به گزارش برنا؛ شهرداری تهران برای استقبال از بهار 1400 نه تنها برای ارتقا زیبایی فضای شهری اقدام نکرد بلکه در اولین گام بدون هیچ مطالعه ای یکی از آیین های ایرانی را نشانه گرفت. آیینی که به ادعای برخی به دلیل نگاه غرب گرایانه شهرداری تهران است.
حاجی فیروز حذف شود/ نژاد پرستی است
معاون فرهنگی شهردار تهران با انتشار توئیتی از حذف رنگ سیاه از چهره حاجی فیروز در برنامه های شهرداری تهران تا اطلاع ثانوی خبر داد.
محمدرضا جوادی یگانه معاون شهردار تهران در امور اجتماعی و فرهنگی در توییتی نوشت با اینکه حاجی فیروز ریشه‌های اساطیری دارد اما سوءبرداشت نژادی از چهره سیاه او را نمی‌‌توان انکار کرد.
جوادی یگانه از اهالی علم و هنر دعوت کرده در مورد روشن شدن سوء برداشت‌های نژادی از چهره سیاه حاجی فیروز پژوهش و گفتگو کنند.
او تاکید کرد شهرداری تهران تا آن زمان در برنامه‌هایش از حاجی فیروز با صورت سیاه استفاده نمی‌کند.
حاجی فیروز نژاد پرستی نیست
اما محمد جواد حق شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر تهران خطاب به معاون شهردار تهران تاکید کرد که باید ابلاغیه خود را پس بگیرید، حاجی فیروزها نماد نژادپرستی نیستند. تاریخ آئین های نوروزی را مطالعه کنید.
علی اعطا سخنگوی شورای شهر تهران نیز در واکنش به نامه معاونت فرهنگی اجتماعی در صفحه شخص توییترش نوشت: برای دکتر جوادی به عنوان یک جامعه شناس با دانش، احترام فراوان قائلم اما به عنوان یک فرد علاقمند با مختصر مطالعاتی در حوزه فرهنگ و ادبیات، منطق اقدام ایشان را درک نمی‌کنم. فارغ از ریشه‌ها، در کجای فرهنگ ایرانی دوگانه نژاد سیاه / نژاد سفید دارای موضوعیت بوده؟!
تذکر به شهرداری تهران/ حاجی فیروز نماد شاد کردن مردم است در حالی که سیاه در تبعیض نژادی نماد ظلم و ستم بوده است/ برداشت غیر علمی شهرداری از آیین ایرانی
حسن خلیل آبادی، رئیس کمیته میراث فرهنگی شورای شهر تهران در واکنش به این ادعای معاون شهردار تهران به خبرنگار برنا گفت: حاجی فیروز هزاران سال در ایران بوده است. در فرهنگ ما نژاد پرستی از نظر رنگ، قوم و مذهب مفهومی ندارد.
او با اشاره به اینکه نژاد پرستی در امریکا، افریقای جنوبی و بخشی از اروپا وجود داشته که سیاهان را برده می کردند، افزود: این گونه است در کشور ما برده سیاه مفهومی ندارد و برده داری در کشور ما موضوعیتی نداشته و تنها کشوری در دنیا بودیم که این امر ناپسند را انجام ندادیم.
خلیل آبادی گفت: حاجی فیروز حالت نمایشی است که شخصیت انتقادی همراه با طنز داشته و با لباس مبدل و.... گرفتاری های مردم را به مسئولین در قالب طنز می گوید. گاهی فردی را گریم می کنیم. مثلا آقای عبدی لباس زنانه می پوشد باید بگوییم به زنان توهین شده است؟
عضو شورای شهر تهران ادامه داد: این ها سمبل نژاد پرستی نیست و ما با برداشت غیر بومی می گوییم نسبت به افراد سیاه توهین شده ولی چهره سیاه او نماد انتقاد است.
