به گزارش برنا؛ مسئولان حوزه درمان و مدیران پروژه‌های تولید واکسن داخلی در نشستی با عنوان جلسه مدافعان سلامت با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری چالش‌های پیک چهارم شیوع کرونا، مدیریت این بیماری و آخرین وضعیت تولید واکسن‌های داخلی را مطرح کردند. در این نشست، ۶ تولیدکننده واکسن کرونا حضور داشتند و روند تولید را توضیح دادند. در این جلسه، به ابهامات و سؤالات رئیس‌جمهوری پاسخ داده شد؛ تعداد مبتلایان به کرونا در کشور پس از گذشت ۱۳ ماه، زمان دسترسی مردم به واکسن‌های داخلی و همچنین میزان همخوانی واکسن‌های تولیدی با استانداردهای جهانی ازجمله این پرسش‌ها بود.
علیرضازالی، فرمانده ستاد مقابله با کرونا در کلانشهرتهران در این نشست در پاسخ به سؤالات رئیس‌جمهوری اعلام کرد که خیز چهارم کرونا، یکی از توفنده‌ترین و سهمگین‌ترین پیک‌های بیماری در تهران است: «درحالی‌که ۱۸ هفته بین خیز سوم و چهارم در دوران نسبتا ریکاوری به سر می‌بردیم، شروع ناگهانی پیک چهارم در تهران موجب شد که به سرعت شرایط متفاوتی را تجربه کنیم. در خیز چهارم، نرخ اشباع تخت بیمارستانی و نرخ مراجعه‌کنندگان بیمارستانی در تهران نسبت به خیز سوم، ۴ تا ۱۰ برابر افزایش پیدا کرد. همچنین زمان بدحال شدن بیماران در بیمارستان درحالی‌که در خیز سوم، در روزهای هفتم و نهم بستری اتفاق می‌افتاد در خیز چهارم، این وضعیت در روزهای سوم تا پنجم تشدید می‌شد.» او در ادامه اعلام کرد که بیماران در پیک چهارم، بدحال‌تر از پیک‌های قبلی بودند:«تهران در خیز چهارم، رکورد بستری را شکست به‌طوری‌که ۲۷درصد بستری ما در تهران در بخش مراقبت‌های ویژه ثبت شد و روزانه بین ۱۹ تا ۳۴درصد مراجعه‌کنندگان نیازمند ارائه خدمات در بخش مراقبت‌های ویژه بودند. در ۱۴ آبان سال گذشته با بستری ۷هزار و ۳۵۰ بیمار در تهران، بالاترین میزان بستری‌ها ثبت شده بود اما در پیک چهارم، این بستری‌ها به ۸ هزار و ۹۵۰ نفر هم رسید.»
فرید نجفی، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت یکی دیگر از سخنران‌های این نشست بود. او در پاسخ به سؤال رئیس‌جمهوری مبنی بر این که آیا برآوردی علمی از اینکه چند ایرانی تاکنون با علامت و بدون علامت مبتلا به کووید-۱۹ شده‌اند وجود دارد؟ توضیح داد:« به یکی از دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور ماموریت دادیم تا برآورد کند چند نفر ایرانی تاکنون مبتلا به کووید-۱۹ شده‌اند. برآوردی که ۲ماه قبل صورت گرفته، نشان می‌دهد بین ۴۰ تا ۵۵درصد جمعیت کشور چه با علامت و چه بدون علامت مبتلا شده‌اند، البته این عدد بدون درنظر گرفتن ابتلای مجدد آنهاست. این آمار براساس مدل‌های اپیدمیولوژی به‌دست آمد، بنابراین دقت این مدل‌ها بستگی به ورودی‌هایی دارد که وارد بررسی می‌شود. هر قدر اطلاعات دقیق‌تر باشد، مدل هم دقیق‌تر خواهد بود. با این همه اطلاعات درباره کووید-۱۹ در هیچ جای دنیا دقیق نیست.» صدور مجوز برای تولید و صادرات داروهای کمکی درمان کرونا، موضوع دیگری بود که در این جلسه از سوی محمدرضا شانه‌ساز، رئیس سازمان غذا و دارو مطرح شد. او گفت:« تاکنون برای ۱۶ داروی طبیعی که براساس ادعای ما به درمان کرونا کمک می‌کنند، مجوز صادرات داده شده. ایران نخستین کشوری بود که در اسفند سال ۹۸ مطرح کرد که کورتون می‌تواند در درمان کرونا مؤثر باشد. با گذشت ۸ ماه از ادعای ما، دنیا به این نتیجه رسید که دگزامتازون را به‌عنوان داروی مؤثر درنظر بگیرد.»
