نشست علمی آینده پژوهی برگزار شد 

به گزارش خبرگزاری برنا از قم، نشست علمی با عنوان مروری بر کلیات آینده پژوهی با حضور اساتید مطرح و به نام رشته آینده پژوهی از جمله دکتر عبدالرحیم پدرام عضو هیات علمی دانشگاه دفاع ملی و استاد مدعو طلوع مهر، دکتر احد رضایان پژوهشگر حوزه آینده پژوهی و استاد مدعو طلوع مهر و دکتر مهدی مطهرنیا عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی و استاد مدعو طلوع مهر برگزار شد.

در ابتدای این نشست که با مشارکت مجازی دانشجویان کارشناسی ارشد رشته آینده پژوهی و سایر علاقه‌مندان این رشته همراه بود، دکتر پدرام با اشاره به هویت رشته آینده پژوهی و در جواب یکی از دانشجویان که در مورد چالش هویتی آینده پژوهی پرسیده گفت: امروزه آینده پژوهی در کشور ما از حوزه های مختلفی عبور کرده است؛ در واقع آینده پژوهی یک علم نیست بلکه یک ضرورت و دانش مستقل است؛ دربسیاری از سازمان­ها به خصوص سازمان­های مأموریت­گرا، واحد مستقلی به عنوان آینده­پژوهی وجود دارد که این اختصاص به ایران هم ندارد. چنان‌که الآن انجمن­های علمی، حوزه­های مستقل، نشریات و شبکه ­های ارتباطی داریم که نشان می­دهد آینده­پژوهی امروزه به عنوان حوزه ­ای دانشی و مستقل، در دنیا و ایران شناخته می­شود و در دانشگاه­ها این رشته به صورت مستقل یا به عنوان گرایش در یکی از رشته­ ها تدریس می‌شود. 

وی در ادامه گفت: باید بین سه دسته از آدم­ها تمایز قائل باشیم؛ یکی مدعیان آینده­ پژوهی، دیگری کسانی که ادعاهای عجیب و غریبی پیرامون آینده ­پژوهی دارند و دسته­ سوم کسانی که مدرک آینده ­پژوهی داشته و توانایی کار آینده ­پژوهی دارند. مقصود ما دسته آخر است؛ البته این مسئله در همه‌ی رشته‌ها وجود دارد. چه‌بسا کسی که لزوماً مدرک مهندسی عمران گرفته مهندس خوبی نیست. بنابراین، کسی که آینده ­پژوه است یعنی چه؟ یعنی اینکه بتواند فعالیت دیده ­بانی خوبی را انجام دهد، بتواند استوسینت را در یک حوزه­ی فنی به کار بگیرد و یا اینکه مثلاً سامانه ­ی استاد به نگام را در یک سازمان راهبردی پیاده ­سازی، تحلیل و در بازه زمانی مشخص روندپژوهی کند. همچنین بتواند سناریو های استانداری بنویسد، ره‌نگاشت یک موضوع فنی سازمان را تدوین کند.

دکتر مطهرنیا دیگر سخنران نشست علمی آینده پژوهی با اشاره به جایگاه رشته آینده پژوهی گفت: آینده­ پژوهی یک دیسیپلین فرارشته­ ایست و در رأس همه علوم قرار دارد و برنامه­ ی زمینه­ ساز و درون پرور بهره ­برداری از همه­ ی داشته­ ها و نداشته­ های علوم مختلف برای حل یک راز است. این علم، رمز­گشایی از راز آینده است. بنابراین، اگر تمام علوم با مسئله و فرامسئله روبه­ رو هستند، پس آینده ­اندیشی با یک راز روبه‌روست. زیرا آینده مملو از عدم قطعیت است و قطعاً خواهد آمد؛ لذا مملو از صفحه­ های تخمینی است و انباشته از غافل‌گیری­ های استراتژیک است و امیدواریم بتوانیم با راز­گشایی از رمز آینده، خطاهای تخمینی را کاهش دهیم، عدم قطعیت­ ها را دریابیم و بتوانیم در برابر غافل‌گیری­ های استراتژیک شکل و آرایش درستی بگیریم.

