به گزارش برنا؛ در کارنامه مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی در بیش از 8 دهه حیاتش، اقدامات بسیاری دیده می‌شود اما آنچه اهمیت دارد آثار، خدمات و موفقیت‌های کم نظیر بزرگ مرد تاریخ ایران آیت الله هاشمی رفسنجانی است. او به صدها موفقیت بزرگ دست یافت که هر کدام به تنهایی برای عظمت و ماندگاری یک انسان بزرگ کافی بود، از پدید آوردن «تفسیر راهنما» در بیست مجلد که گویاترین تفسیر کاربردی قرآن کریم است تا تأسیس «دانشگاه آزاد اسلامی» بزرگترین دانشگاه وقفی جهان، از فرماندهی کل قوای مسلح، نه در صلح که در پیچیده ترین روزهای جنگ گرفته تا مدیریت کلان اقتصادی، عمرانی و سازندگی کشور در دوران پس از ویرانی‌های جنگ، از فن نویسندگی با تألیف کتاب ارزشمند «امیر کبیر یا قهرمان مبارزه با استعمار» تا مهارت سخنوری در ایراد خطبه‌های جاودانه نماز جمعه تهران که با طرح مباحث دسته بندی شده و عمیق اجتماعی و تحلیل‌های کارساز سیاسی، طرحی نو در شیوه ایراد خطابه جمعه در افکند درواقع باید گفت ایشان یک انسان متخصص به تمام امور بود که نه تنها در حوزه اقتصادی و سیاسی بلکه در امور اجتماعی نیز زبان زد بود و اقدامات ایشان هیچگاه از یادها نخواهد رفت.
جالب است بدانید آیت الله هاشمی رفسنجانی همواره بر حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی تاکید داشت به گونه‌ای که اولین بار در دولت سازندگی حضور زنان در دولت پایه ریزی شد همچنین کمیسیون‌های امور بانوان به صورت آزمایشی در سال ۱۳۶۸ در وزارت کشور تشکیل شد، پس از آن نیز کمیسیون های امور بانوان در سال ۱۳۶۹ در سراسر کشور شکل گرفت. اولین حکم مشاور ریاست جمهوری در امور زنان در سال ۱۳۷۰ از سوی آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی برای شهلا حبیبی صادر و به عنوان رئیس دفتر امور زنان برگزیده شد.
در دولت سازندگی پایه‌ریزی برای حضور زنان در دولت آغاز شد و در این دوران شهلا حبیبی، رئیس دفتر امور زنان، فاطمه رمضان زاده، مدیرکل بهداشت خانواده در معاونت بهداشتی وزارت بهداشت، فائزه هاشمی رفسنجانی، نائب رئیس کمیته ملی المپیک و معصومه ابتکار، رئیس سازمان های مردم نهاد زنان مشغول فعالیت شدند.
رجل سیاسی مختص مردان نیست
آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در دیدار جمعی از بانوان نخبه و فعالان سیاسی و اجتماعی زنان با اشاره به فضای امیدوارکننده‌ای که پس از انتخابات ۲۴ خرداد ۹۲ در کشور ایجاد شده بود، گفت: «با استناد مدارک قرآنی و روایی ثابت کردم که زنان می‌توانند در همه زمینه‌های جامعه حضور داشته باشند.»
او در پاسخ به تقاضای تفسیر واقعی از کلمه «رجل» در مباحث سیاسی کشور یادآور شد: «آیت‌الله شهید دکتر بهشتی که رئیس مجلس خبرگان بررسی قانون اساسی بود، بعدها اعلام کرد که منظور از کلمه «رجال سیاسی» اعم از زن و مرد است.»
توصیه انتخاباتی هاشمی به زنان ایرانی
آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در دیدار با شهیندخت مولاوردی، معاون وقت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری و چند تن از زنان مسئول در وزارتخانه‌ها، زنان را نیمی از جامعه دانست و گفت: «زنان ایرانی مسلمان در طول تاریخ نشان داده‌اند که از لحاظ علمی و مدیریتی، ظرفیت‌های بسیار بالایی برای پیشرفت و مدیریت کارها در جامعه دارند. زنان به عنوان نیمی از جمعیت هر جامعه‌ای می‌توانند در هر انتخاباتی به نامزدهای خود رأی دهند و اینکه زنان نامزد در انتخابات، رأی کافی را نمی‌آورند، به جماعت آنان در جامعه بستگی دارد.»
