فیلم تئاتر، ایده‌ای جدید برای بقای هنر نمایش در روزهای سخت کرونایی

به گزارش خبرنگار برنا، در مدت شیوع ویروس کرونا و تعطیلی تماشاخانه‌ها چند ایده مختلف برای زنده ماندن این هنر و اجرای نمایش‌ها مطرح شد. پخش تله‌تئاترها در پلتفرم‌های اینترنتی یکی از این ایده‌ها بود که متأسفانه با مطرح شدن نظارت مجدد بر آثار اجرای این طرح خیلی زود کنار گذاشته شد و بعد بازگشایی تماشاخانه‌ها با ظرفیت 50 درصد سالن‌ها را شاهد بودیم که متأسفانه ترس مخاطبان تئاتر از ابتلا به کرونا و به صرفه نبودن این ایده برای تماشاخانه‌ها و نمایش‌ها تئاتر، بازگشایی تماشاخانه‌ها نتوانست کمک چندانی به هنر تئاتر در روزهای شیوع کرونا کند.

پخش تله‌تئاترها، اجرای نمایش‌ها در سالن‌های روباز یا نمایش‌های خیابانی و چند ایده دیگر نیز از سوی اهالی تئاتر بارها مطرح شد که متأسفانه هیچ‌یک از این ایده‌ها به دلایل مختلف مرحله اجرا نرسید و تئاتر در این شرایط راه‌های بسیار معدودی برای ادامه حیات داشت که شاید فیلم‌تئاتر یکی از آن‌ معدود ایده‌ها باشد.

به تازگی با مطرح شدن فیلم‌تئاتر دوباره تئاتر ایران ایده جدیدی را برای بقا در روزهای سخت کرونایی تجربه می‌کند. فیلم‌تئاتر را شاید بتوان نزدیک‌ترین ایده نمایشی در فضای مجازی دانست که به اصالت تئاتر وفادار است ولی تجربیات متعدد در یک سال اخیر به ما خوش‌بینی چندانی نمی‌دهد. توماج دانش‌بهزادی از بازیگران قدیمی تئاتر نیز تأکید دارد که به این ایده خوش‌بین نیست و اجرای نمایش‌ها در سالن‌های روباز که هنوز تجربه نشده می‌تواند بیشتر به کمک تئاتر بیاید. از طرفی دیدن نمایش در فضای مجازی که معمولاً با گوشی‌های موبایل صورت می‌گیرد شاید وجهه چندان خوبی برای این هنر کهن نداشته باشد و به همین دلیل برخی از اهالی تئاتر مثل هادی مرزبان مخالف آن هستند. هادی مرزبان که در این یک سال بارها به پخش تله‌تئاترها در تلویزیون تأکید کرده همچنان معتقد است که تنها راه درست برای زنده ماندن تئاتر همان ایده پخش تله‌تئاترها است. مریم کاظمی نیز مثل اکثر هنرمندان تئاتر تأکید دارد که نباید روی ایده فیلم‌تئاتر خیلی متمرکز شد و با وجود اینکه مخالفتی چندانی با آن ندارد معتقد است که مشکلات و مسائل مهم‌تری وجود دارند که نباید با مطرح شدن فیلم‌تئاتر آن‌ها را فراموش کرد.

در ادامه گفت‌وگوی خبرنگار برنا با این سه هنرمند تئاتر را می‌خوانید:

توماج دانش‌بهزادی: به ایده فیلم‌تئاتر خوش‌بین نیستم / اجرای نمایش‌ها در سالن‌های روباز می‌تواند ایده بهتری در این شرایط باشد

توماج دانش‌بهزادی بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: کشور ما برای پخش و اجرای نمایش‌های تئاتر در محیط‌هایی غیر از سالن‌های نمایش، پلتفرم‌های اینترنتی یا دیگر رسانه‌ها تجربه چندانی ندارد و من به شخصه به اجرای نمایش‌ها در استودیوها و پخش آن به صورت زنده در پلتفرم‌های اینترنتی حس خوبی ندارم.

دانش‌بهزادی تصریح کرد: تئاتر و نمایش تنها زمانی به وقوع می‌پیوندد که مخاطب و تماشاگر در یک سالن حضور داشته باشند و هیچ واسطه‌ای بین این دو نباشد اما با اکران آنلاین واسطه‌ای به وجود می‌آید که نمی‌توان آنچه که شاهدش هستیم را نمایش تئاتر دانست.