بخش دوم دیدار مسئولان نظام سلامت و تولیدکنندگان واکسن با رئیس‌جمهوری به بحث درباره تهیه واکسن گذشت. وزیر بهداشت در این بخش اعلام کرد از یکسال قبل ۴ مسیر به‌صورت موازی برای تامین واکسن برای مردم پیگیری شده است.
دومی: قرارداد با سازندگان واکسن در سایر کشورهاست. کشور به موازات سازوکار کوواکس، سراغ عقد قرارداد با سازندگان مختلف واکسن کرونا رفت که یکی از آنها اسپوتنیک‌وی بود. با چینی‌ها و هندی‌ها مذاکرات و مکاتبات زیادی انجام شد که اخیرا مذاکره با چینی‌ها به سرانجام رسید. اما به‌دلیل مشکلاتی که نه‌تنها برای ما بلکه برای همه در پی دستور قانونی در هند درباره حمل‌ونقل واکسن به خارج به‌وجود آمد، فقط مقدار محدودی واکسن از هند تامین شد. سومی: انتقال دانش فنی و تولید داخل با همکاری سازندگان معتبر جهانی. به‌گفته وزیر بهداشت، این مسیر یکی از مهم‌ترین مسیرهایی بود که پیگیری شد. در این راستا یکی از موارد مهم «کووپاستور» است که براساس تجربه قبلی با کوبا، موضوع پیگیری شد. در ادامه با روس‌ها برای تولید اسپوتنیک وی هم پیگیری‌ها صورت گرفت و به‌زودی تولید این واکسن در داخل کشور شروع می‌شود. در کنار همه اینها، در مجموعه سیناژن هم کار مشترکی با استرالیا پیگیری شده که امید است به نتیجه برسد.
براساس اعلام نمکی، چهارمین مسیر برای تامین واکسن، تولید داخلی از صفر است: «۴ مجموعه انستیتو پاستور، رازی، برکت و سپند، راه تولید داخل از صفر را دنبال می‌کنند. در سازمان غذا و دارو تلاش کردیم در عین حال که به تمام پروتکل‌ها، چارچوب‌ها و استانداردهای مورد تأیید و تأکید سازمان جهانی بهداشت پایبند باشیم، راه‌ها را هم آسان و کوتاه‌تر کنیم. هم‌اکنون «کووپاستور» فاز ۳ آزمایش بالینی را طی می‌کند. فاز دوم کارآزمایی «کوو ایران برکت» در حال اتمام است و واکسنی که در مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی در دست اقدام است فاز اول کارآزمایی را به خوبی گذرانده و وارد فاز دوم می‌شود. واکسن فخرا که به تلاش مجموعه سپند در دست پیگیری است هم در فاز اول به سر می‌برد. فعالیت این ۴ مجموعه بسیار امیدبخش است و در آینده نزدیک می‌توانیم این ۴ واکسن را به سبد واکسن‌های در دسترس در کشور اضافه کنیم.»
در ادامه میزان انطباق واکسن‌های داخلی با استانداردهای بین‌المللی سؤالی بود که رئیس‌جمهوری مطرح کرد و وزیر بهداشت درباره آن توضیح داد:« همه فعالان تولید واکسن داخلی در تمام مراحل، مدارک فعالیت‌هایشان را در اختیار سازمان جهانی بهداشت قرار می‌دهند و مرتب تبادل اطلاعات دارند.» در کنار این توضیحات، فربد نجفی، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت هم اضافه کرد:«کمیته‌های اخلاق ضامن سلامت مردم در کارآزمایی‌ها هستند و درباره ۴ واکسنی که ساخت آنها در داخل پیگیری می‌شود، در کمترین زمان ممکن، بموقع و با سختگیرانه‌ترین پروتکل‌ها عمل کردند. تضمین می‌کنیم که واکسن‌های داخلی بدون هیچ انحرافی از پروتکل‌های جهانی پیگیری شده‌اند.» در ادامه این نشست، مدیران پروژه‌های تولید واکسن داخلی به تشریح این که در چه مرحله‌ای از کارآزمایی واکسن قرار دارند، پرداخته و زمانبندی پیش‌بینی‌شده برای تولید را اعلام کردند.
