به گزارش برنا؛ اخیرا فیلمی جنجالی در فضای مجازی دست به دست شد که حتی به دست وزیر ارتباطات هم رسید. یک پسر نوجوان 14 ساله در لایو یکی از بلاگرهای معروف اینستاگرامی صحبت‌های عجیب و غریبی کرد که باعث جنجال و انتقادات زیادی شد و کاربران و فعالان فضای مجازی هر کدام از دید خود به این موضوع نگاه کردند و هر کدام یک نفر را مقصر ماجرا دانستند اما از تحلیل‌ها و نگاه‌های کاربران که شاید بیشتر با این موارد آشنایی دارند و به موارد مشابهی در فضای مجازی برمی‌خورند، برمی‌آید که مقصر یک فرد یا یک نهاد خاص نیست؛ پدر و مادرها، آموزش و پرورش، معلمان، متولیان نظارت بر فضای مجازی، دست اندرکاران امور فرهنگی و همه و همه باعث به وجود آمدن چنین شرایطی هستند.
عده‌ای از کارشناسان معتقدند این پسر بچه 14 ساله یک آسیب اجتماعی برای جامعه محسوب نمی‌شود چون آسیب وقتی به وجود می‌آید که تبدیل به اپیدمی عمومی شود درحالی که این لایو هم فضای خانواده‌ها را جریحه دار کرد و هم کسی که سمت دیگر لایو حضور داشت احساس شرم می‌کرد از طرفی عده‌ای هم معتقدند باید آموزش و پرورش و خانواده‌ها را مقصر چنین تربیتی دانست اما دیدن این ویدئو سوالی در اذهان به وجود می‌آورد که سن ارتباط جنسی نوجوانان به چند سال رسیده است؟ چه چیزی باعث شده که نوجوانان ما این حجم از اطلاعات جنسی داشته باشند و به راحتی و بدون هیچ ابایی به زبان بیاورند؟
سن ارتباط جنسی نوجوانان در ایران معلوم نیست/ فقط فضای مجازی اطلاعات را در اختیار نوجوانان قرار می‌دهد/تنها راه کاهش عوارض فضای مجازی توافق با نوجوانان و آموزش خانواده‌هاست/ آموزش مسائل بلوغ در کتب درسی با هیچ موضوعی منافات ندارد
سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در گفتگو با خبرنگار برنا با اشاره به سن ارتباط جنسی در نوجوانان گفت: هیچ کس نمی‌تواند درمورد سن ارتباط جنسی نوجوانان عدد مشخصی را بیان کند چرا که متغیر است و نمی‌توان به یک عدد مشخص دست پیدا کرد.
او با تشریح علت کاهش سن ارتباط جنسی بین نوجوانان افزود: فضای مجازی دسترسی افراد به هر نوع اطلاعاتی را با حریم و بدون حریم افزایش داده است، اطلاعاتی که نه قابل مدیریت و کنترل توسط اعضای خانواده هستند و نه توسط دیگران، برای مثال می‌بینیم هر از گاهی یک نرم افزار را فیلتر می‌کنند اما فیلترشکن آن زودتر به بازار می‌آید بنابراین گردش این اطلاعات هیچ جوره قابل کنترل نیست.
موسوی چلک تصریح کرد: محدودیت‌هایی که در فضای حقیقی وجود دارد در فضای مجازی نیست طبیعتا در چنین شرایطی سرعت انتقال اطلاعات، چرخش و نوع آن قابل کنترل نیست مخصوصا یکسال اخیر که گوشی‌های هوشمند دست نوجوانان افتاده و از آنجایی هم که در سن بلوغ هستند بیشتر در معرض خطر قرار می‌گیرند و آسیب‌های آن بیشتر گزارش می‌شود.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با بیان اینکه امروزه آسیب‌های وارد شده به نوجوانان دیگر پنهان نمی‌ماند، گفت: از وقتی فضای مجازی آمده دیگر پستوها معنایی ندارند و هر اتفاقی که رخ دهد به سرعت رسانهای می‌شود پس دیدن نوجوانانی با آسیب‌های این چنینی دور از ذهن نیست و چندسالی است که از طریق شبکه‌های مجازی با آن مواجه هستیم البته در این میان باید توجه کرد برخی لایوها، ویدئوها و... ساختگی و برنامه ریزی شده هستند تا یک پیام خاصی را منتقل کنند یا تحریک و تخریبی را به وجود بیاورند و از آنجایی که فضای مجازی در و پیکر ندارد تمام حریم‌ها را از بین می‌برد و هر محتوایی در آن بارگذاری می‌شود.