او افزود: برای نجات تئاتر و زنده نگاه داشتن این هنر در شرایط حاضر باید فکر بهتر و جدی‌تری داشته باشیم. به هر حال کرونا مدتی طولانی است که مشاغل مختلف را تحت‌الشعاع خود قرار داده و برای همه مشاغل تمهیداتی اندیشیده شده است و فکر می‌‌کنم در دنیا تئاتر به سمت اجرای نمایش‌ها در سالن‌های روباز می‌رود و ما هم بهتر است به فکر ساخت سالن‌های روباز و اجرای نمایش‌ها به این شکل باشیم. نمایش‌های تئاتر هم پیش‌تر در فضاهای باز و سالن‌های روباز اجرا شده‌اند که به عنوان تئاتر آلترناتیو آن‌ها را می‌شناسیم اما بهتر است در این شرایط نمایش‌های بیشتری به این شکل اجرا شوند.

این بازیگر در ادامه گفت: هدف از طرح‌هایی که برای تئاتر در نظر گرفته می‌شود حمایت از اهالی تئاتر است ولی نباید تئاتر با ایده‌هایی اینچنین به این سمت برود که مخاطبان آن را تنها در قالبی که در این شرایط برایش تعریف شده بشناسند. اگر چنین شود قطعاً این ایده‌ها نه تنها کمکی به تئاتر نمی‌کنند بلکه به آن آسیب می‌زنند. باید فکری بزرگ‌تر، دقیق‌تر و کارشناسانه‌تر به راهکاری برای کمک به تئاتر در این شرایط وجود داشته باشد و فکر می‌کنم یکی از راهکارهای مفید ساخت سالن‌های روباز است که حداقل در این شرایط می‌توانیم با احداث یک تئاتر این ایده را امتحان کنیم.

دانش‌بهزادی تصریح کرد: ایده‌هایی مثل فیلم تئاتر بیشتر شبیه حذف صورت مسئله است که به نوعی سعی بر این است با چنین کارهایی بار مسئولیت را از دوش مسئولان دولتی برداشته و باز هم همه چیز را به اهالی تئاتر واگذار می‌کنند. جهانی جدا، ناشناخته و بی‌ربط به تئاتر را به این عرصه وارد کردن می‌تواند به آن ضربه بزند. ما اصلاً نمی‌دانیم نمایش‌ها در این شرایط چگونه باید اجرا شوند و اصلاً مشخص نیست سرعت اینترنت کشورمان پاسخگوی نمایش تئاترها به صورت زنده هست یا خیر.

بازیگر فیلم سینمایی «لباس شخصی» در پایان گفت: برای سینما هم باید چنین تصمیمی گرفته شود. به هر حال سینما هنر گران قیمت‌تری است نسبت به تئاتر و باید برای نجات سرمایه‌هایی که با آن‌ها فیلم تولید شده است فکری شود و شاید سالن‌های روباز سینما هم بتواند به این هنر کمک کند. متأسفانه امروز درآمد سینمای ما به جای اکران به تولید بستگی دارد و امیدوارم تئاتر هیچگاه به این سمت نرود. مسئولان فرهنگی کشور باید بدانند که در شرایط بحرانی است که عملکرد مثبت آن‌ها دیده می‌شود و باید در این شرایط به نجات تئاتر و سینما فکر کنند و ما عملکردی مثبت از آن‌ها ببینیم.

مریم کاظمی: ایده فیلم‌تئاتر یک ایده فرعی است / نباید آنقدر روی آن متمرکز شد که موضوع اصلی فراموش شود

مریم کاظمی کارگردان تئاتر در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: تئاتر یک هنر وابسته به مخاطب است، بدون تماشاچی نمایشی وجود نخواهد داشت. خیلی از تئاترها که در دوران قبل از کرونا اجرا شده بود ضبط تصویری هم شده بود ولی شاید هدف تهیه آرشیو و به یادگار ماندن اجراهای صحنه ای بوده است. بعضی از تئاترها به صورت دقیق تر و با هدف فروش فیلم تئاتر به صورت دی وی دی یا وی او دی تهیه شده اند.

