به گزارش خبرگزاری برنا؛ یوسف صانعی در سال ۱۳۱۶ خورشیدی، در خانواده‌ای روحانی در روستای نیک‌آباد شهرستان اصفهان (۵۰ کیلومتری ورزنه) متولد شد. پدر وی، محمدعلی صانعی، و پدربزرگ وی، ملایوسف، هر دو از روحانیون شناخته شده زمان خود بوده‌اند. وی در فلسفه از شاگردان میرزا جهانگیرخان و در فقه از شاگردان میرزا حبیب‌الله رشتی بوده‌است.
او در سال ۱۳۲۵ وارد حوزه علمیه اصفهان شد و پس از گذراندن دروس مقدمات در سال ۱۳۳۰ برای ادامه تحصیل، به حوزه علمیه قم رفت. وی در امتحانات سطوح عالی حوزه در سال ۱۳۳۴ رتبه اول را احراز نمود و مورد تشویق سید حسین طباطبائی بروجردی قرار گرفت.
او از همین سال در درس خارجِ سید روح‌الله خمینی شرکت کرد و تا سال ۱۳۴۲ به‌طور مستمر از حوزه درس اصول و فقه و مبانی مُتقن سید روح‌الله خمینی بهره برد و در زمره شاگردان موفق او قرار گرفت. حضور فعال در درس خارج خمینی طی سالیان دراز و ممارست فراوان نسبت به فراگیری مبانی و تحقیقات او، اِشراف او را بر دیدگاه‌های فقهی و اصولی خمینی را به درجه‌ای رساند که به تعبیر او، «در حد شعور مبانی بود و از حد صِرف دانستن، بالاتر.»
او علاوه بر سال‌ها شاگردی در حوزه درس سید روح‌الله خمینی، از دیگر استادان علوم دینی چون سید حسین طباطبائی بروجردی، سید محمد محقق داماد و محمدعلی اراکی نیز بهره برد. وی از سال ۱۳۵۴ رسماً تدریس خارج فقه را با کتاب زکات در مدرسه حقانی (شهیدین) شروع نمود
همسر وی خانم شفیعی بود که در بهمن ۱۳۹۰ درگذشت.
کتاب فقیه نواندیش (روایت زندگی فقیه اهل‌بیت عصمت و طهارت یوسف صانعی) توسط جمعی از نویسندگان دربارهٔ وی نوشته شده‌است.
اغلب مبارزات سیاسی و فعالیت‌های انقلابی صانعی پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، تلاش در ابعاد فرهنگی و تبلیغاتی بوده‌است. این تلاش‌ها از طریق تبلیغ، سخنرانی، حضور در تظاهرات و راهپیمایی‌ها و صدور اعلامیه و بیانیه‌های سیاسی انجام می‌گرفت.
بر اساس آنچه در جلد سوم کتاب اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده‌است، نام و امضای یوسف صانعی، در ذیل حدود سی اعلامیه سیاسی و انقلابی به ثبت رسیده‌است که اولین آن، نامه‌ای است که پس از انتقال خمینی از ترکیه به نجف، از سوی علمای قم، خطاب به وی نوشته شده‌است. همچنین آخرین بیانیه‌ای که نام و امضای وی و دیگر همراهان انقلاب در ذیل آن به چشم می‌خورد، اعلامیه‌ای است که در مخالفت با دولت بختیار، در تاریخ ۱۳۵۷/۱۰/۱۷ صادر شده‌است.
شاید مهم‌ترین بیانیه شدیداللحن مبلغان مذهبی در قم در قبل از انقلاب، بیانیه مربوط به «خلع ید شاه از حکومت» است که به تأیید جمعی از فضلا و مدرّسان حوزه علمیه قم رسیده‌است و نام و امضای یوسف صانعی نیز در ذیل آن به چشم می‌خورد.
یوسف صانعی در اسفند ۱۳۵۸ از طرف سید روح‌الله خمینی، رهبر ایران به عنوان یکی از شش فقیه شورای نگهبان قانون اساسی منصوب شد. او مسئولیت‌های دیگری نظیر نمایندگی روح‌الله خمینی در شورای عالی بازسازی مناطق جنگی نیز داشت.صانعی، پس از حدود سه سال، در ۱۹ دی ۱۳۶۱ از آن شورا کناره‌گیری کرد و در همان تاریخ از طرف روح‌الله خمینی، به دادستانی کل کشور منصوب شد.
او در اردیبهشت ۱۳۶۴ از دادستانی استعفا داد ولی با استعفایش موافقت نشد. البته چندی بعد، محمد موسوی خوئینی‌ها جایگزین او شد. یوسف صانعی در اولین دوره مجلس خبرگان رهبری در آذر ۱۳۶۱ نیز به عنوان نماینده منتخب مردم تهران رأی آورد.
یوسف صانعی در اوایل انقلاب در صدا و سیما رساله (توضیح‌المسائل) روح‌الله خمینی را آموزش می‌داد و پس از کناره‌گیری از کلیه مناصب حکومتی به قم رفته و درس خارج خود را ادامه داد. برای اولین بار رساله توضیح‌المسائل وی در سال ۱۳۷۲ هجری شمسی چاپ شد.صانعی احکام فقهی نویی به ویژه دربارهٔ حقوق زنان و حقوق غیرمسلمانان داشت.
یوسف صانعی که ۲۱ شهریور ۱۳۹۹ به دلیل شکستگی استخوان لگن در بیمارستان بستری شده بود، صبح روز ۲۲ شهریور ۱۳۹۹ در بیمارستان نکویی شهر قم درگذشت.