او با اشاره به سرریز شدن آسیب‌های اجتماعی میان نوجوانان افزود: سبک زندگی ما نسبت به چند دهه گذشته تغییر کرده و گوشی‌های هوشمند باعث شدند اطلاعات به سرعت در مدار گردش قرار گیرند و به آسانی به دست همگان برسند که این اتفاق با وایبر در ایران رخ داد و از زمانی که این نرم افزار وارد کشور شد تماس‌های تصویری و چت کردن بین مردم رواج یافت تا اکنون که انواع و اقسام شبکه‌های مجازی وجود دارند و ایجاد ارتباط را آسان کردند درواقع این نرم افزارها که قابلیت بیشتری دارند از روی عمد و قصد جوان پسندانه طراحی می‌شوند تا این قشر از جامعه که در سن بلوغ و برانگیختگی جنسی هستند را جذب خود کنند پس طبیعی‌ست که یک نوجوان مجذوب این موضوعات و مسائل شود و نسبت به آنها واکنش نشان دهد.
موسوی چلک ضمن توصیه به خانواده‌ها گفت: یکسال گذشته سبک زندگی مردم به دلیل شیوع ویروس کرونا تغییر کرده و در شرایطی که والدین سرکار می‌روند، بچه‌ها در خانه با یک گوشی هوشمند مشغول درس خواندن هستند پس هیچ راهی جز اعتماد و توافق بین فرزندان و والدین نیست یعنی والدین باید باب گفتگو با فرزندانشان را باز کنند و به آنها آموزش دهند که چگونه از گوشی هوشمند خود استفاده کنند نه اینکه آزاد بگذارند هرجایی دلشان خواست بروند درواقع به اعتقاد من این تنها راهی است که عوارض فضای مجازی در نوجوانان را کمتر می‌کند.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران افزود: انسان نسبت به موضوعی که منع شده حریص می‌شود پس اگر برای نوجوانانمان باید و نباید بگذاریم نتیجه عکس می‌گذارد پس ضروری‌ست خانواده‌ها از درِ گفتگو با فرزندانشان توافق کنند.
او به آموزش مسائل بلوغ در کتب درسی اشاره کرد و گفت: در وهله اول ضروری‌ست آموزش و پرورش به ارائه سواد رسانهای بین دانش آموزان اهتمام ویژه‌ای داشته باشد یعنی به نوجوانان یاد دهد چگونه از شبکه‌های اجتماعی استفاده کنند و نحوه استفاده درست از این فضاها چگونه است در مرحله بعدی نظام آموزشی ما باید آموزش مسائل بلوغ را در دستور کار خود قرار دهد و تا جایی که بنده اطلاع دارم اکنون این موضوع‌ها آموزش داده می‌شود اما از کم و کیف آن بی خبر هستم بنابراین به طورکلی اینکه در مدرسه درمورد مسائل بلوغ متناسب با سن و فهم و درک افراد آموزشی ارائه شود منافاتی با هیچ چیزی ندارد.