به گفته خلیل آبادی حاجی فیروز نماد شاد کردن مردم است در حالی که سیاه در تبعیض نژادی نماد ظلم و ستم بوده است. حاجی فیروز شادی آفرینی کرده است و حرف های خود را صریح می گفته است و می رقصد.
رئیس کمیته میراث فرهنگی شورای شهر تهران در پاسخ به اینکه چرا شهرداری اجازه تکدی گری به حاجی فیروز می دهد، عنوان کرد: اسم آن را نمی توان تکدی گری گذاشت در دنیا موسیقی نمایش خیابانی انجام می دهند و پول می گیرند. متکدی کسی است که هیچ هنر و خلاقیتی ندارد و با گریه زاری از مردم پول می گیرد یا خود را به شکل رنج آور در می آورد و از مردم پول می گیرد.
او با اشاره به تذکری که شهرداری تهران دریافت کرده است، بیان کرد: در گروه شورا به معاونت تذکری داده اند و پاسخ دقیقی نداده اند و مشخص است حرف پخته ای نبوده است. این حرف خیلی برد علمی نداشته است.
به حال کشور و ثمره دانشگاهی آن باید افسوس خورد/ برخی رشته ها بیش از آشنایی با تفکرهای ناب ایرانی با اندیشه های غربی آشنا می شوند/تخریب چهره شهرداری با ارائه دستورالعمل های بدون فکر
رضا سلیمان نوری، خراسان پژوه و عضو انجمن توسعه گردشگری چهارباغ در این رابطه گفت: متاسفانه به تازگی یکی از مدیران شهری تهران در بخشنامه ای خواستار حذف حاجی فیروز از برنامه های شادی بخش شهرداری شده است. این حرکت اگر از یک مدیر غیر فرهنگی رخ می داد تا اندازه ای قابل تحمل بود و می گفتیم فرد چون اطلاعی از فرهنگ غنی ایرانی ندارد و تحت تاثیر برخی فعالیت های به ظاهر انسان دوستانه بوده این تصمیم را گرفته است اما وقتی فرد تصمیم گیرنده در این باره معاون فرهنگی شهرداری تهران که دانش آموخته جامعه شناسی است باید نه به حال این کشور دارای تمدن چندین هزارساله افسوس خورد که ثمره دانشگاه های آن چنین مدیرانی است.
او افزود: به عبارت بهتر مشکل اصلی در نحوه تعلیم جامعه شناسان در دانشگاه های ایران است که بیش از آشنایی با تفکرهای ناب ایرانی با اندیشه های غربی آشنا می شوند و هر امری را از عینک آن اندیشه ها می بینند و این گونه می شود که سنت پسندیده و کهن حاجی فیروز و به عبارت بهتر خواجه پیروز ایرانی را امری مذموم شمرده و سعی می کنند بخشنامه ای آن را به بهانه نژاد پرستانه بودن حذف کنند.
سلیمان نوری تاکید کرد: برای اطلاع این مدیر فرهنگی و همفکران وی باید تاکید کرد که شخصیت و پیشینه «حاجی فیروز» به عنوانِ طلایه دار و پیام آور نوروزی قدمتی کهن دارد و ریشه و خاستگاه این پدیده فرهنگی همانا در باور‌ها واعتقادات توده مردم است.
این متخصص حوزه میراث فرهنگی و گردشگری ادامه داد: از آنجا که فرهنگ، نخستین گستره‌ای است که آفرینندگانش نامی از خود برجای نگذاشته و تاریخی روشن ندارد، حضور متداوم یک نماد فرهنگی، چون حاجی فیروز و جاری بودن آن در روزگار معاصر، بازتاب روشنی است از اندیشه‌ها، عواطف و سنت‌های جامعه‌ای که با پیروی از روش شفاهی از راه زبان، اشاره، حرکت ونمایش، آن را فرد به فرد ونسل به نسل به دیگران منتقل و دربستر تاریخ، آن باور‌ها را با هنجارهای اجتماعی دیگر منطبق می‌سازد ازاین‌رو شخصیت حاجی فیروز را می‌توان برآیند یک اندیشه یا تخیل جمعی دانست که درمسیرتاریخی خود از سرزمینی به سرزمین دیگرکوچ کرده و روایتی مختلف ولی با هسته‌ای یکسان،پدیدآورده است.
