« جلال خوش چهره» کارشناس مسائل بین الملل در گفت و گو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری برنا در خصوص تنش بین ایران و آذربایجان و اظهارات اخیر وزیر امور خارجه ایران در این رابطه عنوان کرد: صحبت آقای امیرعبداللهیان دارای چند محور بود، یکی از اصلی ترین محورهای آن مربوط به مناقشه ای است که در مرزهای ایران صورت گرفته که این مناقشه از دو جنبه دارای بررسی است؛ یکی مناقشه احساساتی و چیزی که به شکل رسانه ای گسترش پیدا می کند و حامل تهدیدها و تغییرهایی است که با خود همراه دارد و من این را امر پسندیده ای نمی دانم بلکه معتقدم باید با واقع بینی و با درایت بحرانی که در روابط ایران و آذربایجان دارد تحمیل می شود و باید به شکلی کنترل کرد.
تغییر ژئوپلتیک منطقه یعنی قطع یکی از کانال های ارتباط ایران با اروپا
او افزود: آقای امیرعبداللهیان هم به درستی در این گفتگو اشاره کردند که این مناقشه می تواند از طریق دیپلماتیک و توافقاتی که خود ایشان هم با وزیر خارجه آذربایجان داشته است رفع بشود . طبیعی است آنچه که الان ما با آذربایجان با آن درگیر هستیم خطر تغییر ژئوپلیتیک منطقه و سطح ارتباط ایران با ارمنستان با تحمیل تغییر در نقشه جغرافیایی است که ترکیه در پی آن است. دولت ایران قاعدتا به عنوان حافظ منافع ملی و امنیت ملی ایران باید به شدت از آن مراقبت کند و ازهر گونه تغییر در مرزهای ایران جلوگیری کند چرا که تغییر ژئوپلیتیک منطقه یعنی قطع یکی از کانال های ارتباط ایران با اروپا که می تواند حلقه فشارها و تنگ تر شدن محاصره ایران را در پی داشته باشد .
خوش چهره ادامه داد: واکنش ایران یک واکنش منطقی است، اگرچه در سال گذشته وقتی که جنگ قره باغ رخ داد، دو دیدگاه در ایران مطرح بود. دیدگاهی که جنگ قره باغ را نه از منظر ایدئولوژیک که یک کشور مسلمان و یک کشور غیر مسلمان با هم درگیر شدند و بخش هایی از سرزمین یک کشور مسلمان به اشغال درآمده است و حالا در حال آزاد سازی آن هستند، بلکه در ایران متاسفانه بیش از آنچه که به نگاه واقعی، عرفی و ژئواستراتژیک به موضوع نگاه شود بیشتر احساسی و ایدئولوژیک بود. تجربه جنگ قره باغ نشان داد که در عرصه دیپلماسی نمی شود صرفا با عینک ایدوئولوژی به منازعه دو کشور نگاه کرد.
او متذکر شد: باید مصالح و منافع و امنیت ملی را در بستر واقعیت جستجو کرد و شاهد بود که آن کف دستی که بعضی ها برای آذربایجان در مقابل ارمنستان می زنند و بعضی ها هم مخالفت می کردند و می گفتند که این جنگ را باید در تبعات و پیامدهای بلند مدت آن در جغرافیای منطقه دید، با حساسیت به موضوع نگاه کرد و از انفعال خارج شد. آذربایجانی که با کمک ترکیه و ارتش و تسلیحات اسرائیلی وارد جنگ شده بود می شد. پیش بینی کرد این منطقه دچار چه تغییراتی خواهد شد و برای منطقه چه تهدیدات و چه خسرانی را در پی خواهد داشت.
ایران ناظر منفعل نخواهد بود
خوش چهره گفت: نگاه آنهایی که دیروز کف و سوت می زدند روزمره بود ولی امروز متوجه شدند که آن جنگ را نباید از موضع انفعال و اشتباه در تشخیص اتفاقاتی که دارد می افتد و پیامدهای آن، تشخیص داد. امروز واکنش ایران در قبال این تلاش برای تغییر ژئوپلیتیک منطقه، منطقی است و باید همه بدانند ایران ناظر منفعل نخواهد بود که ژئوپلیتیک منطقه تغییر بکند. ایران از منافع خود کاملا دفاع می کند.
او اضافه کرد: منتها این دفاع کردن به معنای آن نیست که ما این مسئله را به گونه ای در فضای احساسی و شور دنبال کنیم که به موضوع عثمانی گرایی تبدیل شود و از طرف دیگر آنها ما را متهم کنند به پان ایرانیسم یا نو صفوی گرایی و نو عثمانی گرایی ، به نظر من با شدت باید دستگاه دیپلماسی ما از ورود به چنین بحث هایی پرهیز کند که جز خسران برای ایران چیزی در پی ندارد.