علیرضا بیگلری، رئیس انستیتو پاستور ایران درباره واکسن تولیدی مشترک این مؤسسه با کوبا گفت:« مراحل اول و دوم کارآزمایی واکسن کووپاستور در کوبا انجام شده است. مرحله سوم کارآزمایی هم ۶ اردیبهشت در داخل کشور و در استان اصفهان شروع شد و در ۶ استان دیگر نیز در جریان است. نتایج اولیه ۴۵ هزار تزریقی که در کوبا و تزریق‌هایی که در داخل کشور انجام شده تاکنون نشان می‌دهد که این واکسن بسیار کم‌عارضه بوده و عارضه نگران‌کننده‌ای نداشته است.» او ادامه داد:« هم‌اکنون در حال تزریق واکسن به گروه سنی ۱۸ تا ۸۰ سال هستیم اما تزریق گروه سنی ۵ تا ۱۸سال را هم شروع خواهیم کرد. البته تولید یادآور مناسب واکسن هم الزام جهانی برای تمام کارخانه‌های تولیدکننده واکسن است. واکسن کووپاستور نخستین واکسنی است که یادآورش در کنار خودش تولید شده است. نتایج کارآزمایی‌ها در کوبا نشان می‌دهد که نزدیک ۱۰۰درصد ایمنی را با یادآور خواهیم داشت. این می‌تواند در افرادی که سابقه ابتلا به بیماری را دارند با تزریق یک دوز با هزینه بسیار کم، ایمنی را ۱۸ برابر افزایش دهد.» به‌گفته او، با توجه به اینکه امکانات تولید این واکسن قابل دسترس است، از ماه‌های آینده تولید کامل آن را در ایران خواهیم داشت. طبق برنامه، یک میلیون دوز در خرداد امسال تولید می‌شود و از تیر هم ماهانه یک میلیون دوز به ظرفیت تولید آن اضافه خواهد شد. واکسن کووپاستور در انستیتو پاستور ایران تولید می‌شود و نیازی به ساخت فضای جدید برای ساخت آن وجود ندارد. این واکسن در بازارهای بین‌المللی تقاضای زیادی خواهد داشت و از مهر امسال تولید انحصاری داخلی شروع می‌شود.
احمد کریمی، مدیر پروژه واکسن فخرا هم توضیح‌هایی درباره واکسن تولیدی وزارت دفاع ارائه داد:«با توجه به زیرساختی که در مجموعه سپند وابسته به وزارت دفاع وجود داشت، از ۳۵ هزار بیماری که نمونه دریافت کردیم، ۳۰ ایزوله داوطلب را انتخاب کرده و از آن ۳۰ مورد به ۱۰ ایزوله برتر رسیدیم. به این ترتیب، بذر واکسن کاملا داخلی بود و مبنایی برای تولید واکسن فخرا شد. تست‌های حیوانی این واکسن انجام شده و در نهایت پرونده به سازمان غذا و دارو ارسال شد. در ۲۶اسفند سال گذشته، مجوز تزریق را دریافت کردیم. هفته گذشته تزریقات نخستین فاز به اتمام رسید و نتایج اولیه حاکیست که وضعیت تمام ۱۳۵ بیمار فاز اول بسیار عالی است و عوارض خاصی گزارش نشده. کمیته پایش داده و ایمنی (DSMB) هم این فاز را از نظر نداشتن عوارض تأیید کرد.» به‌گفته او، پس ازماه رمضان، فاز مطالعاتی وارد فاز دوم می‌شود و امید است یک میلیون دوز واکسن فخرا تا پایان خرداد امسال، آماده تحویل باشد.