خانم‌ها از کاندیدا شدن نترسند
آیت الله هاشمی رفسنجانی در دومین گردهمایی استانی زنان تلاشگر در عرصه اصلاح و توسعه گفت: «اولاً زنان ایرانی باید به این حقیقت مسلّم در انقلاب اسلامی به عنوان دستاورد مردم‌سالاری دینی اعتماد کنند تا به عنوان نیمی از جمعیت جامعه، با مشارکت فعال و مؤثر در انتخابات، مطالبات خویش را در صندوق‌های رأی فریاد کنند و کسانی که قابلیت، توانایی و ظرفیت انجام وظایف انتخابی و انتصابی را دارند، از اعلام آمادگی و نامزدی نترسند و وارد میدان عرصه اندیشه‌های خویش برای انتخاب مردم شوند.»
او تاکید کرد: «البته زن تحصیلکرده حتی اگر عرصه‌ای برای نشان دادن توانایی‌های مدیریتی خویش نیابد و با تعابیر «همسر» و «مادر» در خانواده بماند، زیربنایی‌ترین خدمت را با تربیت فرزندانی باسواد به جامعه می‌نماید که کمترین دستاورد آن حضور خیل دختران و پسران باسواد و درخشش آنها در آزمون‌های ملی و المپیادهای بین‌المللی است که الان شاهد آن هستیم.»
منع اجتماعی زنان را قبول ندارم
آیت الله هاشمی رفسنجانی طی سخنانی کوتاه در کنگره بین المللی زنان در ابتدای دهه ۶۰ تاکید کرد: «در همه موارد فعالیت‌های علمی و صنعتی ، فنی و هنری و خیلی چیزهای دیگر نقش زن و مرد می تواند مثل هم باشد البته موارد خاصی هم هست که در فقه مطرح است که قابل بحث است. به نظر می رسد که در اسلام تقریباً در اکثریت نزدیک به تمام موارد زندگی اجتماعی زن می‌تواند نقش مساوی با مرد داشته باشد. البته با قطع نظر از شرایطی که بر زنان تحمیل شده و مشکلاتی که سنن و آداب من‌در‌آوردی بر خانم ها تحمیل کرده است.»
او یادآور شد: «با مراجعه انسان به متون اسلامی به طور اصولی برداشت می‌کند که نقش زن و نقش مرد و وظایفی که در جامعه می‌توانند انجام دهند و حقوقی که برای حرکت آنان در نظر گرفته شده در حرکت های اجتماعی در زندگی خانوادگی، زندگی اجتماعی، مراکز محدود یا مراکز باز و در همه موارد فعالیت های علمی و صنعتی ، فنی و هنری و خیلی چیزهای دیگر نقش زن و مرد می تواند مثل هم باشد. البته موارد خاصی هم هست که در فقه مطرح است که روی آن بحث شده، بعضی از آنها که از نظر شخصی من (که من ارزشی ندارم، فقط به اندازه طلبه ای که یک مقدار فقه خواننده‌ام که می توانم حرف بزنم)، قابل بحث است. بعضی‌ها روشن‌ترند ولی بعضی از آنها قابل مباحثه اند.»
تصدی هیچ مقام و پست و سمتی توسط خواهران ممنوع نیست
آیت الله هاشمی رفسنجانی در کنگره بین المللی زنان در سال ۱۳۶۷ تاکید کرد: «دوران خشکه مقدسی‌ها به‌سر آمده است و آنها نباید فکر کنند که این افتخار و خدمت است که پای زنان و دختران را از مدرسه و تحصیلات عالی ببرند و کوتاه کنند.»
