نتایج حاصل از مطالعهای بزرگ در بنگلادش نشان می‌دهد ماسک‌های جراحی انتشار ویروس کرونای عامل کووید ۱۹ را کاهش می‌دهند.
پژوهشگرانی از بنگلادش و آمریکا اثربخشی استفاده از ماسک‌ها را در روستاهای بنگلادش آزمایش کردند. جیسون آبالوک، اقتصاددان دانشگاه ییل و یکی از نویسندگان مطالعه جدید، می‌گوید نتایج مطالعهای که حاصل باکیفیت‌ترین نوع کارآزمایی بالینی، یعنی کارآزمایی تصادفی کنترل‌شده است، به هرگونه بحث علمی درباره این موضوع باید خاتمه دهد که آیا ماسک‌ها در مبارزه با شیوع کووید ۱۹ مؤثر‌‌‌ند یا خیر. مگان رنی، پزشک متخصص طب اورژانس و استاد دانشگاه براون، دراین‌باره بیان می‌کند:
انجام چنین مطالعهای بسیار دشوار و درعین‌حال مهم است. مخالفان ماسک همیشه می‌پرسند: آیا کارآزمایی تصادفی کنترل‌شده‌ای انجام شده است که نشان‌دهنده تأثیر ماسک‌ها باشد؟ پاسخ این پرسش «آری» است.
دانشمندان در یک‌ونیم سال گذشته گفته‌اند ماسک‌ها انتشار ویروس را کاهش می‌دهند؛ اما مطالعه این مسئله بسیار دشوار است که ماسک‌ها در جهان واقعی چقدر به مهار انتقال ویروس کمک می‌کنند. درحقیقت، در موقعیتی که همه ماسک نمی‌زنند و از ماسک‌هایی با کیفیت یکسان بهره نمی‌برند و حتی از ماسک‌ها بهدرستی استفاده نمی‌کنند، ارزیابی این موضوع دشوار است.
مطالعات مشاهده‌ای که به‌سادگی رفتارهای زددن ماسک را با نرخ عفونت در مناطق مختلف مقایسه می‌کند، تحت‌تأثیر عوامل بسیاری می‌تواند قرار گیرد. کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی‌شده که در آن افراد به‌طور تصادفی تعیین می‌شوند تا مداخله‌ای پزشکی را دریافت کنند یا نه، قوی‌ترین شواهد را فراهم می‌کنند. بااین‌حال، این نوع کارآزمایی‌ها پرهزینه و انجامشان خصوصا برای رفتاری مانند زدن ماسک دشوار است.
به‌گزارش لایو ساینس، پژوهشگران مطالعه جدید اثربخشی تبلیغ ماسک و استفاده از آن را در ششصد روستای بنگلادش آزمایش کردند. مطالعه مذکور بیش از ۳۴۲ هزار فرد بزرگ‌سال را شامل می‌شد و بزرگ‌ترین کارآزمایی تصادفی‌سازی‌شده‌ای به‌حساب می‌آید که در زمینه زدن ماسک انجام شده است. این مطالعه در قالب پیش‌چاپ منتشر شده و قرار است پس از بازبینی و تأیید کارشناسان، در مجله Science منتشر شود.
در کارآزمایی‌ای که از نوامبر ۲۰۲۰ تا آوریل ۲۰۲۱ ادامه داشت، حدود ۱۷۸ هزار نفر مداخله را دریافت کردند و حدود ۱۶۴ هزار نفر نیز آن را دریافت نکردند. همه افراد گروه مداخله از ماسک‌های رایگان بهره‌مند شدند و اطلاعاتی درباره اهمیت زدن ماسک به آن‌ها ارائه شد و هشت هفته نیز این کار به آن‌ها حضوری یادآوری می‌شد. ناگفته نماند افراد گروه کنترل هیچ‌یک از این مداخلات را دریافت نکردند.
سپس، پژوهشگران ناظرانی در جوامع قرار دارند که هفتگی بررسی می‌کردند چه تعدادی از مردم بهدرستی ماسک می‌زنند و در مسجدها و بازارها و جاده‌های اصلی ورودی روستا و دکه‌های چای‌فروشی فاصله فیزیکی را رعایت می‌کنند.