چند دهه گذشته نوجوانان ما به اصطلاح چشم و گوش بسته تری داشتند و رفتارهایی که الان از آنها می‌بینیم در گذشته بین جوانان و نوجوانان دیده نمی‌شد پس ناچار هستیم علت بخشی از وضعیت کنونی را گردن فضای مجازی بی در و پیکر بیندازیم که اکنون در دست همه وجود دارد و هر انسان حقیقی با یک اکانت مجازی در دنیای آن رخ نشان می‌دهد و حتی اگر خودش فعالیتی نداشته باشد، قطعا تماشاگر اتفاقات نابهنجار آن است. اگر از تقصیر فضای مجازی بگذریم باید به خانواده‌ها نگاه کنیم، پدر و مادری که فرزندی را به دنیا آوردند و به سن نوجوانی رساندند اما او را رها کرده تا به شیوه‌ای که دلش می‌خواهد در فضای مجازی جولان دهد و هر ویدئویی از خودش منتشر کند و در هر لایوی حضور پیدا کند و بدون هیچ ترسی صحبت‌های غیراخلاقی کند؛ البته جالب اینجاست برخی علت را آزاد گذاشتن فرزند و اجازه دادن برای تجربه کردن می‌دانند اما سوالی که پیش می‌آید این است آیا برای کم و کیف نظارت خانواده‌ها بر فرزندانشان قانونی داریم؟ آیا می‌توان در مورد این موضوع خاص قانونگذاری کرد؟ آیا با قانونگذاری و تعیین مجازات می‌توان جلوی این آسیب اجتماعی که مانند یک اپیدمی در حال گسترش است را گرفت؟ وقتی خانواده‌ای بدون هیچ برنامه و بدون هیچ نظارتی تمامی امکانات وصل شدن به اینترنت و فضای مجازی را در اختیار فرزند کم سن و سال خود قرار داده و هیچ نظارتی بر فرزند خود ندارد، چگونه می‌توان از مسئولین کشور انتظار داشت که بتوانند میلیون‌ها نوجوان و جوان را مدیریت کنند؟
نظارت خانواده بر فرزندان قابل قانونگذاری نیست/ روش‌های تنبیهی کمترین تاثیر را در آسیب‌های اجتماعی دارند/با شکایت کردن از خانم بلاگر مشکل حل نمی‌شود!
کامبیز نوروزی، حقوقدان در گفتگو با خبرنگار برنا با اشاره به پیش بینی قانون برای خانواده‌هایی که نظارتی بر فرزندانشان ندارند، گفت: قانونی در این زمینه وجود ندارد و از نظر اجتماعی و حقوقی هم چنین قانونی را نمی‌توان به تصویب رساند چرا که از نظر اصول و قواعد حقوقی چنین مقرره‌ای در نظام حقوقی ایران نادرست است و از لحاظ اجتماعی هم مطلقا قابل اجرا نیست.
او افزود: نظام کنترلی در رفتار افرادِ درون خانواده پیچیده است و حکومت نمی‌تواند به شکل گسترده وارد نظام خانواده شود، خصوصا اینکه اکنون تکنولوژی و اینترنت شرایط را دشوارتر و پیچیده تر از گذشته کرده از طرف دیگر اصولا چنین رویکردی به منزله گریز از واقعیت است و متاسفانه در فرهنگ سیاسی ایران اولین چیزی که به ذهن همه می‌رسد این است که محدود کنند در حالی که این تفکر غلط است و به عمد یا ناخواسته از مواجه با علت‌ها و زمینه‌ها فرار می‌کند به همین دلیل است که در مسئله شناسی به خطا می‌رویم و نمی‌توانیم مسئله را درست تعریف کنیم و راه حلی برای آن درنظر بگیریم.
نوروزی تصریح کرد: وضعیت فضای مجازی بسیار آشفته است اما در ابتدا باید این سوال را پرسید که چرا وضعیت این چنین آشفته است؟ فرض کنیم بدترین مجازات‌ها را برای این خانم بلاگر که با نوجوان 14 ساله لایو گذاشته درنظر بگیریم، آیا مسئله حل می‌شود؟ مگر این همه روش‌های تنبیهی که برای استفاده از انواع اپلیکیشن‌ها و محتواها گذاشتند مسئله را حل کرده است؟ چرا هیچ کسی در آموزش و پرورش، دادگستری و قوه قضائیه به این پرسش پاسخ نمی‌دهد که چراخودکشی کودکان در ایران افزایش پیدا کرده در حالی که هفته های گذشته 2 خودکشی بین کودکان اتفاق افتاده است؟ چرا به ریشه‌ها و ناهنجاریهای روبه توسعه توجه نمی‌شود که بتوان علت‌ها را پیدا کرد؟ هدف از طرح سوالات فوق این است که بگویم شیوه‌های تنبیهی بخش بسیار کوچکی در مبارزه با بزه یا ناهنجاریهای اجتماعی دارند.
این حقوقدان به نقش ناچیز روش‌های تنبیهی در آسیب‌های اجتماعی اشاره کرد و گفت: در روش‌های کیفری، بازدارندگی میزان کمی در وقوع جرائم یا ناهنجاری‌ها نقش دارد بنابراین در حوزه آسیب‌های اجتماعی باید به این سوال پاسخ داد که چرا چنین رفتارهایی اتفاق میفتد البته که زیر پوست شهر اتفاقات بسیاری رخ می‌دهد که ما از آن بی خبر هستیم و مسئولین آن را در اختیار مردم جامعه قرار نمی‌دهند.