او یادآور شد: «خشکه مقدس‌ها فکر نکنند که این افتخار و خدمت است که پای بچه‌هایشان را از مدرسه و تحصیل ببرند. گذشت آن زمانی که این مسئله افتخار به حساب می‌آمد. نتیجه چنین طرز تفکرات غلطی که دختران را از رفتن به مدرسه و دانشگاه باز می‌داشت، این شد که ما الان در جامعه خود با کمبود نیروی متخصص زن روبه‌رو هستیم. حتی اگر خانم‌ها قصد کار بیرون از خانه هم نداشته باشند، باز هم نیاز دارند یک مادر و همسر تحصیل کرده باشند و حداقل یک حرفه و تخصص را فرا بگیرند.»
آیت الله هاشمی رفسنجانی تاکید کرد: من امروز به صراحت اعلام میکنم تصدی هیچ مقام و پست و سمتی توسط خواهران ممنوع نیست و منع شرعی ندارد. خانم‌ها می‌توانند وزیر، استاندار، وکیل، مدیر کارخانه، مشاور وزیر، رئیس دانشگاه و .... باشند.»
باید مشکلات احقاق حقوق زنان برداشته شود
آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با اشاره به افزایش جمعیت زنان با تحصیلات عالی در جامعه پس از انقلاب اسلامی گفت: «به‌رغم این توفیق، هنوز جامعه زنان نتوانسته است به تناسب رشد تحصیلی، به سهم واقعی خود در عرصه‌های مختلف کشور دست یابد که باید مشکلات پیش رو برای احقاق حقوق زنان برداشته شود.»
او یکی از مشکلات حضور فعال‌تر خانم‌ها در عرصه‌های مدیریتی و سیاسی به ویژه شوراها و مجلس شورای اسلامی را عدم خودباوری زنان به عنوان نیمی از جمعیت کشور دانست و گفت: «اگر خانم‌ها به توانمندی و استعدادهای خود، باور بیشتری داشته باشند و در ایام انتخابات از امکانات و سهم مناسب‌تری برای تبلیغات و حضور در لیست‌های انتخاباتی برخوردار شوند، می‌توانند نقش فعال‌تری در آینده سیاسی و اجتماعی کشور ایفا کنند.»
حوزه علمیه نقش مهمی در گره گشایی از چالش‌های حقوق زنان دارد
آیت الله هاشمی رفسنجانی در دیدار با اعضا کمیته خاص زنان وجوانان دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: «نقش حوزه‌های علمیه در گره گشایی از حقوق زنان بسیار با اهمیت است و لازم است. مهندسی فکری و اساسی در زمینه چالش های حقوق زنان توسط تمام ارگان‌های مسئول به خصوص حوزه های علمیه صورت گیرد.»
او تاکید کرد: «به لحاظ سنتی، زنان در جامعه ما تاکنون نقش درجه چندم داشته‌اند، اما به نظر می‌رسد که پس از انقلاب زنان به حقوق خود بیشتر آگاه شده و خواستار دستیابی به آن هستند. بی توجهی به مسائل زنان، نظام و کشور را در آینده با مشکل مواجه می‌کند.»
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام تاکید کرد: «در زمینه حقوق زنان و جوانان پس از گذشت ۳۰ سال از انقلاب اسلامی، هنوز ما نیازمند اقدامات جدی هستیم که اگر محققان حوزه و دانشگاه به آن توجه نکرده و راهکار مناسب برای آن پیدا نکنند، نظام و کشور در آینده با مشکل مواجه می شود.»
او با تاکید بر اینکه امروزه زنان و جوانان در حوزه‌های گوناگون به ارتقا علمی دست یافته‌اند، افزود: «این دو قشر پتانسیل‌های آینده ساز کشور هستند.»
هاشمی رفسنجانی با جدی خواندن نیازهای موجود در میان قشر جوان تصریح کرد: «جوانان اساسا در امور گوناگون دیر قانع می‌شوند و نمی‌توان با شعار با مسایل آنها برخورد کرد. در برخورد با مسائل جوانان باید راهکار منطقی داشت.»
اولین حضور زنان در قبرستان بقیع
با حضور آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجلس خبرگان رهبری در قبرستان بقیع، بانوان زائر ایرانی برای نخستین بار توانستند وارد قبرستان بقیع و آرامگاه ائمه شوند زیرا زمانی که برای زیارت ائمه مدفون در بقیع به این مکان مقدس رفته بود با خیل عظیم بانوان مشتاق زیارت قبور مطهر چهار امام معصوم مواجه شد. ازدحام جمعیت در پشت درهای بقیع به اندازه‌ای بود که ماموران سعودی دیگر قادر به کنترل جمعیت نبودند و درهای بقیع باز شد و هزاران زن زائر ایرانی در کنار مزار امامان حاضر شدند.