در هفته پنجم و نهم پس از آغاز کارآزمایی، پژوهشگران از شرکت‌کنندگان درباره علائم مشابه کووید ۱۹ سؤال کردند. آن‌ها حدود ده تا دوازده هفته پس از آغاز کارآزمایی، نمونه‌های خون افراد دارای علامت را جمع‌آوری و آن‌ها را برای آنتی‌بادی‌های SARS-CoV-2 آزمایش کردند.
مداخلات مرتبط با زدن ماسک استفاده مناسب از ماسک‌ها را از ۱۳/۳ درصد در گروه کنترل به ۴۲/۳ درصد در گروه مداخله زدن ماسک رساند (افزایش سه برابری). همچنین، رعایت فاصله‌گیری فیزیکی در گروه کنترل حدود ۲۴/۱ درصد بود؛ درحالی‌که این رقم در گروه مداخله، به ۲۹/۲ درصد رسید.
پنج ماه پس از کارآزمایی، تأثیر مداخله کم‌رنگ شد؛ یعنی تعداد کمتری از افراد از ماسک‌ها بهدرستی استفاده می‌کردند؛ اما زدن ماسک در گروه مداخله درمقایسهبا گروه کنترل ۱۰ درصد بیشتر باقی ماند. در گروه مداخله، ۷/۶۲ درصد از مردم علائم شبیه کووید ۱۹ داشتند؛ درحالی‌که این عدد در گروه کنترل ۸/۶۲ درصد بود. پژوهشگران نمونه‌های خون حدود یازده‌هزار شرکت‌کننده را جمع‌آوری کردند و دریافتند مداخله نرخ عفونت دارای علامت کووید را ۹/۳ درصد کاهش داده است. نویسندگان در مقاله‌شان می‌نویسند.
نتایج ما نباید به این شکل تفسیر شود که ماسک‌ها فقط از ۱۰ درصد از موارد کووید ۱۹ پیشگیری می‌کنند، چه برسد به ۱۰ درصد مرگ‌و‌میر ناشی از کووید ۱۹. علت آن است که این مداخله باعث شد از هر ۱۰۰ نفر، فقط ۲۹ نفر بیشتر ماسک بزنند. تأثیر کلی حاصل از استفاده همه افراد از ماسک ممکن است چندین برابر بیشتر از ۱۰ باشد که برآورد کرده‌ایم.
به مردم روستاها ماسک پارچه‌ای یا ماسک جراحی داده شد. در روستاهایی که به آن‌ها ماسک‌های جراحی داده شده بود، درمقایسهبا گروه کنترل میزان عفونت‌های دارای علامت ۱۱/۲ درصد کاهش پیدا کرده بود. این درصد در افراد مسن حتی بیشتر بود؛ به‌گونه‌ای که در افراد شصت‌ساله و مسن‌تر که درکنار مداخلات دیگر ماسک‌های جراحی رایگان را دریافت کرده بودند، عفونت‌های دارای علامت درمقایسهبا گروه کنترل ۳۴/۷ درصد کاهش پیدا کرده بود. گفتنی است نتایج مطالعه نشان نداد که ماسک‌های پارچه‌ای درمقایسهبا گروه کنترل، عفونت‌های دارای علامت را کاهش می‌دهند.
مطالعه جدید یکی از مطالعات بسیاری است که مزیت‌های زدن ماسک را نشان می‌دهد؛ اما محدودیت‌هایی دارد. برای مثال، اگرچه به پژوهشگران گفته شده بود پنهانی کار کنند و لباس معمولی بپوشند، پژوهشگرانی که از شرکت‌کنندگان درباره نحوه زدن ماسک و رعایت فاصله‌گیری سؤال می‌کردند، ممکن است به‌وسیله شرکت‌کنندگان مطالعه شناسایی شده باشند و این امر شاید رفتار آن‌ها را تغییر داده باشد. همچنین، مطالعه حاضر نمی‌تواند توضیح دهد آیا ماسک‌ها با کاهش بار ویروسی که افراد درمعرض آن قرار می‌گرفتند، از شدت علائم یا نرخ عفونت‌های جدید را کاهش می‌دادند.