این کارشناس بین الملل ادامه داد: باید بر اساس قوانین بین الملل و آنچه که برای حفاظت از مرزهای جهان باقی مانده و آنچه سازمان ملل به عنوان جغرافیای منطقه ای از هر منطقه از جهان مرزها را تعیین کرده است، وارد عمل شویم و به هیچ وجه زیر بار تغییر در مرزهای شمال غربی ایران نرویم که خوشبختانه آقای امیرعبداللهیان درگفتگوی خود بر این نکته تاکید و تلاش کرد که از فضای پرالتهابی که به نظر من هم از بیرون و از طرف مخالفان ایران تشدید می شود جلوگیری کند.
او تصریح کرد: اجازه ندهیم شمال غربی ما علیرغم واکنش قاطع و منطقی خودمان، وضعیت به نقطه جوش برسد، دیپلماسی ما باید کار خود را انجام بدهد. آقای امیرعبداللهیان آنچه که گفتند این بود که گفتگوهایی را با وزیر خارجه آذربایجان داشتند و قطعا حضور ما در مانور نظامی در آنجا نشان می دهد که ایران آمادگی این را دارد که در برابر هر نوع تغییر تحمیلی در جغرافیای سیاسی و منطقه ای واکنش نشان بدهد. اما بیش از این نباید در هیمنه ای، آتش اضافه کرد که دشمنان ایران برای مشغول کردن ایران در تمام بدنه امنیتی ایران چه در شمال غربی و چه در شرق ،جنوب شرقی ایران در تلاش هستند که به وجود بیاورند باید پرهیز کرد.
بر اساس فرمت گفتگوهای وین به مذاکرات خود ادامه می دهیم
خوش چهره گفت: آقای عبداللهیان، دیپلماسی را اولویت اول برای کنترل و پیدا کردن راه حل در مناقشه ای که در حال حاضر به وجود آمده مطرح کردند و این در دستور کار وزارت خارجه قرار دارد . اما نکته دیگر مواضع صحبت آقای امیرعبداللهیان در مورد از سرگیری گفتگوهای برجامی بود. نکته مثبتی که در صحبت های آقای امیرعبداللهیان شاهد بودم این بود که بر خلاف آنچه که بیش از این مخالفان برجام در داخل می گفتند و حتی اسرائیل و دیگر همراهان او در منطقه پیش بینی می کردند که ایران گفتگوهای وین و برجام را کنار می گذارد و قرار است که طرح تازه ای و گفتگو تازه ای را دنبال می کند.
او تصریح کرد: آقای امیرعبداللهیان در این خصوص گفتند ما بر اساس فرمت گفتگوهای وین به مذاکرات خود ادامه می دهیم که این جای خوشحالی دارد. به نظر من آن انتظارها و نگرانی ها که وجود داشت در مورد اینکه آن فرمت وین که یک تلاش گسترده و محکم با گفتگوهای سخت دیپلماتی از سوی دولت و دستگاه دیپلماسی دولت قبل دنبال شده بود دستاوردهای آن حفظ می شود. امیرعبداللهیان گفتند ما بر اساس همان فرمت عمل می کنیم. نکته بعدی این که گفته شده بود که احتمال دارد مذاکرات و ادامه آن و مدیریت آن واگذار شود به شورای عالی امنیت، آقای عبداللهیان گفتند که نه، وزارت خارجه ادامه دهنده همان مذاکرات است و این کار را معاونت سیاسی وزارت خارجه انجام می دهد.
خوش چهره متذکر شد: اینکه حالا این معاونت قادر خواهد بود در همان چهارچوب، ساختار و آن استحکام مذاکرات را با توانایی انجام بدهد یا خیر؟ این را آینده مشخص خواهد کرد. اما معلوم شد که مدیریت مذاکرات در اختیار وزارت خارجه و معاونت سیاسی آن است. اگرچه آقای امیرعبداللهیان گفتند که وزارت خارجه مطابق سیاست های بالادستی خودش مذاکرات را ادامه می دهد. باز باید دید که آن ترکیبی که در حال بررسی هستیم ترکیب هیات مذاکره کننده ایرانی چه کسانی هستند و بر اساس آن تصمیم می گیریم که در آینده مذاکرات را ادامه دهیم.