واکنش آیت الله هاشمی به اسیدپاشی در اصفهان
آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با نکوهش اعمال زشت افرادی که باعث نا امنی در جامعه می‌شوند به ویژه کسانی که امنیت روانی جامعه را بر هم می‌زنند، گفت: «امیدواریم کسانی که سلامت یک انسان و به خصوص یک زن را برای همیشه از وی می‌گیرند، شناسایی و به سزای اعمال خود برسند.»
حمایت‌های آیت الله هاشمی مقدمه تحولات بارز در حوزه محیط زیست شد
همانگونه که اشاره شد آیت الله هاشمی رفسنجانی در مسائل اجتماعی تسلط عجیبی داشتند که توجه به زنان یک گوشه از آن است. ایشان در مسائل محیط زیستی هم نگاه روبه جلو و پیشرفتی داشتند به گونه‌ای که خطبه «مترو» را قرائت کردند و به نقش مهم مترو در جلوگیری از آلودگی هوا اشاره کردند. ایشان سخنرانی ها و تصمیمات بسیار مهمی در مجمع تشخیص مصلحت نظام در حوزه محیط زیست اتخاذ و پیگیری کردند. تصویب نظر مجمع درباره سیاست های کلی محیط زیست که بعد با نظر و تایید مقام معظم رهبری ابلاغ شد، مورد توجه و حمایت ایشان قرار داشت، همچنین کمیته نظارتی برای اجرای این سیاست‌ها تشکیل شد و ایشان از ارائه گزارش سازمان حفاظت محیط زیست درباره سیاستهای کلی نظام در حوزه محیط زیست بسیار استقبال کردند و معتقد بودند باید یک سیستم نظارتی برای آن تعریف شود تا علاوه بر اجرا، نظارت و بازخورد و سپس اصلاح برنامه‌ها نیز صورت گیرد درواقع با قاطعیت باید گفت حمایت‌های ایشان مقدمه بسیاری از تحولات بارز در حوزه محیط زیست شد. در ادامه بخش‌هایی از سخنان آیت الله هاشمی رفسنجانی در دیدار با اعضای هیأت مدیره مرکز صلح و محیط زیست را که نشان از اشراف بودن ایشان در حوزه محیط زیست دارد را می‌خوانید.
آیت الله هاشمی رفسنجانی گفت: « در مورد صلح و محیط زیست، منطقه ما از چند سال گذشته از جنگها آسیب دیده است. در جنگ کویت آسیبهای جدی به محیط‌زیست وارد شد. در جنگ تحمیلی هم در چاههای نفت و دریا خسارات سنگینی به ما وارد شد.
سلاح‌های شیمیایی که بکار رفت، بخش زیادی از زمین‌های کشور ما و عراق را آلوده کرده است. مین‌ها در بسیاری از نقاط ایجاد مشکل کرده است. وضعیت عراق در شرایط فعلی هم نگران‌کننده است. آثار این آلودگی‌ها به بچه‌های نسل بعدی هم خواهد رسید.
صلح یکی از زمینه‌های توسعه پایدار و حفظ محیط زیست است و محیط‌زیست راهی است که ما را به صلح می‌رساند. ما از هیچ‌یک از این موارد نمی‌توانیم غافل باشیم. اگر غفلت کنیم، در دنیا بدنام می‌شویم و غفلت از هریک از این موارد جزو علائم عقب‌افتادگی تلقی می‌شود و امتیازات خودمان را از دست می‌دهیم. درمواردی که سیاستهای آنها را نوشتیم، بالطبع نظارت خواهیم کرد.
از جمع شما هم انتظار کمک داریم. پیشنهاد مکتوبی بدهید و من ارجاع می‌دهم تا در مواقعی که کمیسیون دارند، از جمع شما استفاده کنند. در جامعه ما همین اصلی که در قانون اساسی آمده، افرادی که آن را نوشتند، چندان به این مسائل آشنا نبودند و همین اشاره به محیط‌زیست، نشان‌دهنده این است که جزو تفکر اسلامی است و همه آنها پذیرفتند که این موضوع یک وظیفه اسلامی است.
