به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری برنا؛ «آمریکا نمی‌تواند نه برای برجام و نه دیگر سازوکارهای چندجانبه‌ای که از آن خارج شده است، جایگزینی معرفی کند» این موضع جمهوری اسلامی ایران است که معاون حقوقی و بین‌المللی وزارت خارجه در نشست شورای حکام بین‌المللی انرژی اتمی بیان کرده است. محسن بهاروند با یادآوری اینکه آمریکا به رهبری دونالد ترامپ با خروج از توافقنامه بین‌المللی برجام، دیگر نمی‌تواند برای سایر اعضا و ایران تعیین تکلیف کند، عنوان کرد: «ایران بارها تمایل خود را برای اجرای کامل و موثر توافق نشان داده است و ما باید کمی واقع بین باشیم.»
این دیپلمات با اشاره به اینکه ایالات متحده از توافق هسته‌ای خارج شده و تحریم‌های حداکثری علیه کشور من اعمال کرده است، تاکید کرد: «ایران به تعهدات خود در توافق پایبند بوده اما در عین حال برخورداری از حقوق مندرج در آن تقریباً غیرممکن است.»
به گفته بهاروند؛ ایران در چارچوب توافق از حقوق جبران کننده خود استفاده می‌کند. با این حال، ما آماده هستیم تا اقدامات جبرانی را به محض اینکه بتوانیم از حقوق مندرج در توافق بطور آزادانه برخوردار شویم، برگردانیم.»
اعلام این مواضع از سوی ایران در حالی است که اخیرا وزرای خارجه آلمان، انگلیس و فرانسه درباره حفظ برجام و رد ادعای آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه علیه ایران توافق کردند.
در واقع بیانیه تروئیکای اروپا درباره برجام در واکنش به تلاش های ترامپ و پمپئو برای راه‌اندازی مکانیسم ماشه علیه ایران بود که در نتیجه با پاسخ منفی، متحدان اروپایی ترامپ روبرو شده و از دستور کار شورای امنیت نیز خارج شد، آن هم با وجود دلیلی روشن یعنی خروج ترامپ از برجام. برجامی که نتیجه مذاکره چندین ساله ایران با کشورهای 1+5 بوده که اکنون با خروج آمریکا به کشورهای 1+4 تغییر پیدا کرده است.
ترامپ که تا حدود زیادی به موفقیت در راه‌اندازی مکانیسم ماشه علیه ایران به ویژه در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در نوامبر امیدوار بود با پاسخ منفی اروپایی‌ها و شورای امنیت روبرو شد، پاسخی که به تعبیر حسن روحانی، شکستی مفتضحانه‌ای را برای آمریکا در عرصه بین‌المللی رقم زد.
رئیس‌جمهور کشورمان روز گذشته با تاکید بر اینکه، روز شنبه و یکشنبه هفته آینده، روز پیروزی ملت ایران و روز شکست مفتضحانه آمریکاست، گفت: «مکانیزم ماشه مربوط به اعضای برجام است نه کشوری که نه تنها از آن خارج شده بلکه دیگران را تشویق به خروج از آن کرده و هر کشوری را هم که قطعنامه شورای امنیت را اجرا کرده، تنبیه می‌کند.»
به گفته روحانی؛ پروسه مکانیزم ماشه، پروسه‌ای یک ماهه است که پایان شهریورماه این پروسه تمام می‌شود و آمریکا خوشبختانه نتوانست این پروسه را حتی آغاز کند.
حسن روحانی همچنین با اشاره به شکست مفتضحانه آمریکایی‌ها در تمدید تحریم تسلیحاتی کشورمان و در ادامه تلاش از پیش شکست خورده برای فعال کردن مکانیسم ماشه، افزود: «این شکست آمریکا، از پیروزی‌ها و موفقیت‌های بزرگ تاریخی ایران است.»
«حسن هانی زاده»، یک تحلیلگر مسائل سیاسی، در این باره به خبرنگار سیاسی برنا گفته است: «آمریکا پس از خروج از برجام تلاش کرد تا قطعنامه 2231 را که ناظر بر تحریم تسلیحاتی ایران است، را تمدید کند اما شورای امنیت با اکثریت آرا این طرح آمریکا را شکست داد و از طرف دیگر طرح فعال‌سازی مکانیسم ماشه نیز با شکست مواجه شد. لذا آمریکایى‌ها از طریق بازگشت به برجام و اعمال تحریم های جدید تاکتیک جدیدی را دنبال می کنند که به وسیله آن بتوانند، تحریم‌های تسلیحاتی را علیه ایران اعمال کنند.»