نوروزی اظهار کرد: به طور کلی با برخورد قهری و شکایت کردن از یک فرد مخالف هستم چرا که اعتقاد من این است اگر بر فرض با این خانم هم برخورد قهری صورت بگیرد و شکایت شود، مشکل برای همیشه حل می‌شود؟ دیگر چنین معضلی برای نوجوانان به وجود نمی‌آید؟ پس باید به صورت ریشه‌ای و علت یابی به این آسیب اجتماعی نگاه کرد نه از بعد حقوقی و قانونگذاری.
حتی اگر قانونی برای خانواده‌هایی که بر فرزندانشان هیچ نظارتی ندارند، وجود نداشته باشد باید یک نهادی باشد تا در جهت حمایت از کودکان ورود پیدا کرده و اجازه ندهند خانواده‌ها به دست خودشان نوجوانان آسیب دیده‌ای را تحویل جامعه دهند. نمی‌توان خانواده‌هایی که بیخیال هستند و انواع و اقسام وسایل ارتباط مجازی را برای فرزندشان فراهم کردند را رها کرد چرا که این فرزندان آینده این کشور هستند و قرار است بر صندلی مدیران و مسئولان بنشینند.
بحران کنونی ما بچه‌ها نیستند بلکه تغییر ارزش‌ها در خانواده است/ مسئولینِ طرح نماد گزارشی از خروجی آن ارائه دهند/مشاهده کودک آزاری و گزارش ندادن آن جرم است
محمدعلی گو، سرپرست امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در گفتگو با خبرنگار برنا با بیان اینکه بحران کنونی ما درون خانواده‌ها در حال رخ دادن است، گفت: رفتار پسربچه 14 ساله در لایو اینستاگرامی خارج از چارچوب خانواده‌اش نبود بنابراین باید گفت ما اکنون در کشور بحران جدی تربیت فرزند در خانواده داریم چون ارزش‌های نسل قدیم به صورت جدی در حال تغییر است.
او افزود: اگر درمورد این لایو بخواهم اسم بگذارم، باید گفت موضوع مفاسد اخلاقی است و اینکه چه کسی می‌تواند از این اتفاق پیشگیری کند، وزارت آموزش و پرورش با همکاری سایر دستگاه‌های دیگر است.
علی گو تصریح کرد: آموزش و پرورش از مهد کودک تا پایان دوران متوسطه، وظیفه آموزش و پرورش دانش آموزان را برعهده دارد اما متاسفانه من بارها شاهد بودم که معلمی کودک آزاری جنسی به 123 گزارش می‌دهد اما تاکید می‌کند کسی نفهمد من گفتم که این نشان از یک ضعف دارد یعنی یک معلم این امنیت را ندارد تا آزارجنسی و جسمی را آزادانه گزارش دهد.
سرپرست امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در ادامه گفت: ما باید یک نظام جامع هدایت و هماهنگی برای موضوع مسائل اجتماعی دانش آموزان داشته باشیم که اکنون وجود دارد و نام آن طرح نماد است اما اینکه چیکار می‌کند و خروجی آن چیست باید مسئولین مربوطه توضیح دهند.
او افزود: البته درخصوص این لایو باید بگویم یک آسیب اجتماعی نیست چون آسیب وقتی به وجود می‌آید که تبدیل به اپیدمی عمومی شود در حالی که این لایو هم فضای خانواده‌ها را جریحه دار کرد و هم کسی که سمت دیگر لایو حضور داشت احساس شرم می‌کرد بنابراین این موضوع غیرعادی است و نباید برچسب این را به آموزش و پرورش بزنیم که دانش آموزان خود را رها کرده است.
علی گو در پاسخ به این سوال که آیا مشاهده کودک آزاری و گزارش ندادن آن جرم محسوب می‌شود یا خیر؟ گفت: طبق قانون هر کس از وقوع جرم یا شروع به آن یا خطر شدید و قریب‌الوقوع علیه طفل یا نوجوانی مطلع بوده یا شاهد وقوع آن باشد و با وجود توانایی اعلام و گزارش به مقامات یا مراجع صلاحیت دار و کمک طلبیدن از آنها از این امر خودداری کند یا در صورت عدم دسترسی به این مقامات و مراجع و یا عدم تأثیر دخالت آنها در رفع تجاوز و خطر، از اقدامات فوری و متناسب برای جلوگیری از وقوع خطر و یا تشدید نتیجه آن امتناع کند، مشروط بر اینکه با این اقدام، خطری مشابه یا شدیدتر و یا خطر کمتر قابل توجهی متوجه خود او یا دیگران نشود، به یکی از مجازاتهای درجه شش قانون مجازات اسلامی محکوم می‌شود.