در جزیره‌العرب و جمعیت کم و دنیای وسیع، مسأله محیط زیست مثل الان اصلاً مطرح نبوده است. ولی اسلام به مسائل اساسی مثل آلوده کردن آب حساسیت نشان داده است. اصلی در اسلام و فقه است که اصل (لا ضرر و لاضرار فی‌الاسلام) است. انسان نمی‌تواند به خود و دیگران ضرر بزند. هرجا مصداقی پیدا کند که ما مضر هستیم، حرام است.
الان در جامعه محیط زیست نظارت دارد تا اینکه ضررها را کم کند. مسائل زیستی، وطنی نیست، بلکه جهانی است. در اختیار کسی نیست و به همه جا می‌رود، آلودگی هم به همه جا سرایت می‌کند، قضیه آنفولانزای مرغی که اخیراً مطرح شده ، بشر را عاجز کرده است. چون پرنده‌های مهاجر عامل این مسئله هستند و کسی هم نمی‌تواند کاری کند. امروز صبح در خبرها بود که درایتالیا، کشورهای بالکان و یونان از کوه‌های آنها شروع شده است.
گیلان، مازندران و گلستان جزو محیط‌های پاک ما هستند که متأسفانه هر سه این استانها آلوده شدند. این چیزی است که هیچ‌کس نمی‌تواند منکر شود. از لحاظ مبانی دینی می‌توانیم به تمام آنها به عنوان اصول اسلامی نگاه کنیم. جنگها و نزاع‌ها را اسلام ضدبشری می‌داند. تخریب منابع طبیعی را گناه و ظلم به دیگران و انسانها می‌داند. اسلام بیش از همه ادیان همکاریهای مردمی را خواسته است. وقتی بحث از امر به معروف و نهی از منکر می‌کنیم، نقطه خوب آن در محیط‌زیست است.
الان نگرانی ما در خیابانها، جاده‌ها، جنگلها، سواحل، آلودگی ماشین ها و ... است که همه اینها موارد امر به معروف و نهی از منکر است که جزو وظایف مردمی خواهد بود.
حکومت محتسب است ولی مردم مسئول هستند و باید همانند نماز مواظب باشند و هرکسی در حد خودش باید انجام وظیفه کند بنابراین در همه زمینه‌ها، ما باید از گروههای مردمی استفاده کنیم و اگر این موارد عمومی شود، جامعه خودبخود سالم خواهد بود. در محیط کشاورزی، مدرسه، کارخانه، اداره، دانشگاه، خیابانها و در هرجایی اگر مردم و NGOها حوزه مشخص را برعهده بگیرند وجدی باشند، اولاً خیلی از کارها را خودشان نمی‌کنند و رعایت می‌کنند و ثانیاً دیگران را هم هدایت می‌کنند.
به هرحال به شما به خاطر تلاشی که دراین مسائل اساسی و بنیانی جامعه دارید، تبریک می‌گویم و بنده هم در حد مقدور کمک میکنم. از زحمات شما ممنون هستیم.
توسعه غیرپایدار اصلاً توسعه نیست. تحقیقاً توسعه باید پایدار باشد و از کارهای خوب دنیاست و ما هم باید استفاده کنیم.»
کلید خوردن پروژه قطار شهری در کشور با پیگیری‌های آیت الله هاشمی
تسلط بر حوزه مدیریت شهری یکی دیگر از ویژگی‌های آیت الله هاشمی بود که باعث شد اتفاقات مهمی در این حوزه در کشور رخ دهد که هنوز که هنوز است اثرات آن پابرجاست و مدیون ایشان هستیم.
«برای کسانی که هر روز با مترو مسافت‌های طولانی پایتخت را در زمانی کم طی می‌کنند و استفاده از قطار شهری تبدیل به بخشی عادی از زندگی روزمره‌شان شده، شاید عجیب باشد اگر بشنوند همین شیوه مرسوم حمل‌ونقل، حدود ۳۰ سال پیش، وقتی قرار بود نطفه‌اش در ایران شکل بگیرد، مخالفان زیادی داشت که مترو را نه یک نیاز، بلکه موضوعی «لوکس» می‌دانستند.»
