رشد ۵۰۰ میلیون دلاری تجارت کالایی غیرنفتی ایران

بر اساس آمار بانک مرکزی، با تشدید تحریم های یک جانبه روند نزولی موازنه تراز پرداخت‌های کشور آغاز شد اما این روند در سه ماهه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل بهبود یافت و با رشد 40 درصدی همراه بود ولی این افزایش به دلیل کاهش کسری خالص حساب سرمایه است و به همین دلیل موازنه تراز پرداخت های کشور همچنان منفی است.

کاهش 104 درصدی حساب کالا یا تراز بازرگانی کالایی کشور عمدناً ناشی از کاهش 63 درصدی صادرات کالای نفتی و کاهش 31 درصدی صادرات کالای غیرنفتی طی فصل نخست 99 نسبت به مدت مشابه 98 بوده است.

همچنین گزارش اتاق بازرگانی تهران از از روند تراز پرداخت‌ها  کشور نشان می‌دهد، صادرات کالای غیرنفتی در فصل نخست 99 به رقم 5.1 میلیارد دلار رسیده که نسبت به فصل ابتدایی سال 98 کاهش حدود 31 درصدی را تجربه کرده است. واردات کالای غیرنفتی نیز در مدت مذکور 23.6 درصد کاهش یافته و به 9.2 میلیارد دلار رسیده است. بدین ترتیب، تراز کالایی غیرنفتی ایران در سه ماهه نخست 1399 معادل منفی 4.1 میلیارد دلار شده که نسبت به سه ماهه نخست سال 1398 حدود 500 میلیون دلار (معادل 10.9 درصد) بهبود یافته است. بیشترین ارزش صادرات کالای غیرنفتی طی ده سال اخیر متعلق به سال 93 با رقم 33.6 میلیارد دلار است.

همچنین در سه ماهه نخست 99 دلیل اصلی افزایش 500 میلیون دلاری تراز مزبور، کاهش 2.8 میلیارد دلاری واردات بوده و به عبارتی عامل مسلط در بهبود ترازغیرنفتی کاهش واردات و نه افزایش صادرات غیرنفتی بوده است.

حدود منفی 62 واحد درصد از افزایش 11 درصدی تراز کالایی غیرنفتی در سه ماهه نخست 1399 ناشی از کاهش واردات کالا بوده و حدود منفی 51 واحد درصد آن هم از محل کاهش صادرات بوده است.

تراز نفتی

 تراز تجاری نفتی ایران طی سال‌های گذشته، همواره مثبت بوده است. صادرات کالایی نفتی ایران از سال 96 روند کاهشی در پیش گرفته به طوریکه در سه ماهه نخست 99 با کاهش 63 درصدی نسبت به سه ماهه نخست 1398 به 3.9 میلیارد دلار رسیده است. روند واردات گاز و فرآوردههای نفتی نیز طی ده سال اخیر کاهشی بوده است.

تراز خدمات

بر اساس آمارهای بانک مرکزی، طی 10 سال گذشته تراز حساب خدمات همواره منفی بوده و حساب خدمات کشور همواره با کسری مواجه بوده است.  کسری حساب خدمات از سال 96 شروع به بهبود کرده بطوریکه این رقم در سه ماهه نخست 1399 به منفی 500  میلیون دلار رسیده که نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته حدود 50 درصد بهبود یافته است. در سه ماهه نخست99  ایران 900 میلیون دلار صادرات خدمات  و 1.4 میلیارد دلار واردات خدمات داشته که نسبت به میزان مشابه سال قبل به ترتیب حدود 68 درصد و 63 درصد کاهش داشته است.

همچنین در گزارش‌های بانک مرکزی، معمولا دو حساب سرمایه و مالی تواماً ارائه می‌شوند. حساب سرمایه تراز پرداخت‌ها عمدتاً شامل انتقالات سرمایه‌ای (بخشش بدهی‌ها یا انتقالات مهاجران) و حساب مالی شامل مبادلات انجام شده در سرفصل‌های سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، سرمایه‌گذاری در سبد مالی، سایر سرمایه‌گذاریها و تغییرات دارایی‌های ذخیره است. در یکی از گزارشات بانک مرکزی، ارقام قطعی حساب سرمایه برای سال‌های 96 و 13 به ترتیب برابر با منفی 4.9 و منفی 6.3 میلیارد دلار و ارقام قطعی مجموع حساب سرمایه و مالی برای سال‌های مزبور هم به ترتیب برابر با منفی 4.7 و منفی 11.3 میلیارد دلار درج شده است.

ارقام مندرج در نماگر 100 بانک مرکزی، ارقام خالص حساب سرمایه برای سال‌های 95 الی 13 و فصل نخست دوسال 98 و 13 به صورت برآورد درج شده است. بر اساس داده‌های مزبور، خالص حساب سرمایه طی ده سال گذشته، به استثنای دو سال 93 و  94 همواره منفی بوده است. همچنین از سال 96 تا 98 کسری این حساب بهبود یافته و کمتر شده است. خالص حساب سرمایه در سه ماهه نخست 1399 ،منفی 2.7 میلیارد دلار بوده که نشان دهنده خروج سرمایه بیشتر نسبت به ورود آن بوده است. این مقدار نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته حدود 26.3 درصد بهبود یافته است.

عایدات ارزی و نیاز ارزی کشور

بر اساس این گزارش روند عایدات ارزی و نیاز ارزی کشور نشان می‌دهد که عایدات ارزی غیرنفتی کشور پاسخگوی نیاز ارزی حساب جاری آن نیست. در فصل نخست سال 99، عایدات ارزی غیرنفتی، حدود 6.6 میلیارد دلار بوده که نسبت به سه ماهه نخست سال 98 کاهش 40 درصدی را تجربه کرده است. در همین فصل نیاز ارزی حساب جاری هم معادل 11 میلیارد دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل با افت حدود 33 درصدی همراه بوده است. در سه ماهه نخست 99، عامل اصلی کاهش نیاز ارزی حساب جاری کاهش واردات کالایی با مشارکت منفی 17.4 واحد درصدی، بوده است

بدهی‌های خارجی

روند کلی مجموع بدهی‌های خارجی (کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت) از سال 89 تا 98 حاکی از کاهش بدهی‌های خارجی ایران است. در سه ماهه نخست 13 مجموع بدهی‌های خارجی ایران معادل 8.65 میلیارد دلار بوده که نسبت به سه ماهه نخست 98 حدود 0.3 درصد کاهش داشته استت. همچنین بدهی خارجی معوقه کشور در پایان خرداد 99 ، حدود 1.4 میلیارد دلار بوده که با احتساب آن مجموع بدهی‌های خارجی کشور به حدود 10.1 میلیارد دلار می‌رسد.