حال سوالی که پیش می‌آید این است نقش آموزش و پرورش در این وانفسا چیست و بالاخره با این وضعیت موجود، ارائه آموزش‌های مسائل بلوغ و جنسی به نوجوانان باید در دستور کار قرار گیرد یا خیر؟
خروجی آموزش و پرورش اصلا خوب نیست/ ولنگاری در فضای مجازی ناشی از حمایت پیام‌رسان‌های خارجی و نبود شبکه اطلاعات ملی است/آموزش مسائل بلوغ را نسخه شفابخش نمیدانم
احمدحسین فلاحی، سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار برنا در پاسخ به این سوال که آیا در سیستم آموزشی مسائل مربوط به بلوغ توسط معلمان پرورشی مطرح می‌شود یا خیر؟ گفت: سیستم آموزشی کشور ایرادات فراوانی دارد و پیرو آن خروجی آموزش و پرورش اصلا خوب نیست چون کتب درسی محتوای مناسبی ندارند و از طرفی دیگر مربیان آموزشی هم کوتاهی می‌کنند بنابراین اینکه چقدر تقصیر متون درسی و تقصیر مربیان است باید مقایسه‌ای صورت گیرد تا درصد آن به دست آید.
او افزود: گفتنی‌ست که نباید همه تقصیرها را گردن آموزش و پرورش انداخت چراکه خانواده هم بسیار مهم است برای نمونه بسیار دیدیم بچه‌هایی را که در بدترین شرایط محیطی درس خواندند اما چون خانواده آنها ریشه قوی دارد بسیار موفق ظاهر شدند البته گاهی هم خانواده مقصر نیست و فرزندان گرفتار رفیق‌های ناباب می‌شوند و به مسیر آسیب کشیده می‌شوند بنابراین نمی‌توان تمام تقصیرها را گردن یک عامل انداخت و آسیب‌های اجتماعی نوجوانان را تک عاملی دانست.
فلاحی تصریح کرد: اعتقاد من بر این است که باید آسیب شناسی دقیقی صورت گیرد تا برنامه منظمی اجرا شود وگرنه اینکه یک آموزش خاص به نوجوانان ارائه شود راهکار نیست بنابراین بنده ارائه آموزش مسائل بلوغ را نسخه شفابخش نمیدانم.
این نماینده مجلس شورای اسلامی در ادامه گفت: از آنجایی که این روزها آموزش‌ها مجازی است به مربیان و معلمان توصیه می‌کنم که به چارچوب ساعات درسی اکتفا نکنند مانند دهه شصت که معلم‌ها به متون درسی، ساعت درسی، روزهای تعطیلی و... اکتفا نمی‌کردند و همیشه در همه حال همراه دانش آموزان بودند و خروجی آن هم رزمندگان، مدیران و کارآفرینانی شد که درخشیدند.
او افزود: ممکن است برخی مباحث مادی را مطرح کنند که باید گفت در آن زمان هم مشکلات مالی وجود داشت اما مهم این است که به تعهدات خود عمل کنیم.
فلاحی در انتقاد از نبود شبکه اطلاعات ملی و حمایت از پیام رسانهای خارجی گفت: مهم‌ترین علت آسیب‌های اجتماعی کنونی فضای مجازی است و حتی کسانی که مقصر هستند طلبکارانه برخورد می‌کنند درواقع نبود شبکه اطلاعات ملی و حمایت از پیام رسانهای خارجی این آسیب را به ما وارد کرده است و باعث شده ولنگاری چون قمار و... در این فضا بیداد کند.
این نماینده مجلس شورای اسلامی با اشاره به بودجه کم امور پرورشی اشاره کرد و گفت: متاسفانه در لایحه بودجه امسال مسائل پرورشی پررنگ دیده نشده و انشالله در کمیسیون آموزش اصلاح خواهیم کرد.