وی در ادامه با اشاره به هویت رشته آینده پژوهی افزود: علم دردستگاه­های فکری گوناگون کارکرد متفاوتی را بر می­تابد. از ارسطو که متکی بر عقل، عقل نقلی، عقل تجربی و عقل علمی را گفت و از درون آن الهیات، علوم تجربی و فلسفه را استخراج کرد بگیرید تا دیدگاه­ های جدیدی که در حوزه­ های مثلاً معرفت ­شناسی باشلاری از سال 1923 به بعد مطرح شد. باتوجه به همه­ اینها باید تعریفی از علم داشته باشیم و با نظام واره اتخاذ شده با پارادایم ­های معرفت ­شناسانه و قابل راستی­ آزمایی پیش رفت. اگر این چند ویژگی را ببینیم، آینده اندیشی، هم هدف خاص، هم موضوع خاص، هم روش­های خاص و هم روش­شناسی خاص دارد.  

دکتر مطهر نیا با اشاره به ماهیت و کارکرد رشته آینده پژوهی گفت: آینده پژوهی خطاهای تخمینی را پایین می­آورد و غافلگیری­ های استراتژیک را محدود می­کند. هزینه­ ها را پایین می­آورد و ضمانت میزان موفقیت را افزایش می­دهد. بنابراین، کدام سازمان و شخصیتی است که به این علم نیاز نداشته باشد؟ کدام فعال اقتصادی اجتماعی در حوزه­های گوناگونی است که به این علم نیاز پیدا نکند؟! مثلاً من در اصفهان قبل از کرونا به خانمی که در کار مواد شوینده بود و به دلایلی درصدد خارج شدن از این کار بود، مشاوره دادم و اجازه خروج از این کار را به او ندادم. حال حساب کنید درکرونا چقدر سود برده است! اینها مصادیقی است که با علم و منطق سازگار است؛ بنابراین، هرجا اگر به مشاور حقوقی، روانشناسی و... نیاز است باید در کنارش مشاور آینده­ پژوه هم باشد. بلکه بالاتر، حتی رئیس­ جمهور، رئیس مجلس، مسئولین دولتی و تمام کسب و کارها باید درصدد مشاور آینده‌ پژوهی باشند. لذا باید درصدد ایجاد کلینیک‌های آینده ­پژوهی باشیم نه اینکه آن را علمی دولتی و حکومتی بدانیم.  

دکتر رضایان نیز در ادامه با اشاره به هویت رشته آینده پژوهی خاطرنشان کرد: بخشی از مشکلات ما به ضعف معرفت­ شناختی یا ضعف فلسفی دانشگاهیان ما در شناخت اینکه چه چیزی علم است، چه چیزی دانش است و چه چیزی را می­شود دانش در نظر گرفت، برمی­گردد؛ جدای از این بخشی از این ابهام پیرامون مقاومت آینده­پژوهان به درک ضعیف بسیاری از این افراد باز می‌گردد.  در پایان جلسه نیز پرسش و پاسخ دانشجویی برگزار شد و دانشجویان سوالات خود را در جلسه ارائه دادند و اساتید نیز به پاسخگویی این سوالات پرداختند؛ در این جلسه چالش های هویتی، جایگاه و کاربرد رشته آینده پژوهی به صورت تخصصی مورد بحث قرار گرفت و دانشجویان حاضر در جلسه نیز سوالات خود را در این زمینه از اساتید به صورت مجازی پرسیدند؛ روند صعودی و نزولی ویروس کرونا، برگزاری مراسم پیاده روی اربعین سال جاری با وضعیت کنونی و شرایط اقتصادی ایران و خاورمیانه از جمله مباحثی بود که توسط دانشجویان در جلسه مطرح شد.

لازم به ذکر است متن کامل این نشست علمی در وبگاه نشریه مدیریت راهبردی و آینده پژوهی و سایت مؤسسه آموزش عالی طلوع مهر بارگذاری خواهد شد.