همیشه پای یک زن در میان است!

زن ایرانی در درام با اصالت ایرانی/ با نگاهی به کارنامه کارگردانان زن سینمای ایران

یکی از عناصری که اصولا در آثار نمایشی در کمپانی های مختلف دنیا با اهدافی متفاوت مورد استفاده قرار می گیرد و  اشتباها بر اساس نگاهی کاملا بازاری به عنوان ابزار مد نظر است و طبیعتا به دلیل جایگاه انسانی و اجتماعی گاهی با بد سلیقگی نقطه ی عطف  برخی از ژانر ها در آثار نمایشی هستند و این نگاه اقتصادی در جلب نظر مخاطب بیش از آن که یک فکت اجتماعی باشد دیدگاهی بیزینسی در آن پنهان است، زنان هستند که طبیعتا نیمی از افراد یک جامعه را با تعاریف خاص، ماموریت های ویژه و البته سرفصل های موثر خانوادگی  را به خود اختصاص می دهند و در بسیاری از تولیدات سینمایی در کمپانی های نامدار نگاهی فراتر از یک قهرمان نیز به این قشر مد نظر بوده و هنوز هست.

با مقدمه ی فوق و با این هدف که انصافا سینمای ایران و البته دیگر مدیای مرتبط با آثار نمایشی در داخل با نیم نگاهی به اعتقادات عرفی و شرعی این مجوز را بر خود قائل می دانند که زن ایرانی تعاریفی دیگر را در قاموس ما دارد و هرگز معتقد به این نوع از رفتار ناثواب در انعکاس نقش زن نیستند ، جای بسی خرسندی و حس غرور دارد که نمی توان آز آن به سادگی عبور کرد.

با تمام این اوصاف اما نمی توان کتمان کرد که سینمای ما  هم به رغم رعایت اخلاق و چارچوب های عرفی و اعتقادی نسبت به بانوان پرداخت تمام عیاری ، درخور و شایسته جایگاه و پایگاه زن در جامعه و خانواده  در آثارش نداشته است.

 اگر به کارنامه تولیدات سینمایی با همین هدف نگاهی عمیق داشته باشیم تنها چند کارگردان و  چند اثر نمایشی موفق و نامدار با  نگاهی هوشمندانه ، واقعی و البته برشی واضح و  موثر از نمایش زنان را فارغ از هر نگاه جنسیتی به تصویر کشیده اند که باید اعتراف کرد این مساوات هم جای مسئله دارد. اگرچه بارها در تولیدات سینمایی و تلویزیونی به نقش موثر  زن و محور قرار دادن زنان، دختران و مادران به عنوان نخ تسبیح داستان ها رسیده ایم اما آیا به اندازه ای که مردان را در مقام قهرمان و فاعل موثر  در درام دیده ایم نقش زنان را هم در جایگاه مادر، کاراکتر بر رأس هرم قصه ها و... به تعمیق و تفکر همگان گذاشته ایم؟

جدا از ساخته های تهمینه میلانی، چند اثر درخشان از داریوش مهرجویی که نقطه عطف آنها بعد از "پری" و "لیلا" اثر ماندگار "مهمان مامان" است، یا در تلویزیون سریال "تا ثریا" و "مدینه" ساخته های سیروس مقدم ، روسری آبی و...  که تنها گوشه ای از آثار نمایشی را به خود اختصاص می دهند که این کمیت در کیفیت نیز جبران نشده است و به رغم انواع و اقسام ممیزی در ساخت، هنوز می توان در درام ایرانی زن را به حق و حقوق واقعیش رساند.

فراموش نکنیم که دیدن مادران تکراری، نمایش دخترانی که خطوط قرمز را می شکنند، نمایش زنان گسیخته از خانه، به تصویر کشیدن زنان حامی همسر، نمایش زنان فرمان بردار صرف یا مادران دلسوز و... اگرچه آیینه ای واقعی است اما هنر نمایش می تواند جدا از نمایش واقعیات و انعکاس مستندات از عنصر اغراق در واقعیت به نفع الگوسازی و یادآوری سود ببرد و زنان قهرمانی را به تصویر بکشد که جدا از حس تهییج و تفکر و البته تعمق الگوسازی و الگو پروری نماید.

مگر می توان نقش زنان را در دوران دفاع مقدس نادیده گرفت؟(که در آثار مختلف انصافا مد نظر فیلمسازان کاربلد بوده است و شاید نمونه اخیر و قابل دفاعش فیلم سینمایی "ویلایی ها" باشد)، مگر می توان نقش زن را در موفقیت های سیاسی و اقتصادی هر کشور به خصوص کشور خودمان نادیده بگیریم؟ مگر ممکن است از محور قرار دادن زنان در امور علمی مختلف به رغم معرفی چهره های ماندگار علمی زن در تاریخ به سادگی عبور کنیم یا در ادبیات، ورزش و... ؟

با یک حساب سر انگشتی می توانیم بدهکاری سینما و هنر نمایش را به زنان روی کاغذ بیاوریم و با هر دلیل منطقی و غیر منطقی بپذیریم که تمام تعاریف لازم از زن ایرانی (حداقل آنطور که باید به تصویر کشیده نشده است) گویی کتاب نان رشته ای از محرومیت ها ،محدودیت ها ، ممیزی های غلط، خط قرمزهای اشتباه و... بیخ گوش فیلمسازان توصیه شده یا نشده که تا امروز این بدهکاری تمام و کمال وصول نشده است.

اگرچه در سال های اخیر کارگردانان زن بسیاری با قدرت روی کار آمده اند و فیلم هایی چون "شیار 143"، "شبی که ماه کامل شد" و "ابلق" را می سازند یا در شبکه نمایش خانگی سریال "خاتون" با نگاهی به رشادت های یک زن ایرانی در دوره ای از تاریخ ساخته می شود اما نمی توان پذیرفت که این انعکاس از مقام زن دِین سینما را به او ادا کرده است چرا که سینما این قدرت را دارد که تعریف غلط برخی از جوامع را درباره ی زنان تغییر داده و به تعریفی درست و استاندارد از زنان و مادران برسد.

در ذیل اشاره ایی داریم به نام چند کارگردان زن سینمای ایران وآثارشان که انصافا برخی جسارتی مثال زدنی در پرداخت به سوژه های مختلف اجتماعی داشته است؛

رخشان بنی‌اعتماد

• روسری آبی، نرگس، زیر پوست شهر،‌ گیلانه، خون بازی، قصه‌ها

پوران درخشنده

• رویای خیس، بچه‌های ابدی، هیس دخترها فریاد نمی‌زنند

 تهمینه میلانی

•  بچه‌های طلاق، دیگه چه خبر، دو زن، نیمه پنهان،‌ آتش بس

مرضیه برومند

• شهر موش‌ها، الو الو من جوجوام، مربای شیرین

نیکی کریمی

• فیلم‌های مهم: آتابای، شیفت شب، سوت پایان

آیدا پناهنده

•  ناهید، اسرافیل

 نرگس آبیار

•  شیار ۱۴۳، نفس، شبی که ماه کامل شد، ابلق

.

منیژه حکمت

•  زندان زنان، سه زن

 تینا پاکروان

• خانوم، نیمه شب اتفاق افتاد، لس‌آنجلس تهران

 مونا زندی

•  عصر جمعه، بنفشه آفریقایی

انتهای پیام//