او عنوان کرد: با توجه به این امر صدور چنین بخشنامه هایی آب در هاون کوبیدن بوده و ثمری جز تخریب چهره اجتماعی فرد صادر کننده و مجموعه ای فرهنگی،اجتماعی، سیاسی و اداری که آن فرد بدان منتسب است، نخواهد داشت.
سلیمان نوری عنوان کرد: مدیر صادر کننده این فرمان بد نیست بداند که زنده یاد مهردادبهار،اسطوره شناس برجسته ایرانی، حاجی فیروز را بازمانده آیین ایزدشهیدشونده دانسته ومراسم سوگ سیاوش را نیزنموداری ازهمین آیین ارزیابی کرده است. بر اساس گفته مرحوم مهرداد بهار چهره سیاه حاجی فیروز نماد بازگشت از جهان مردگان و لباس سرخ او نیز نماد خون سرخ سیاوش وحیات مجدد ایزدشهید شونده وشادی او شادی زایش دوباره آنهاست که با خود، رویش وبرکت می‌آورند. وی معنای دیگری برای نام سیاوش نیز ارائه می‌دهد.سیاوش را که صورت پهلوی آن سیاوخش و صورت اوستایی سیاورشن است، معمولا به دارنده اسب سیاه یا قهوه‌ای معنا می‌کنند.
سلیمان نوری افزود: اما مهردادبهاربا ریشه یابی آیین سیاوش،معنای این نام را مرد سیاه یا سیه چرده می‌داند که اشاره به رنگ سیاهی است که در این مراسم برچهره می‌مالیدند یا به صورتک سیاهی که به‌کار می‌بردند.این مطلب قدمت شگفت آور مراسم حاجی فیروز را نشان می‌دهد که به آیین تموز و ایشتر بابلی و از آن کهنه تربه آیین‌های سومری می‌پیوندد.
عضو انجمن توسعه گردشگری چهارباغ با بیان اینکه حاجی فیروز نه نمادبرده داری بوده که هیچ گاه در ایران ظلم به رنگین پوستان وجود نداشته و نه نشانه تحقیر آدمی دیگر، گفت: حاجی فیروز نشان از دوموزی (ایزد گیاه) دارد که درسرزمین زیرین حبس می شود وبا اسارت او عشق می‌‌میرد، جهان غرق سکوت شده و باروری متوقف می‌شود . حاجی فیروز همان نماددوموزی است، برخاسته اززمین، برای باروری دوباره زمین. نمادی است از سنت‌های نیک ایرانیان،سنت‌هایی که درصلح ودوستی وطبیعت دوستی ایرانیان نهفته است.
او ادامه داد: اما آیا می‌توان گفت این آیین را ایرانیان از بین النهرین گرفته اند؟ پاسخ دکتر کتایون مزداپوردیگر اسطوره شناس بزرگ معاصر به این پرسش منفی است.به اعتقاد دکترمزداپور، مسئله فقط شباهت است.حاجی فیروزمتعلق به آیین‌های بومی این سرزمین است.
به گفته سلیمان نوری در سال‌های اخیربحث هایی برسرسیاهی صورت حاجی فیروز بوده است که نشان از ناآگاهی گوینده آنان از تاریخ اساطیری این سرزمین دارد.
او با اشاره به وجود حاجی فیروز در سایر جغرافیایی دنیا گفت: نام «حاجی فیروز» و ویژگی‌های خاص امروزین او همچون پوشاک سرخ و سیاهی چهره و ترانه‌های ویژه‌اش، سنتی کاملاًجدید وخاص تهران معاصر است اما شخصیت او به عنوان «پیام‌آور نوروزی»به گونه‌های مختلف ازدیرباز درسراسر ایران‌زمین روایی داشته و دارد.
