با شکل گیری فضای مستاصلی که با شیوع کرونا و عدم حمایت های لازم در تئاتر، بسیاری از اهالی این هنر در شرایط حاضر به لحاظ معیشتی از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند و با طولانی شدن این شرایط به دنبال پیدا کردن راه ها، اقدامات و ایده های موثر، برای رهایی از این وضعیت، طی یکسری گفت و گو با هنرمندان تئاتر، مصطفی کوشکی کارگردان، نویسنده و بازیگر تئاتر و سینما دارای آثاری از جمله نمایش های «کوریولانوس»، «رویای نیمه شب تابستان»، «شیطونی»، فیلم «یک داستان عاشقانه» در گفت و گو با خبرنگار برنا، معتقد است: نگرانی بخشی از حاکمیت در ارتباط با قوت گرفتن و گسترش ابعاد هنر تئاتر بود و در ایام کوتاه کرونا پر و بال تئاتر قیچی شد و به هدف خود رسیدند. حتی در حوزه تصمیم گیری و سیاست برای تحقق اجرای تئاتر خیابانی در پیشگیری از شیوع کرونا حمایتی وجود ندارد و برگشتن تئاتر به روزهای پیش از کرونا غیرقابل تصور است و در این شرایط رسیدن به شرایط عادی در سالن های تئاتر نیازمند واکسیناسیون عمومی است.
بسیاری معتقد هستند با شیوع کرونا و وضعیتی که شکل گرفت آینده تئاتر برای همیشه دچار تحول شده است، پیش بینی شما از آینده این هنر در روزگار کرونایی چیست؟
به نظرم وضعیت این روزها در شرایط کرونا شبیه به زلزله ای است که کل ابعاد زندگی ما را در برگرفته است. این زلزله حتی در حوزه تئاتر شکافی به وجود آورده که قابل پر شدن نیست. هنرمندان تئاتر باید بتوانند با شکل تازه ای که در زندگی به وجود آمده و با تاثیراتی که روی این هنر گذاشته آینده را متصور باشند و آن را بر اساس واقعیتی بسازند که امروز با آن مواجه هستند.
پس برگشتن به روزهای پیش از کرونا غیرقابل تصور است یا شاید حتی درست نباشد که ما بخواهیم تلاش کنیم به شرایط قبل از کرونا برگردیم. بدون شک این بحران در شرایط زندگی و روحیه ما به وجود آمده و تاثیر خود را گذاشته است.
آیا آینده تئاتر دچار تحول می شود؟
به نظرم شرایط تئاتر در آینده متفاوت از گذشته خواهد بود. البته درست نیست که شبیه به وضعیت قبل باشد. به هر حال الزامات و تغییرات تازه ای در آن به وجود آمده است. یعنی در شکل امر خلاق و اقتصادش تاثیراتی و در نوع انتخابش با مخاطب تغییرات به وجود آمده است. به نظرم با ایجاد شرایط تازه ای در هنر تئاتر باید به فکر بازگشت به گذشته نبود و به آینده فکر کرد.
آیا با وضعیت کنونی تئاتر می توان به این امیدوار بود که روزهای پیش از کرونا دوباره برگردند؟
رسیدن به شرایط عادی در سالن های تئاتر مستلزم گذشت زمان است. بطوریکه تماشاگر اطمینان داشته باشد خطر کرونا سلامتی او را تهدید نمی کند و این نیازمند واکسیناسیون عمومی و عادی سازی شرایط است.
از زمان شیوع ویروس کرونا تاکنون همیشه نگران این بوده ام که اگر عادت مخاطب را برای دیدن تئاتر از او بگیریم عادت های جدیدی را برای خود جایگزین می کند و برگرداندن او به وضعیت قبلی کار سختی است. همانطور که سال های گذشته در زندگی روزمره و فضای مجازی برای خود عادت هایی داشته ایم که با آمدن گوشی های هوشمند آن عادت ها را ترک و عادت های جدید را جایگزین کرده ایم و هیچ وقت به سمت آنها برنگشته ایم. البته شاید الزامی هم نباشد که به سوی آنها برگردیم.
من خیلی نگران این موضوع بودم و در ایام کرونا با این هدف که عادت تماشاگر تئاتر عوض نشود تمام تلاشم برای ارائه فیلم تئاتر یا نمایش تئاتر به شکل مجازی و حتی به روی صحنه بردن تئاتر بود که عده زیادی با آن مخالف بودند.
به نظرم حداقل با حفظ شرایط موجود، رعایت پروتکل های بهداشتی و با هر ابزاری که در دست داریم بخشی از تماشاچی را از دست ندهیم سعی کنیم تئاتر را به حالت نرمال برگردانیم و دوباره برای این هنر تماشاگر دست و پا کنیم.
با توجه به ایام کرونایی تا مدت ها نمی توان امیدوار بود که سالن های تئاتر به شرایط عادی بازگردند، به نظر شما ایده هایی چون تئاترهای خیابانی می توانند ناجی باشند تا تئاتر و فرهنگ تئاتر رفتن از یاد نرود؟
تئاتر خیابانی گونه ای از تئاتر است که امکانات و اهدافی دارد و می تواند در ایام کرونا گوشه ای از تئاتر را سرپا نگه دارد. البته با اجرای آن در فصل های مناسبی از سال مثل بهار و تابستان که مخاطب ترس کمتری از کرونا داشته باشد. اما عزمی در حوزه تصمیم گیری و سیاست برای تحقق این امر وجود ندارد.
به نظر شما چه ایده هایی می توانند فضای کاری امن ایجاد کنند تا امکان بهتر شدن وضعیت معیشتی هنرمندان تئاتر فراهم شود؟
فکر می کنم با شیوع بیماری کرونا و وضعیت تازه ای که به وجود آمد نگرانی که بخشی از حاکمیت در ارتباط با قوت گرفتن ابعاد هنر تئاتر که در حال گسترش بود و چون تولید اندیشه در کنارش وجود داشت سوار بر این موج توانست کار سختی را که ممکن بود سال ها پیش رو داشته باشند و با آن بجنگند در ایام کوتاه کرونا و پر و بال تئاتر قیچی شد و توانستند به هدف خود برسند.
حس می کنم براساس پیش بینی ام در دولت بعدی احتمالا با شرایط بسته ای که در حوزه فرهنگ و هنر به وجود می آید به حمایت دولت جدید نمی توان امیدوار بود. حتی نمی توان برای ادامه حیاط به فضای خصوصی که هنرمندان تئاتر برای گذران مخارج زندگی به وجود آورده اند امیدوار بود. چون بخش زیادی از آنها برای کسب درآمد حداقلی در شرایط کرونایی به سمت شغل های دیگری مثل رانندگی اسنپ رفته اند یا به شهرستان بازگشته اند که بتوانند زنده بمانند. متاسفانه این هنرمندان از تئاتر و بدنه تئاتر جدا شده اند و برگرداندن آنها به سمت هنر تئاتر سال ها طول می کشد. حتی احساس می کنم در دولت بعدی و شرایط آینده هم مانند یکی دو سال گذشته که بدنۀ تئاتر لاغر و جم و جور شد دیگر اجازه برگشتن به شرایط آرمانی اش را نخواهند داد.