فرصت ها و تهدیدهای صادرات انرژی زیر سایه جنگ روسیه و اوکراین

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ دکتر عبدالعلی رحیمی مظفری؛ عضوکمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با حضور در برنامه «رو در رو» در خصوص مجمع صادرکنندگان نفت و گاز گفت: آن نشست هایی از اپک که ایران به عنوان شروع کننده و پیشنهاد دهنده آن بود، اولین بار در سال ۲۰۱۱ در دوهه قطر و بعد از آن در سال ها ۲۰۱۳، ۲۰۱۵ ، ۲۰۱۷ و ۲۰۱۹ برگزار شد. البته این اجلاس در سطح سران، برای ششمین بار است که برگزار می شود، اما در سطح وزرا دفعات بیشتری برگزار شده است.

وی در ادامه توضیح داد: بیشترین مواردی که در این اجلاس مطرح شده، هماهنگی کشورهای عضو اپک گازی برای تامین مناسب انرژی و حقوق تولید کنندگان - با توجه به تهدید های موجود و برنامه ریزی سایر کشور ها- و تامین امنیت انرژی برای تامین حقوق مصرف کننده  است به نحوی که تامین انرژی گاز به خوبی انجام بشود و حقوق مالکیتی و مطلق صاحبان منابع و میادین گازی نیز تامین شود.

این عضو کمیسیون انرژی مجلس ادامه داد: چرا که بعضی اوقات میادین مشترک هستند مانند، بزرگ ترین میدان گازی دنیا که  بین ایران و قطر است. بنابراین باید طوری در یک فضا کنار هم برنامه ریزی شود و این همراهی ها باعث شود که برنامه ریزی بعضی از کشور هایی که در بازار انرژی دنیا می خواهند تاثیرگذاریشان را بیش از صاحبان منابع باشند، شکست بخورد.

وی در ادامه توضیح داد: شما می دانید  در شش ماه گذشته قیمت نفت و انرژی بالا رفت. ماه گذشته قیمت گاز در روسیه بالا رفت و ما در نحوه ی توزیع مصرف گاز تغییراتی داشتیم. فروکش کردن موج های کرونا مصرف انرژی را افزایش داد. طبیعتا نیاز بود در فضای حاکمیتی برای تامین حقوق تولید کننده و مصرف کننده هماهنگی بیشتر شود و تاکید بر تصمیمات اجلاس قبل و تصمیماتی که بتواند شرایط اقتصادی را برای تولید بهتر گاز و مصرف مناسبش فراهم کند، نیز باید مد نظر قرار می گرفت.

این کارشناس اقتصادی بیان داشت: یکی از مهمترین مسائل ایران در این اجلاس بحث سیاست زدایی از این فضای اقتصادی است و اینکه  بتوانیم اقتصاد و منطق  را بر این فضا حاکم کنیم. درضمن شرایط تحریمی از سوی کشور های خارج این مجمع باعث می شد که حق برخی کشور ها مانند ایران  ضایع شود.

شاه ویسی عضو هیات علمی دانشگاه تهران در خصوص چرایی قرار گرفتن ایران در رتبه 24 ام با 12 میلیارد متر مکعب بیان داشت: در این مورد، دو جهت وجود دارد، یکی به زمینه ما نسبت به مصرف یا بد مصرفی یا شدت انرژی که در کشور ما وجود دارد -صرف گاز نیست که در بنزین و سایر مشتقات نفت هم همین طور است-. هزینه هایی را هم تعریف کردیم در بودجه های سنواتی. وزارت نفت را مخیر کردیم برخی منابع را به سمت بهینه سازی مصرف سوخت ببرد. در خودرو های حمل و نقل عمومی می بینید و هم چنین استفاده بهینه از انرژی های سفید  یا گرمایشی. بحث دیگر هم که در سوال اشاره کردید، باید بگویم قطر چهارمین تولید کننده هست اما  ۹۰ درصدش را صادر می کند و استفاده نمی کند. به نظر می رسد ما از دو جهت از یک طرف بهینه سازی مصرف سوخت و از طرفی با افزایش بهره برداری بهینه از منابع مواجه هستیم.

وی در ادامه توضیحاتش اظهار داشت: قرار شد یک پیمانکار بزرگ مثل توتال بیاید. آمد و با ما قرار داد را تنظیم کرد ورفت با قطر بست و آن طرف را افزایش داد. چنین توافقی که صورت گرفته که می تواند قابلیت کوریدورینگ را برای هاب کردن ایران برای سواپ گاز قطری ها صورت بدهد. جریان سرمایه گذاری آنها را در میادین مشترک  به نفع دو طرف از جمله ما که بهره برداری بهینه و در جای ما هم بهتر بشود را می تواند صورت بدهد.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: از طرفی جریان سرمایه گذاری است ما با حداقل ها همین فاز های پارس جنوبی و ظرفیت فزاینده رو برخوردار کردیم. اما جریان سرمایه گذاری شق دوم است. که متاسفانه در اقتصاد ما در چند سال گذشته، ناخالص سرمایه مان منفی بود. وقتی در زیر ساخت های اساسی که یک بخشش گاز است جریان سرمایه گذاری را کاهش می دهید تولید ملی و صادرات و ظرفیت های اقتصادی دچار چالش می شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه گفت: تراز گازی منفی نیست، اما مثبت هم نیست. تراز گازی و نفتی باید مثبت باشد تا بتوانیم آن قابلیت را به وجود بیاوریم. مثبت نیست به همان دو دلیلی که گفته شد. هنوز در زمستان حوزه های شمالی دچار چالش اند. برای همین برای کامل کردن تراز گازی سواپی را با ترکمنستان و آذربایجان در دهه ۸۰ تعریف کردیم که از محل گردش سنواتی آن هم ما برخوردار شویم هم خلا ترازی را پر بکنیم و هم اگر فرصتی پیدا شد به موقع صادرات انجام بدهیم.