عضو انجمن توسعه گردشگری چهارباغ اضافه کرد: در نواحی گوناگون او را با نام‌های متفاوتی می‌شناسند. درخراسان و بخش‌هایی از افغانستان «بی‌بی نوروزک»، درخمین و اراک «ننه نوروز»، درکرانه‌های خلیج فارس«ماما نوروز»، در گیلان «پیر بابا»و«آروس/عروس گلی»، در آذربایجان«ننه مریم»، درتاجیکستان وبخارای شریف و دیگر وادی‌های ورارود«ماما مروسه» ونام‌های مشهور دیگری همچون بابا نوروز و عمو نوروز.
سلیمان نوری گفت: به عبارت بهتر همان گونه که پیشتر اشاره شد حاجی فیروز که در اصل معرب شده خواجه پیروز است نه تنها نماد نژادپرستی نیست که نماد فردی آزاده است که خنده و شادی را روی لب‌ها می‌آورد.
او افزود: ناگفته نماند که در هلند که یکی از مراکز مهم مدعیان مبارزه با نژادپرستی است هم اسطوره ای به نام پیتر سیاه وجود دارد که به حاجی فیروز شباهت بسیار دارد. او به‌همراه نیکلاس قدیس است و در جشن‌های محلی مردم را شاد می‌کند.
عضو انجمن توسعه گردشگری چهارباغ در پایان گفت: سرانجام باید عنوان کرد که اگر مشکل مهم حاجی فیروز تکدی گری برخی افرادی است که در شب های پایان سال و آغاز سال به این لباس در می آیند، می توان با ساماندهی درست افرادی که قصد دارند با تغییر چهره به حاجی فیروز شادی را بر چهره مردم بنشانند، این مشکل را رفع کرد و اگر بحث ادعای برخی غیر ایرانیان بر نژادپرستانه بودن این سنت است هم می توان با ارائه درست مباحث ایرانشناسانه بدان ها این سوء تفاهم را رد کرد نه اینکه بر خلاف تمام اصول جامعه شناسانه برای رفع مشکل سعی در حذف صورت مسئله کرد که این اشتباهی بزرگ است که از حافظه مردم پاک نمی شود.
حاجی فیروز و سیاه بازی به تبعیض نژادی ربطی ندارد/ لطفا به آیین ها دست نزنید
اردشیر صالح‌پور نویسنده، پژوهشگر، کارگردان و مدرس تئاتر در واکنش به این رویکرد شهرداری تهران گفت: حاجی فیروز ربطی به نژاد پرستی ندارد. این امر ناشی از بی سوادی افرادی است که این مسائل را مطرح می کنند.
او با بیان اینکه در بحث حاجی فیروز تبعیض نژادی مطرح نیست، افزود: حاجی فیروز یکی از پیک های نوروزی است که از پیشانوروز آغاز می شود "کوسه گلین‌ها"، "نوروز نثارها"، "تکم‌چی‌ها"، "سایاچی‌ها"، "نوروزخوانان"، "عروس گُلِی"، "پیر بابو"، "آتش افروز" و "حاجی فیروز" را داریم همه این ها آیین های نوروز هستند و از گذشته وجود داشته است.
صالح پور تاکید کرد: استاد مهرداد بهار که اسطوره شناس مطرحی هستند گفته اند حاجی فیروز نماد آیین های بهاری است چه آیین های تموز بین النهرین و ایشتر بابلی و از آن کهنه تربه آیین‌های سومری چه سیاوش. سیاوش قهرمان اسطوره ای است و نماد رستن و شکفتن است چرا که از خونش گیاه سبز می شود.