محمد تقویان، مدیر پروژه ساخت واکسن کوو ایران برکت یکی دیگر از شرکت‌کنندگان در این نشست بود. او درباره سازوکار تولید واکسن کووایران برکت، گفت:«در مجموعه برکت چندین پلتفرم داشتیم که همه آنها در حال پیگیری است اما یکی از پیشروترین پلتفرم‌ها روش تولید واکسن غیرفعال است که پیشرفت خیلی خوبی داشته است. مطالعات فاز یک را با حدود ۱۰۰درصد اثربخشی در افرادی که با دوز ۵میکروگرم تزریق شدند، گذراندیم. فاز ۲ ظرف ۲ تا ۳ روز آینده تمام می‌شود و منتظر دریافت مجوز برای شروع فاز سوم هستیم تا در این فاز در ۲ هفته به ۲۰ هزار داوطلب تزریق داشته باشیم. تاکنون اثربخشی واکسن بالای ۹۰درصد بود و عوارض حداقلی داشته است. عمده عوارض آن ایجاد درد در محل تزریق واکسن و بعضی مواقع نیز بروز تب خفیف چندساعته بوده که بدون هیچ اقدامی برطرف شده است.» به‌گفته او، برای ایجاد زیرساخت تولید واکسن کوو ایران برکت، ۳ فاز مختلف کلید زده شده است. فاز یک با ظرفیت ۳.۵ میلیون دوز درماه پیش‌بینی شده که البته هم‌اکنون با ظرفیت یک میلیون دوز درماه فعال است و در خرداد، به ۳میلیون دوز و در تیر به ۳.۵ میلیون دوز می‌رسد. در فاز دوم که تیر امسال به بهره‌برداری می‌رسد، تولید ۶.۵ میلیون دوز درماه و در فاز سوم یعنی مرداد، با ظرفیت ماهانه ۱۲.۵میلیون دوز تولید می‌شود. هم‌اکنون فاز یک به بهره‌برداری رسیده و تولیدات می‌تواند در اختیار وزارت بهداشت قرار گیرد.
رضا بنی‌هاشمی، مجری طرح تولید واکسن کرونا در مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی هم درباره واکسن تولیدی این مؤسسه توضیح داد:« برای تولید واکسن در این مؤسسه از پلتفرم «پروتئین بیس» استفاده شده که بهترین روش برای ایجاد ایمنی در بدن با کمترین ضرر است. این فناوری کاملا ایرانی و ساخته دانشمندان مؤسسه سرم‌سازی رازی است. البته سازمان جهانی بهداشت هم به این‌نتیجه رسیده که ۵۵درصد واکسیناسیون جهان را با واکسن‌های «پروتئین بیس» انجام دهد. ما واکسنی را انتخاب کردیم که نسبت به جهش‌هایی که ایجاد خواهد شد، بتواند بیشترین پوشش را داشته باشد.» او ادامه داد: «میزان هر دوز واکسن برابر ۰.۲ سی‌سی یعنی کمترین مقدار واکسن در جهان است، به همین دلیل می‌توانیم بیشترین مقدار تولید از آن را داشته باشیم. این روش طی ۱۲ ماه روی ۲۵ میمون آفریقایی آزمایش شده و ایمنی‌زایی آنها بررسی شده است. یک‌ماه قبل، آخرین نمونه از میمون‌ها که ۱۲ ماه از ایمنی‌زایی‌شان گذشته بود بررسی و مشخص شد که آنها ۱۲ ماه است ایمنی دارند.» به‌گفته بنی‌هاشمی، پروتکل تزریق این واکسن، ۲ دوز تزریقی است که ۱۴ روز بعد از تزریق دوز دوم، شاهد ایمنی کامل در افراد خواهیم بود. البته این واکسن دارای نوع اسپری هم است، به‌طوری که دوز سوم به‌صورت اسپری است و با استفاده از آن قسمت بالایی دستگاه تنفسی کاملا ایمن می‌شود. ما نخستین واکسن تزریقی استنشاقی نوترکیب جهان را ساختیم؛ هر چند که کوبا و چین هم در این زمینه کارهایی در دست دارند. با تزریق یک دوز واکسن به افرادی که قبلا آلوده شده‌اند، مقدار آنتی‌بادی در آنها ۲۲برابر افزایش پیدا خواهد کرد و این افراد با دریافت این یک دوز می‌توانند ایمنی کاملی به‌دست آورند.