در ادامه مظفری بیان داشت: ما در این بحث سه همسایه ی اثرگذار داریم. همسایه شمالی روسیه با حجم ذخایرش. کنارش ترکمنستان. همسایه جنوبی که بزرگ ترینش قطر است. دیگری ترکیه است که می تواند کوریدور انتقال گاز به سمت اروپا باشد.

وی ادامه داد: این فرصت طلایی هرجایی نیست بنابراین سواپ گازی برای ایران مهم است. اگر بتوانیم نقش خودمان را در هاب انرژی حفظ کنیم مهم این است که چقدر مبادله می کنیم نه مقدار صادارات. سواپ گازی از جهاتی بهتر از صادرات است. گاز را می توانیم در داخل مصرف کنیم و هم به محصولات ارزش افزوده تبدیل کنیم. گاز سوخت پاک است اما بهترین راهش سوزاندنش نیست.

این کارشناس ادامه داد: تبدیل گاز می تواند فرمولی برای اشتغال و ارزش افزوده و ارزآوری بیشتر باشد. سواپ گازی دو فرصت می دهد. هم می تواند درامد زا باشد  (بحث اقتصادی) هم موقعیتی ایجاد می کند که کشوری به ما وابسته باشد که بتواند گاز را به ما بدهد و کشوری وابسته باشد که گاز را به ما بدهد. (بحث سیاسی)

این عضو کمیسیون انرژی در ادامه گفت: در شرایط سختی و فشار، تمام دنیا دنبال منافع خودشان اند.اروپا هم اگر بتوانیم کوریدور انتقال گازش از سمت ما باشد.

ما باید از تمام کانال ها سواپ را داشته باشیم قطعا عددی که می توانیم در سواپ گازی با ترکمنستان و اذربایجان همین الان  داریم که می تواند مشکل ما را در حد بالانس تراز مصرف انرژی که در اوج مصرف امثال ۲۰۰ میلیون تراز منفی داشتیم جبران کند و هم موقعیت ما را از نظر سواپ انرژی بالا ببرد ما در حوزه انرژی . در حوزه برق با قطر و کشور های دیگری برنامه ریزی شده بتوانیم سواپ انرژی را داشته باشیم و امیدواریم این ها در حوزه گاز و برق جایگاه و قدرت دیپلماسی و چانه زنی و اثر گذاری ما را بالا ببرد.

در ادامه برنامه شاه ویسی اظهار داشت: یکی از مهم ترین قابلیت ها این است کشور ما در هاب استراتژی انرژی جهان قرار گرفته است و از عوامل شهرت کشور ما نیز به خاطر قرار گرفتن در این هاب است، حال چرا ما نمی توانیم از این ظرفیت استفاده کنیم و دچار از دست رفتگی و تعلیق نشوم، آن هم به صرف این که دولت بزرگی ما را تحریم کرد از ظرفیت های هم مرزی استفاده نکنیم، این خود یک چالش است. دیپلماسی فعال دولت سیزدهم این است که اولویت همسایگان را با ظرفیت ها در نظر بگیرد.

این کارشناس در ادامه توضیحات خود گفت: یک جا ضرورت دارد کالایی را- نه حتما انرژی- بفرستیم. باز کردن کوریدوری که در عراق توانستیم فعال کنیم و در ۶ ماه گذشته بیش از ۴۰ درصد افزایش داشته قابلیت های انرژی از نظر حجم و ارزی توانسته برای ما مزیت ایجاد کند  ما ظرفیت های خودمان را مجدد ارزیابی کردیم و بر اساس سناریوی فعالانه تعیین راهبرد کردیم. شاید کسی فکر نمی کرد در حاشیه اجلاس تاجیکستان این سواپ را شکل بدهیم.

وی ادامه داد: این جلسات و نشست ها در ابتدای دولت که انتقاد می کنند که دولت سیزدهم انتصاباتش کامل نیست چرا بایدرئیس جمهور سفر و نشست داشته باشد این رویکرد است که باید از ظرفیت همین الان استفاده کرد. ایشان در ستاد اقتصادی می نشینند می گویند در بودجه پیش بینی رشد ۵ تا ۵.۵درصد کردیم، می‌گویند من قبول ندارم برنامه می گوید ۸ درصد می رویم دنبال ۸ درصد.