کاظمی خاطرنشان کرد: اپیدمی کرونا شروع شد و ایده استفاده از فیلم تئاترها برای انتشار در شبکه های اینترنتی به سرعت همه گیر شد و به عنوان یک مسکن مقطعی برای درآمد تلقی گردید ولی واقعیت این است که سود حاصل از فروش مجازی بسیار اندک است و یک بازی باخت باخت است. سود واقعی متعلق به درصدی است که شبکه های پخش از انبوهی تعداد فیلم تئاتر ها خواهند برد.

او افزود: تئاتر همیشه زنده است و وابسته به من و شما و افراد دیگر نیست. تئاتر از دل رویدادهای جامعه می اید. جامعه زنده است و تئاتر پویا در دل آن جاری است. این ما هستیم که افسرده و مرده ایم. رویدادها را نمی بینیم و نمی توانیم مسیر پویایی آن را دنبال کنیم. فیلم تئاتر ها خاطره بازی است. یاد روزهای قبل از کرونا و دورهمی ها خوش باشد. از دیدن فیلم ها حسرت می خوریم. نه بازار متمرکز و حمایت کننده ای برای پخش فیلم تئاتر ها وجود دارد و نه مخاطبان تئاتر هنوز به دیدن نمایش از قاب تصویر عادت دارند. بنابراین نه مشکلی را حل کرده و نه حل خواهد کرد. زیرا یک بستر پشتیبانی و تبلیغات متمرکز و حامی می خواهد که یارانه آن را بپردازد و در غیر این صورت به باز نمایی خاطرات اجراهای گذشته می پردازد.

این کارگردان در ادامه اظهاراتش تأکید کرد: شکی نیست که آینده تئاتر دگرگون شده است. خیلی از نمایش ها از بدو تولید به منظور پخش در شبکه های مجازی هم برنامه ریزی می شوند . منسجم تر و حرفه ای تر به فیلم تئاتر ها فکر می شود . پخش فیلم تئاتر ها در کنار اجراهای زنده نمایش ها رو ی صحنه می تواند به قوام و آشتی طیف بیشتری از مخاطبان با تئاتر کمک کند. و این اتفاق فرهنگی -هنری  را همه گیر تر کند ولی مسئله اصلی ما تولید است. مهم این است که تا کی و کجا می توان از فیلم های آرشیوی استفاده کرد.

کاظمی خاطرنشان کرد: یادمان باشد همان هزینه ای که برای اجراهای زنده محاسبه می شود برای تهیه فیلم تئاتر هم یکسان است. بنابراین بودجه نمایش باید با انصاف و دلسوزی برای تولید نمایش ها هزینه شود و هزینه تهیه فیلم تئاتر قابل قبول و آبرومند و قابل ارائه را هم بپردازند. تا وقتی که سیاست همه چیز را به دوش گروه اجرایی بیندازیم دنبال می شود هیچ مدیری و هیچ ارگانی نمی تواند امیدوار باشد که قدم درستی در راه ارتقای هنر تئاتر و متعاقبا فرهنگ تئاتری ، برداشته است. حذف جشنواره ها و ترکیب و تجمیع بودجه های همیشگی که به تولید اختصاص دارد کمک کند تا نمایش ها با بودجه مناسب اجرا تولید شوند و از روی آنها قیلم تئاترهای مناسب تهیه شود.

این کارگردان تأکید کرد: مهم این است که سهم سازنده و هنرمند باید لحاظ شود و حقوق او به طور فراگیر و همه جانبه پرداخت گردد . تا وقتی بستر مناسبی برای پرداخت دستمزدها وجود ندارد و قوانین درست و اصولی تبدیل به مشورت های شحصی و سلیقه های دورمیزی شده است و تصمیم ها نه براساس نیاز واقعی بلکه با هدف پاسخگو نبودن و سرگرم شدن عده ای اندک گرفته می شود.