این نویسنده سرشناس گفت: در بسیاری از سفالینه های خراسانی نقش هایی از آن وجود دارد و سیاوش اسمش از سیاه آورده است. سیاوش در نماد سمبلیک از سرزمین کهن مردگان می آید دود سیاهی دارد و لباسش قرمز است که لباسش نماد شور و نشاط است.
او افزود: سیاوش اسطوره رستاخیز است و از سرزمین مردگان می آید و در آیین های بین النهرین اسطوره شکفتن است. حاجی فیروز هم از سیاوش گرفته شده که از جهان مردگان می آید رنگش سیاه است و لباسش قرمز به نشانه خون سیاوش و دایره زنگی دارد که نماد نشاط و نشاط افروزی است.
این نویسنده، پژوهشگر، کارگردان و مدرس سرشناس تئاتر با بیان اینکه حاجی فیروز مطلقا جنبه تبعیض نژادی ندارد ، گفت: این موارد همچنان در خیمه شب بازی ما وجود دارد. حاجی فیروز به معنای پیروز است که برای پیروزی جهان زندگان یعنی بهار بر جهان زمستانی آمده است. هرگز جنبه تحقیر ندارد و به عنوان سنت نوروزی بوده و تاکنون توهم و تفسیر نژادی بر آن نبوده است.
صالح پور عنوان کرد: بحث نژاد پرستی را هرگز ما ندیده ایم و حاجی فیروز برای هزاران سال پیش است. هرگز در اشعارش نشانه ای از تبعیض وجود ندارد. تخته حوضی و سیاه بازی ما هم ربطی به تبعیض نژادی ندارد. سیاه اتفاقا در آیین ما محبوب است و در مقابل حاکمان ایستاده و پیروز شده است.
او افزود: لطفا به آیین ها دست نزنید و بگذارید طبق هزاران سالی که برای ما بوده است همچنان بماند. ملت ایران هیچ موقع بر خلاف یونانی ها برده داری نداشته است و در ایران مسائل تبعیض نژادی مطرح نبوده است.
صالح پور با بیان اینکه حاجی فیروز نماد و جز اسطوره های ما است، تاکید کرد: حاجی فیروز و سیاه بازی به تبعیض نژادی ربطی ندارد و بی حکمت هم نیست . ما هرگز خدایی نکرده مشکلی با عزیزان سیاه پوست نداشته ایم و مضامین این نمادها هم ارتباطی با این امر ندارد.
ادامه رفتارهای شهرداری تهران بدون مطالعات مورد نظر
سال هاست همواره از اجرای پروژه های شهری بدون وجود پیوست های مطالعاتی لازم انتقاد می شود از این رو اجرای پروژه های مختلف با آثار بالای منفی اجتماعی، زیست محیطی و فرهنگی در شهر جریان دارد. از سوی دیگر در سال 99 و 1400 نیز نسبت به بودجه بالای معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران بدون هیچ بازخوردی انتقاداتی وجود داشت و در دوره پنجم مشخص نیست این معاونت چه اقدامات مثبتی در فضای اجتماعی و فرهنگی پایتخت انجام می دهد. همچنین شهرداری تهران عملکرد غیر قابل قبولی برای استقبال از بهار از خود نشان داد و پایتخت کمترین المان از نوروز و استقبال از آن را داشت اما در این میان شهرداری تهران به جای شاد سازی فضای شهری به ارائه دستورالعمل هایی روی آورده که چند سوال در آن خصوص مطرح است؟ یکی آن که چرا بدون مطالعه انگشت اتهام به آیین های ایرانی گرفته است و دیگر این که چرا در این برهه از زمان نسبت به وجود حاجی فیروز انتقاد داشته است. پیش از سال 1400 تعداد زیادی از افراد تحت عنوان حاجی فیروز در شهر وجود داشتند و اگر هم بحث های تبعیض نژادی مطرح باشد چرا شهرداری اینقدر دیر به فکر افتاده و واکنش نشان داده است؟