ شده اما در دو دهه بهره برداری های فراوان به آآآن آسیب زده است. ما باید فضای خاکی و آبی را مدیریت کنیم و به حفظ و نگهداری مراتع بپردازیم.
بزرگترین بانک ژنی دنیا در منطقه زاگرس ایران است و به راحتی درخت‌های بلوط 300 الی 400 ساله طی آتش سوزی ها در حال از بین رفتن است در حالی که قیمت هر درخت بلوط 3 میلیارد تومان برآورد شده است. همین جنگل‌ها و مراتع می‌توانند آبیاری ها را ذخیره کنند و مانع فرسایش خاک و مشکلات زیست محیطی شوند.
ما باید با برنامه ریزی صحیح به بهره بردار اجازه دهیم از مراتع و منابع طبیعی بهره برداری کند و ایجاد اشتغال کند. باید مردم را پای کار بیاوریم تا احساس کنند منابع طبیعی متعلق به آنهاست تا هم آن ها را حفاظت کنند، هم احیا، بهره برداری، حراست و اصلاح کنند و باید بهره بردار تعهد دهد که حفاظت و حراست هم به عهده او باشد.
یکی از مشکلات کشاورزان اختلاف قیمت محصول در بازار با سر زمین و وجود دلالان است؛ برای این مساله چه راه حلی پیشنهاد می‌دهید؟
یکی از نتایج خرید تضمینی دولت، قطع شدن دست دلالان است. خرید تضمینی به کشاورز انگیزه می دهد و دولت باید خرید را از سر زمین، تا بازار فروش و سفره مردم هدایت کند.
دولت می تواند در قالب شرکت های تعاونی محصولات کشاورزی را از کشاورز یا باغدار خریداری کند و با نرخ مصوب و مشخص در اختیار مصرف کننده بگذارد که هم کشاورز سود کند و هم محصول با قیمت مناسب به مصرف کننده برسد اما امروز شاهد آن هستیم که دلالان با سرمایه ای که به دست می آورند بازار را با نوسان مواجه می کنند. این در حالی است که کشاورز مجبور است با قیمت پایین محصول خود را بفروشد، چون پول می خواهد تا کشت بعدی خود را انجام دهد و از زمان کشت محصول بعدی عقب نیفتد. از این رو دستگاه قضایی و دولت باید با دلالان به صورت جدی برخورد کنند.
کشور کمبود منابع ندارد و مشکل ما بی برنامگی است. حال اگر مدیریت اصلاح شود و برنامه ریزی مطلوبی وجود داشته باشد، به رغم مشکلات فراوان می توان شرایط را بهبود بخشید.
تجربه نشان داده است که ما در سخت ترین شرایط و جنگ کشور را اداره کردیم و رونق و توسعه و تولید هم داشتیم.
اکنون نیز می توانیم با به موقع قرار دادن نهاده ها در اختیار کشاورزان و همچنین بهره برداری خوب و صحیح و علمی از منابع موجود، فضای رونق قابل قبولی را در کشور ایجاد کنیم و اگر مدیریت صحیح و نگاه به آینده و تفکر جهادی وجود داشته باشد، بر همه مشکلات غلبه خواهیم کرد.