هاله حامدی‌فر، مدیرعامل گروه دارویی سیناژن هم در این جلسه گزارشی از روند تولید واکسن مشترک با استرالیا ارائه کرد. او گفت:«پلتفرم واکسن مدنظر سیناژن، پلتفرم نوترکیب است و خط تولید این شرکت مورد تأیید اتحادیه اروپا قرار دارد. حدود یکسال است که کار برای تولید واکسن کرونا را شروع کرده‌ایم تا اینکه به شرکتی دانش‌بنیان در استرالیا رسیدیم که حاضر شد این کار را با ما انجام دهد. البته ما هم شرط کردیم که دانش فنی تولید این واکسن به‌طور کامل به ایران منتقل شود. فاز یک پروژه این واکسن در استرالیا انجام شده و پس از آن که نتیجه بیرون آمد. موضوع فعالیتی که پیگیری کردیم را به سازمان غذا و دارو اعلام کردیم. واکسن هم‌اکنون برای کل افرادی که باید وارد فاز مطالعه بالینی شوند، آماده است. به محض اینکه مجوز مطالعات بالینی را از کمیته اخلاق دریافت کنیم، می‌توانیم کار را کلید بزنیم و هر زمانی که سازمان غذا و دارو مجوز ورود به بازار را صادر کند، با همین ظرفیت موجودمان می‌توانیم ماهانه ۳ میلیون دوز تولید کنیم. واکسنی که با همکاری استرالیا کار می‌کنیم، واکسن ایرانی خواهد بود و با توجه به اینکه سیناژن هم‌اکنون به ۵۰ کشور صادرات فراورده‌های بیولوژیک دارد، در زمینه صادرات این واکسن هم می‌توانیم گام‌های بزرگی برداریم.» جزئیات تولید واکسن اسپوتنیک‌وی روسی در ایران از سوی علی نراقی، رئیس هیأت مدیره مجموعه اکتوور تشریح شد. او گفت:«در تلاش هستیم تولید واکسن اسپوتنیک‌وی که کیفیت بالایی دارد را تحت لیسانس روسیه در ایران شروع کنیم.»
پیش از زمستان سال گذشته، جلسه‌های زیادی با روس‌ها داشتیم، در نهایت قراردادی امضا شد و ۱۰روز پیش روس‌ها نخستین محموله سر لاین را برایمان فرستادند. پیش‌بینی ما این است که با امکانات زیربنایی ایران، بتوانیم بیش از ۴میلیون دوز واکسن را به‌صورت ماهانه تولید کنیم. البته این پیش‌بینی تئوری است اما ۲ماه زمان نیاز داریم تا ببینیم در عمل چه اتفاقی می‌افتد.»
سعید نمکی، وزیر بهداشت، به روندی که کشور در پیک چهارم کرونا گذراند، اشاره کرد:«نمونه بارز ثبت رکورد در مدیریت بیماری کرونا، در پیک چهارم این بیماری رقم خورد. ما در پیک چهارم با ویروسی درگیر بودیم که چندماه قبل توانسته بود کشورهای اروپایی را در یک مدت زمان کوتاه ۲ هفته‌ای به بدترین شکل، مبتلا کند. همه منتظر بودند ایران در پیک جدید بیماری حداقل الگویی مانند انگلیس را تجربه کند اما در این پیک، حتی یک بیمار هم پشت در هیچ بیمارستانی معطل تخت نماند.» نمکی در توضیح بیشتر گفت:« در پیک چهارم بیماری کرونا با مدل کلینیک‌های سرپایی که به نام مدل ایران در جهان ثبت شده است، موفق شدیم ۱۵۰ هزار بیمار را از ۱۰ روز بستری در بیمارستان دور نگه‌داریم و با روش‌هایی مانند کمیته‌های ترخیص و مراقبت در منزل و نظارت از راه دور توانستیم بار سنگینی را از دوش بیمارستان‌ها برداریم. همچنین در پیک چهارم، بیمارستان‌ها را به ۶۶ دستگاه اکسیژن‌ساز مجهز کردیم. در این پیک انتظار مرگ‌ومیر بیشتر بود، اما توانستیم بار بیمارستان‌ها را کم و مرگ‌ها را کاهش دهیم. همچنین برای کاهش مرگ‌ها، در زمینه روش اکسیژناسیون و شیوه‌های مراقبت از بیمار، دستاوردهایی به‌دست آوردیم که یک سال قبل نداشتیم.»
مؤسسه انستیتو پاستور ایران اعلام کرد یک میلیون دوز واکسن در خرداد امسال تولید می‌شود و از تیر هم ماهانه یک‌میلیون دوز اضافه می‌شود. مدیر پروژه واکسن فخرا گفت که یک میلیون دوز واکسن فخرا تا پایان خرداد امسال آماده تحویل می‌شود. مدیر پروژه واکسن کووایران برکت وعده داد تولید واکسن این شرکت با ۳.۵ میلیون دوز در ماه شروع شود. مدیرعامل گروه دارویی سیناژن تأکید کرد توانایی تولید ماهانه ۳ میلیون دوز واکسن وجود دارد. رئیس هیأت مدیره مجموعه اکتوور گفت می‌توانند بیش از ۴ میلیون دوز درماه اسپوتنیک وی تولید کنند.