ارزش بازار اوراق تامین مالی در ادامه روند رو به رشد خود، در ماه‌های اخیر نیز به صورت پیوسته افزایش یافته و در پایان آذرماه به حدود 230 هزار میلیارد تومان رسیده است. این رقم گویای رشد 80 درصدی و 155 درصدی ارزش بازار اوراق تامین مالی در بازه یک ساله و دوساله است. طی دو سال اخیر، انتشار اوراق دولتی، مهمتیرن عامل رشد بازار اوراق تامین مالی بوده است.
با وجود رشد محسوس ارزش اسمی بازار اوراق در دو سال اخیر باید توجه داشت که از یکسو ارزش حقیقی این بازار تنها رشدی کمتر از 30 درصد داشته است و از سوی دیگر نیز به صورت تاریخی نسبت ارزش این بازار به سایر متغیرها نظیر سپرده‌های بانکی، بازار سهام، تولید ناخالص داخلی و نقدینگی بسیار پایین است. بررسی روند ارزش دلاری بازار اوراق تامین مالی نیز نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر این متغیر تقریبا مقادیر ثابتی داشته است.
بررسی سهم دولت از بازار اوراق تامین مالی نشان می‌دهد که دولت همچنان حدود 90 درصد از بازار اوراق تامین مالی را در اختیار دارد که علت اصلی آن، کاهش منابع درآمدی دولت پس از آغاز دور جدید تحریم‌های ایالات متحده بوده است. نکته قابل ذکر در این زمینه آنکه در سه ماه اخیر، سهم دولت از این بازار حدود 1 واحد درصد کاهش یافته است. در سه ماهه فصل پاییز، شرکت‌های غیردولتی 10 ورقه جدید در صنایعی نظیر شیمیایی، کانه‌های فلزی، خودرو و خدمات مهندسی به بازار عرضه نموده‌اند و تداوم این روند می‌تواند منجر به توسعه بهره‌برداری بخش خصوصی از بازار اوراق تامین مالی شود. کاهش ریسک‌های سیاسی- اقتصادی و بهبود چشم‌انداز تولید و فروش بنگاه‌ها در فصول آتی، مهمترین محرکی است که می‌تواند در فصول آینده حضور بخش غیردولتی در این بازار را افزایش دهد.
بررسی وضعیت حراج‌های هفتگی اوراق دولت در ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که پس از نیمه آبان‌ماه و تغییر جهت انتظارات، به تدریج میزان تقاضا و همچنین معاملات با افزایش نسبی مواجه شده است. میزان فروش اوراق دولت در 45 روز ابتدایی فصل پاییز تنها معادل 3.6 هزار میلیارد تومان بوده اما در 45 روز بعدی فصل پاییز، بیش از 11 هزار میلیارد تومان اوراق به فروش رفته است. مجموع اوراق فروش رفته در 29 حراجی که طی سال جاری صورت گرفته نیز به رقم 80 هزار میلیارد تومان رسیده است.
بررسی وضعیت نرخ بازده حقیقی اوراق تامین مالی نشان می‌دهد که در حال حاضر نرخ بازده حقیقی در محدوده منفی 25 درصد قرار گرفته است. هرچند که در آذرماه، روند این متغیر تغییر جهت داده و کمی بهبود یافته است اما این نرخ هنوز در محدوده‌ای قرار دارد که هیچ جذابیتی برای سرمایه‌گذاران ندارد و صندوق‌های سرمایه‌گذاری و بانک‌ها (بنا به الزام قانونی) اصلی‌ترین خریداران این بازار هستند. در مورد چشم‌انداز آتی این بازار، به نظر می‌رسد از آنجا که عملا امکان افزایش نرخ اسمی بازده اوراق وجود ندارد (بنا به مداخلات مرکزی و دولت) تنها عاملی که می‌تواند منجر به افزایش تقاضا گردد، کاهش نرخ تور و انتظارات تورمی است.
گزارش: محمد مهدی اسلامی - کارشناس اقتصادی