راهکارهایی برای کنترل فرزندان در فضای مجازی
جا دارد به عنوان سخن آخر این گزارش اشاره‌ای به پنج راهکار یونیسف به خانواده‌ها برای کنترل فرزندان در فضای مجازی داشته باشیم.
در نخستین پیشنهاد توصیه شده که والدین درباره فضای مجازی با فرزندان خود شفاف صحبت کنند یعنی اطمینان حاصل کنید که فرزندانتان اهمیت و ارزش تعاملات دوستانه و حمایتگرانه را می‌فهمند و مهمتر اینکه نسبت به حالات فرزندتان هنگام کار با اینترنت هشیار باشید که مثلاً آیا غمگین یا پنهان‌کار به نظر می‌رسد، یا اذیت و آزار اینترنتی را تجربه می‌کند. در توصیه اول گفته شده به همراه فرزند خود قوانینی وضع کنید که چگونه و چه زمانی می‌توانند از این وسایل استفاده کند.
در پیشنهاد دوم گفته شده از تکنولوژی برای حفاظت از فرزندان خود استفاده کنید و مطمئن شوید که لوازم الکترونیکی فرزندتان به آخرین نسخه نرم‌افزار و آنتی‌ویروس مجهز باشد و تنظیمات حریم خصوصی روشن باشد حتی برای بچه‌های کوچک‌تر، از ابزار‌هایی نظیر برنامه‌های «کنترل والدین بر اینترنت» و «جستجوی امن» استفاده کنید تا تجربیات آنلاین ایمنی داشته باشند.
سومین پیشنهاد یونیسف این بوده که با فرزندتان در فضای مجازی زمان بگذرانید. فرصت‌هایی برای فرزندتان ایجاد کنید تا ارتباطات آنلاین مثبت و ایمن با دوستان، خانواده و شما داشته باشند. در حال حاضر، ارتباط با دیگران مهمتر از همیشه است و می‌تواند فرصتی عالی برای شما باشد تا در «ارتباطات مجازی» الگویی مناسب از لحاظ مهربانی و همدردی برای فرزندتان باشید. همچنین برای فرزند خود زمان بگذارید و برنامه‌ها، اپلیکیشن‌ها، بازی‌ها و سایر سرگرمی‌های مناسب سنش را پیدا کنید.
چهارمین توصیه این است که عادت‌های آنلاین سالم را تشویق کنید. رفتار‌های خوب را در فضای مجازی و در تماس‌های تصویری تشویق کنید. فرزندتان را تشویق کنید تا با همکلاسی‌هایش مهربان باشد و به آنها احترام بگذارد. مراقب پوشش فرزندانتان جلوی دوربین باشید و اجازه ندهید از داخل اتاق خواب تماس تصویری بگیرند، برای این کار لازم است سیاست‌ها و راه‌های تماس با مدرسه برای گزارش آزار و اذیت اینترنتی یا محتوای نامناسب آنلاین را بدانید. وقتی کودکان زمان بیشتری را در فضای مجازی می‌گذارنند، ممکن است درمعرض تبلیغات بیشتری قرار بگیرند که غذا‌های ناسالم، کلیشه‌های جنسیتی یا موضوعات نامتناسب با سن‌شان را ترویج می‌کنند. به فرزندتان کمک کنید تا تبلیغات آنلاین را تشخیص دهد و از این فرصت استفاده کنید تا با هم برخی پیام‌های منفی را شناسایی کنید.
پنجمین پیشنهاد و آخرین آن این است که بگذارید فرزندانتان اوقات خوشی داشته باشند و ابراز وجود کنند زیرا گذراندن زمان در خانه می‌تواند فرصت خوبی برای فرزندان شما باشد تا از فضای مجازی برای انعکاس نظرات خود و حمایت از کسانی که در این بحران به کمک نیاز دارند، استفاده کنند. فرزندان خود را تشویق کنید تا با بهره‌گیری از ابزار‌های دیجیتال فعالیت جسمانی داشته باشند، به عنوان مثال تشویق به استفاده از ویدیو‌های ورزشی آنلاین برای بچه‌های کوچک و بازی‌های ویدیویی که تحرک آنها را زیادتر می‌کند. به یاد داشته باشید که بین سرگرمی‌های آنلاین و فعالیت‌های غیرآنلاین تعادل برقرار کنید.
//انتهای پیام:8