نکته مهمی که در گفتگوی امیرعبداللهیان گم شد
او اضافه کرد: در لابه لای صحبت های وزیر امور خارجه دو نکته پنهان ماند که خیلی حائز اهمیت است. اینکه آقای امیرعبداللهیان گفتند ما در نیویورک که حضور داشتیم با آمریکایی ها هم گفتگو کردیم این برغم آن تاکید اولیه است که آمریکایی ها می خواستند گروه1+4 با ایران یک دیدار و گفتگوی برجامی در نیویورک داشته باشند که ایران نپذیرفت ولی در ادامه به این اشاره کردند که با آمریکایی ها ما گفتگوهایی داشتیم و آنها سوالاتی داشتند و ما پاسخ دادیم و روشن نکردند که این آمریکایی ها چه کسانی هستند. آیا دیپلمات های آمریکایی بودند؟ آیا سرمایه گذاران آمریکایی بودند ؟ آیا لابی گرهای آمریکایی بودند؟
او گفت: این نکته بسیار نکته مهمی بود که در لابه لای صحبت های آقای امیرعبداللهیان گم و کمتر به آن توجه شد و در بازتاب خبری موضوع که در جنبه های مختلف صحبت آقای امیرعبداللهیان به آن اشاره شده است. اما اگر ما بتوانیم فارغ از پیغام رسانها و واسطه گرها مستقیم مسائل خود را با هم مطرح کنیم به نظر من راحت تر می توانیم عبور کنیم از بن بستی که در موضوع برجام به وجود آمده است.
کارشناس مسائل ین الملل عنوان داشت: مشکل ایران و آمریکا همواره این بوده که واسطه ها پیام ها را منتقل می کردند، این پیامها می تواند با تعدیل و اضافات و هر چیز دیگری همراه باشد و نتواند پیام مستقیمی را بدهد. کما اینکه ما در سال 2015 دیدیم که وقتی ایران و آمریکا وارد گفتگوی مستقیم شدند و پیام رسانی از طریق رسانه ها و از طریق واسطه های اروپایی و غیر اروپایی را کنار گذاشتند، رو در رو با هم وارد گفتگو شدند سرعت رسیدن به توافق به مراتب بیشتر شد و نتیجه ای هم که قرار بود گرفته شود نزدیک تر شد.
او افزود: معنای مفهومی صحبت های آقای عبداللهیان این بود که ما گام به گام می خواهیم به نتیجه برسیم. نمی خواهیم قهوه بخوریم که صحبت های درستی است. اگر قرار است وارد مذاکره شویم قرار نیست ما بایستیم تا به یک نتیجه ای برسیم، بعد اینها بیایند به صورت قطره چکانی تحریم ها را علیه ایران بردارند و یا حلقه های فشار علیه ایران را کنار بگذارند. آقای عبداللهیان دو نکته را بیان کردند که ما باید شاهد یک اقدام امیدبخش و اعتماد زا از طرف آمریکایی ها باشیم.
بایدن نشان دهد متفاوت از دولت ترامپ می خواهد وارد گفتگو با ایران شود
خوش چهره اضافه کرد: برای مثال در گام اول بخشی از تحریم ها برداشته شود و بعد ما بر اساس نتایجی که می گیریم جلو برویم و به نتیجه منطقی برسیم . نکته دوم که آقای عبداللهیان مطرح کردند این بود که دولت بایدن همچنان بر ریلی حرکت می کند که دولت دونالد ترامپ آن را ریل گذاری کرده بود. قاعدتا اگر قرار باشد با همان شیوه دولت ترامپ گفتگو شود ایران چنین دیدگاهی را نمی پذیرد و بدیهی و منطقی است که تهران خواستار این نکته باشد که بایدن نشان دهد متفاوت از دولت ترامپ می خواهد وارد گفتگو با ایران شود.
او متذکر شد: اما در مجموع آنچه که هنوز وضعیت را ناگوار می کند وضعیت انجمادی در پرونده هسته ای ایران و گفتگوی برجام است. هر چه که زمان بگذرد به نفع ایران نیست. هر چقدر مذاکرات برجامی و دستیابی به یک نتیجه مشخص در چهارچوب توافق یا عدم آن طولانی تر شود بهتر از آن است که به شکل جدی ادامه پیدا کند. این در حالی است که آرایش ژئوپلتیک منطقه دارد به ضرر ایران شکل می گیرد و اینها فرصت هایی است که ایران دارد از دست می دهد.
خوش چهره گفت: ایران باید عنصر زمان را در نظر بگیرد، این وضعیت انجمادی باعث شده که ما شاهد تغییراتی در حوزه ژئوپلتیک منطقه در شمال غرب و در شرق ایران و در عراق که انتخابات اکتبر در پیش است باشیم. نتایج انتخابات چندان نمی تواند با منافع ایران و یا با نگاهی که ایران در لبنان و در کشورهای منطقه دارد هماهنگ باشد.ایران نباید این فرصت را به کسانی بدهد که می خواهند حلقه محاصره ایران را تنگ تر از آن چیزی که هست بکنند.