او در پایان تصریح کرد: ایده فیلم تئاتر یک ایده فرعی است. نباید انقدر روی آن متمرکز شد که موضوع اصلی فراموش شود. یادمان باشد فیلم تئاتر یک مسکن کوتاه مدت بوده است. و شکل فراگیرو همیشگی آن کاملا وابسته به تولیدات جدید و تصمیمات درست است . بنابراین فیلم تئاتر باید براساس اجراهای تئاتر با برنامه ریزی مدون ساخته شود و طبیعی است که برا ی سیستم نظارت آن درست مثل تئاترها روش و راهکار پیدا خواهد شد . باید نظارت هردو به هم وابسته باشد و تایید یه آن همزمان صادر شود نه اینکه تصور کنیم مشکل جدید و خلق الساعه پدیدار شده و ای وای چه کنیم را فریاد بزنیم. موضوع این است که اگر نظارت هم نباشد مشکل درآمد حل نخواهد شد بنابراین تمرکز روی این بخش ، به معنای نشناختن ماهیت اصلی اقتصاد تئاتر است.

هادی مرزبان: با دیدن نمایش‌های تئاتر در تلفن‌های همراه مخالفم / پخش تله‌تئاتر در تلویزیون حرمت هنر نمایش را حفظ می‌کند

هادی مرزبان کارگردان تئاتر در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: در این یک سالی که درگیر ویروس کرونا هستیم و شیوع آن جنبه‌های مختلف زندگی ما را تحت تأثیر قرار داده بارها در گفت‌وگوهای مختلف تأکید کرده‌ام که ضبط تله‌تئاترها در این شرایط می‌تواند به کمک تئاتر بیاید و بهتر است وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با صداوسیما در تعاملی سازنده به این نتیجه برسند که اینگونه از تئاتر کشور حمایت کنند.

مرزبان تأکید کرد: تئاتر متشکل از محل اجرا، بازیگران و تماشاگر است و وقتی ما نمی‌توانیم تماشاگران را به محل اجرا بیاوریم مجبوریم با ضبط تله‌تئاترها در استودیوها به نوعی با قرار نگرفتن تماشاگران در محل اجرا و ضبط تئاترها اجرای نمایش را زنده نگاه داریم و فکر می‌کنم این بهترین راه برای اجرای نمایش در این شرایط سخت و ویژه است.

او افزود: من با نمایش تئاتر در گوشی‌های موبایل مخالفم. آنچه که مطرح کردم به عنوان یک گزینه در این روزها به نظر من حرمت و احترام تئاتر را حفظ می‌کند اما پخش نمایش‌ها در فضای مجازی به طوری که مخاطبان داخل تلفن‌های همراهشان نمایش‌ها را مشاهده کنند به هیچ‌وجه پسندیده نیست. دیدن نمایش در هر حالت و هر مکانی مثل مترو، اتوبوس، سرکار و... هیچ کمکی به تئاتر نمی‌کند و به نوعی بازی گرفتن تئاتر است.

این کارگردان در پایان تصریح کرد: باید تمهیدی اندیشیده شود تا حرمت تئاتر و نمایش حفظ شود و قطعاً آسیب زدن به آیین نمایش دیدن نه تنها کمکی به این هنر نمی‌کند بلکه بسیار توهین آمیز است در حالیکه ضبط تله‌تئاترها و پخش آن‌ها در تلویزیون می‌تواند در عین زنده‌ نگاه داشتن هنر نمایش در این شرایط حرمت آن را نیز حفظ کند.

....................................................................................................................

قطعاً در این بین لازم است مشکلات مهم دیگری چون وضعیت نابسامان اقتصادی و معیشتی اهالی تئاتر را هم مسئولان کشور مدنظر داشته باشند اما بدون شک با تولید آثار نمایشی می‌توان به کمتر شدن این مشکل در بین هنرمندان تئاتر امیدوارتر بود. با وجود اینکه مطرح شدن طرح‌های مختلف برای بقای تئاتر می‌تواند امری پسندیده و سازنده باشد بهتر است مسئولان تئاتر کشور صحبت‌ها و دغدغه‌های اهالی تئاتر را نیز در همه تصمیمات خود مدنظر قرار داده و به آن‌ها توجه داشته باشند تا در قدم‌های بعدی که برای تئاتر کشور در این روزهای سخت برداشته می‌شود بتوان به رخ دادن اتفاقی بهتر و سازنده‌تر امیدوار بود. آزمون و خطاها در یک سال گذشته برای اجرای طرح‌های مختلف بسیار زیاد بوده و اگر این بار هم طرح جدید فیلم‌تئاتر نتوانست چندان ثمربخش باشد لازم است ایده‌های هنرمندان تئاتر را جدی‌تر پیگیری کرد.