این یکی از هزاران نکته‌ای است که در سخنرانی‌ها و خاطرات متعدد آیت‌الله اکبر هاشمی‌رفسنجانی آمده است. زنده‌یاد هاشمی در گفت‌وگوهایی که از او منتشر شده از مخالفت‌ها با راه‌اندازی مترو در ایران سخن گفته است. او تعریف کرده بود که چگونه در مقابل موج مخالفت‌ها برای راه‌اندازی مترو در ایران می‌ایستد و برای نخستین بار در طول تاریخ، به‌عنوان رییس مجلس به هیات دولت می‌رود تا توجه مسئولان را نسبت به مزیت‌های مترو جلب کند. آیت‌الله هاشمی در سال ۶۳ مسئله مترو را به نماز جمعه می‌برد و خطبه‌ای می‌خواند که در تاریخ به عنوان «خطبه مترو» معروف شده است؛ خطبه‌ای که در کنار دیگر تلاش‌های او برای راه‌اندازی مترو در ایران، موجب کلید خوردن پروژه قطار شهری در کشورمان شد.
ایشان در این خطبه فرمودند: «جامعه در اختیار نظام است و نظام باید کل مسائل را یکجا ببیند که چه خساراتی از نبودن مترو وارد می‌شود و چه موهبت‌هایی می‌توان از طریق مترو آورد. اگر فرض کنیم براساس محاسباتی که کرده‌اند، من خودم محاسبه نکرده‌ام و اینها را در گزارش‌ها خوانده‌ام، این چند میلیون نفر در هر سفر، نیم ساعت از وقت‌شان تلف شود که می‌شود هر روز ۳/۵میلیون ساعت از وقت مردم تلف می‌شود. همچنین اگر فرض کنیم هر ساعتی از این وقت‌ها ۲۰ تومان ارزش داشته باشد، رقم همان است که شهرداری اعلام کرده است؛ ۲۵ تا ۳۰ میلیارد تومان در سال ضرر اتلاف وقت مردم را داریم. این فقط خرج مترو است.»
آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی علاوه بر اینکه در این خطبه به اهمیت وجود مترو به دلیل سرعت در جابه‌جایی شهروندان اشاره داشت، از صرفه‌جویی انرژی با استفاده از این سیستم حمل‌ونقل نیز دفاع کرد. او افزود: «تفاوت صرفه‌جویی بین مترو و تاکسی یا اتوبوس، چقدر در اقتصاد ما عظیم است؛ چرا نباید این کار را بکنیم؟ در مترو دیگر نه تصادف وجود دارد؛ نه معطلی می‌شود روی وقت حساب کرد. در دنیای صنعتی، حساب کردن روی وقت انسانها چیزی است که باید به آن توجه شود ما مسئولیم که روی وقت مردم حساب کنیم، باید این کار را کرد. »
در بخش دیگری از این خطبه، آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی درباره مزیت‌های مترو در زمینه کاهش تصادفات خودرویی سخن گفت و اظهار کرد: «درباره تصادفات هم ما هیچ وقت حساب نکردیم که در روز به طور مثال اگر ۲۰۰ تصادف شود من رقم درست را نمی‌دانم این ۲۰۰ ماشینی که تصادف کرده‌اند، چه مقدار باید قطعه یدکی از خارج بخرند و این کار چقدر ارز می‌برد، چه مقدار وقت اینها در تعمیرگاه‌ها تلف می‌شود؟ آدم‌هایی که در این تصادفات مجروح می‌شوند و می‌میرند و این ضایعات انسانی، خانواده‌ها را چه‌جور مبتلا می‌کند و می‌دانید که چه آثاری دارد. آنهایی که مجروح می‌شوند، تخت بیمارستان را اشغال می‌کنند. یک دکتر، پرستار، تخت بیمارستان و یک تخت هم چقدر مخارج دارد، ما اصلا اینها را حساب نمی‌کنیم. تا می‌گوییم مترو می‌گویند که آقا! حالا این قدر پول خرج مترو کنیم، این لوکس‌بازی است! این چه لوکسی است؟»
بخش دیگری از خطبه مترو، به مزیت‌های مترو در زمینه کاهش آلودگی هوا مربوط است. آیت‌الله رفسنجانی در این بخش خطبه عنوان کرد: «شما محاسبه فضای آلوده را بکنید. دکترها اعلام خطر می‌کنند که آلودگی هوا در تهران، در برخی نقاط و ساعات ۴ برابر حد مجاز است؛ یعنی قسمت اعظم ۷ میلیون نفر مردم تهران، وقتی تنفس می‌کنند، سم تنفس می‌کنند. اگر روزی، ستون و نمودار اینها کشیده شود، زیر آن رقمی بیرون می‌آید که هیچ‌کس نمی‌خواهد باور کند خسارت ترافیک تهران این‌هاست».
مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در ادامه این خطبه یادآور شد که حمل‌ونقل درون‌شهری تهران را نمی‌توان فقط با تکیه بر اتوبوسرانی اداره کرد و توقع آلودگی هوا را نداشت. وی گفت: «شرکت واحد الان ۲۷۰۰ اتوبوس دارد و اگر بخواهید دو سال دیگر تهران را اداره کنید، باید به ۵هزار ماشین تبدیل کنید. اگر ۵ هزار اتوبوس بخواهد در این شهر حرکت کند، می‌دانید چه مسئله‌ای است؟ آیا قطعات و وسایل اینها و خود اینها ارز نمی‌خواهند؟ مترو کار ساده‌ای است؛ منتها اگر تکنیک آن را یاد بگیریم. بعدش دیگر یکی از کارهای عادی، مانند راه‌آهن است. الان راه‌آهن لوکس است یا ماشین سواری؟ راه‌آهن عمومی‌ترین وسیله در بیرون و بهترین و اقتصادی‌ترین وسیله دنیاست.»
آیت‌الله رفسنجانی در کتاب «صراحت نامه» که آن نیز حاصل گفت‌وگوهایی با اوست و در سال ۹۱ منتشر شده، اشاره‌ای به تلاش‌های خود برای راضی کردن دولت به ساخت مترو می‌کند. در این کتاب از قول مرحوم آیت‌الله رفسنجانی آمده است: «تونل مترو به صورت روباز از خیابان میرداماد تا حوالی عباس‌آباد حفاری شده بود. اما بعد از انقلاب بخشی از نیروهای انقلابی گفتند این کار لوکس است و وابستگی غربی می‌آورد. شرکت را منحل کردند. زمان دولت آقای بازرگان بود. گرفتار ترافیک شدیم. من هم که سابقه مسافرت به خارج و کشورهای فرانسه، انگلیس و امریکا را داشتم و دیده بودم چقدر مترو در این کشورها موثر است و تحت تاثیر قرار گرفته بودم، در نمازجمعه یک خطبه خواندم که معروف به خطبه مترو شده اما خیلی‌ها مخالفت می‌کردند.
باید در خطبه‌ها مسائل اساسی که نیاز جامعه بود را می‌گفتم و قدری بروزتر صحبت می‌کردم. به هر حال توضیحاتی دادم. گفتم این مترو چقدر موجب صرفه‌جویی در وقت می‌شود، در سلامت مردم موثر است، چقدر موجب صرفه‌جویی در سوخت می‌شود، زیرزمین است و فضای بیرون را اشغال نمی‌کند. چقدر اشتغال ایجاد می‌کند، خیلی چیزها گفتم، چیزهایی که می‌دانستم گفتم. عدد و رقم هم درآورده بودم. عده‌ای مخالفت می‌کردند و می‌گفتند یک کار لوکس است. به طور مثال می‌گفتند: این همه خاک که از زیرزمین درمی‌آورید، کجا می‌برید؟...!»
موارد فوق تنها یک گوشه از اقدامات زنده یاد آیت الله هاشمی رفسنجانی بود که نشان از نگاه ویژه، پیشرفته و رو به جلوی ایشان در حوزه امور اجتماعی از جمله زنان و خانواده، جوانان، محیط زیست، مدیریت شهری و... دارد.
//انتهای پیام:6