حسن هانی زاده درباره طرح ادعاى بازگشت به برجام از طرف برخی مقامات آمریکایی نیز تصریح کرد: «به نظر می‌رسد که بازگشت آمریکا به برجام به دلیل به بن بست رسیدن این کشور در اعمال تحریم‌های جدید، علیه ایران است زیرا به موجب توافقنامه برجام زمانی که یکی از کشورهای امضاکننده از آن خارج شود دیگر نمی‌تواند، علیه ایران اعمال تحریم کند.»
در واقع زمزمه‌های بازگشت آمریکا به برجام از سوی برخی مقامات آمریکایی در حالی مطرح شد که آمریکا با وجود اعمال نفوذ فراوان، نتوانسته در راه‌اندازی مکانیسم ماشه و بازگشت خودکار تحریم‌ها علیه ایران سودی برده و موفق شود.
در این ارتباط علی اکبر فرازی، دیپلمات بازنشسته کشورمان، با اشاره به بدعهدی آمریکایی‌ها در ارتباط با خروج از برجام در گفت و گو با برنا تصریح کرد: «در واقع این آمریکا بود که به صورت یک جانبه کنار کشید و با لطایف الحیل همچنان تلاش کرد با فعال کردن مکانیسم ماشه به برجام بازگردد که در این باره هم پاسخ سریع و قاطعی از جامعه بین‌الملل دریافت کرد؛ آن هم اینکه چون آمریکا از برجام با میل و خواست خودش خارج شده دیگر نمی‌تواند، خواستار اجرای بندی از بندهای قطعنامه بشود یا نشود.»
همچنین به گفته مجید تخت روانچی، نماینده ایران در سازمان ملل، آمریکا که نتوانسته با توجیهات فریبکارانه، استدلال‌های شبه حقوقی و تفاسیر دلبخواهانه از قطعنامه ۲۲۳۱ و حتی فشار سیاسی و ارعاب کشورها، اعضای شورا را وادار به تمکین از خود سازد، اکنون ادعا می‌کند که تحریم های شورای امنیت در ۳۰ شهریور برخواهد گشت.»
در این راستا مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، در یادداشتی به نامه شکست خورده خود به شورای امنیت اشاره کرد و گفته است که در 20 اوت یعنی 30 مردادماه، از اختیار ایالات متحده برای بازگرداندن همه تحریم‌ها علیه ایران که به موجب قطعنامه ۲۲۳۱ تعلیق شده بودند استفاده کردم.»
ادعای پمپئو درباره بازگشت تحریم‌ها علیه ایران، در حالی مطرح شده که بسیاری از اعضای شورای امنیت، تفسیر ایالات متحده برای آغاز روند بازگشت تحریم‌ها علیه ایران را رد کرده‌اند.
گفتنی است؛ دولت ترامپ، روز ۳۰ مردادماه، با ارائه نامهای به رئیس شورای امنیت رسماً این شورا را، از خواست خود برای بازگرداندن، همه تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران مطلع کرد.
آمریکا در این نامه، ایران را به «نقض اساسی» تعهداتش در «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) متهم کرده. در واقع چنانچه آمریکا از برجام خارج نشده بود، این نامه، روند ۳۰ روزه‌ای را آغاز می‌کرد که می‌توانست به «بازگشت خودکار» تحریم سازمان ملل علیه ایران منجر شود.
به هر روی، با خروج ترامپ از برجام در اردیبهشت 97، نام آمریکا از این توافقنامه خط خورده و طبق گفته اعضای شورای امنیت، نمی‌تواند از حقوق تصریح‌شده در این توافق و متن قطعنامه صادرشده برای تأیید آن استفاده کند.
به همین دلیل، تلاش آمریکا از همان روز اول، نه تنها از سوی متحدان اروپایی‌اش بلکه به گزارش خبرگزاری رویترز، در یکم شهریورماه با نگارش نامه‌هایی از سوی 13 عضو شورای امنیت با محتوای مخالفت با خواست آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران نیز، با شکست مواجه شده است.
در حالی که ساز و کار موسوم به بازگشت خودکار تحریم‌ها که با نامهای دیگری مثل «مکانیسم ماشه» یا «اسنپ‌بک» نیز شناخته می‌شود به دنبال بازگرداندن همه قطعنامه‌های تحریمی علیه ایران است که پس از رسیدن به توافقی در قالب برجام، میان ایران و گروه موسوم به ۱+۵ تعلیق شده بودند.6