شاه ویسی در ادامه گفت: حال اگر خودمان نمی توانیم فراهم کنیم برویم ظرفیت های سرمایه گذاری را پیگیری کنیم.  اگر اتفاقات در قطر رو توضیح می دهند اگر همین کیش ما بشود ظرفیتی و سیتی اکونومیکی که بتوانیم این ظرفیت را برای کسانی که مثلا می خواهند به شهر های قطر مراجعه کنند -برای مسابقات جام جهانی- این باز کردن یک کانال فعال اقتصادی است.

این کارشناس در ادامه توضیحاتش بیان داشت: صرفا انرژی نیست اما به نظر میرسد، جهان ما را به عنوان یکی از بزرگان انرژی جهان پذیرفته در مجمع صادر کنندگان گازی ۱۳۸۷ آقا گفتند بهتر است ظرفیت  تین دو کشور بزرگ گازی،  در یک جا خودش را پیدا بکند و تبدیل به یک اتحادیه  شود و اهداف بلندی را دنبال بکند. ما اگر موسس دیپلماسی گازی در جهان بودیم امروز این بستر فراهم شده که هم باورش کنیم و خودمان هم تعامل سازنده را که یکی از اهداف چشم انداز بوده را دنبال کنیم.در عین حال دنبال این باشیم که اقتصادمان را فعال کنیم اگر نگاه‌های صرف سیاسی داشتند که در فرمایشات آقای رئیسی هم گفتند ما دنبال این هستیم که انسانیت را به تعاملات اقتصادی برگردانیم چیزی که الان زیرپا قرار گرفته است.

مظفری در خصوص موانع در پیش روی تولید کننده های داخلی گفت: خیلی از تولیداتی که توسط شرکت های دانش بنیان داخلی ساخته می شود به محض اینکه این ها می روند برای نصب تجهیزات چون شرکت ها به نحوی داخلی محسوب می شود می گویند فلان استاندارد را داشته باشد فلان مجوز را بیاور تحت چه لیسانسی کار می کنی. یک بلایی بعضا سر این تولید کننده می آورند در تولید دانش بنیان. که دیگر نمی تواند رقابت کند. ما اولین کاری که می کنیم باید بپذیریم و میدان دهیم و دستگاه های دولتی مان این ریسک را بپذیرند که از این ها استفاده کنند. ما اگر استفاده کنیم قطعا قدرت رقابت داریم ما چند سال پیش بحث های پمپ های یو اس بی در وزارت نفت استارت زدند. الان جوان هایی هستند که می گویند ما این را می سازیم. کار می کنیم در حوزه فولاد قطعات تحریمی را ساخته اند و الان آمده استفاده شده چون بخش خصوصی بیشتر استفاده می شود. در حوزه وزارت نفت چون یک شرکت دولتی بزرگ که می گویند ما ریسک را نمی توانیم بپذیریم. بعضا این مشکلات بهتر شده است. الان روند بهتر شده است. قطعا ما می توانیم رقابت کنیم همین که توانستیم در بحث های هسته ای و موشکی و دفاعی تولید کنیم اینجا هم می توانیم تولید کنیم و قطعات هم الان دارد تولید می شود.

وی افزود: نکته ی دوم این است که نیاز نیست که ما حتما بیاییم با آن کشورها شاخ به شاخ بازار رقابتی را به این سمت پیش ببریم. آنچه که در مذاکرات قطر هم مطرح شد هم بین ایران و عراق و هم بین ایران و قطر و هم بین ایران و سایر کشورهای عضو این بود که ما بیاییم در حوزه دانش بنیان هم شرکت هایی را حتی تشکیل دهیم بین دو کشور و بتوانیم با هم کار کنیم. چرا ما وقتی شصت و هفت درصد از ذخایر را داریم وقتی الان 45 درصد از گاز دنیا را داریم می دهیم به ده یازده کشور چرا نتوانیم کنار هم اثر گذاری اصلی را داشته باشیم. چرا دیگران برای مان از قبل تصمیم بگیرند. این است که قطعا می توانیم رقابت کنیم.

 یکی از قوانین بسیار مهمی که مجلس تصویب کرد و امسال در بودجه 1401 هم حمایت بسیار خوبی داشت و در کمیسیون تلفیق هم پیشنهادهای بسیار خوبی داشت در بحث همین دانش بنیان ها هست اگر نه ما آن دانش بنیان ها را قانون ش را مصوب کردیم. البته یک ایرادی می گرفتند بعضی از این شرکت های دانش بنیان به ما زنگ می زدند چون ما ارتباطات بسیار نزدیکی با آنها داریم و بسیار علاقمندند به شرکت های دانش بنیان می گفتند این قانونی که شما مصوب کرده اید ما یک بار هم بخواهیم از روی آن بخوانیم یک سال می گذرد ولی خب متاسفانه دلیلی هم که اتفاق افتاد واقعا اگر با چهار بند خلاصه این را می فرستادیم می رفت این قدر بروکراسی اداری و آیین نامه دولت به آن اضافه می کند که دیگر هیچ چیز خروجی از آن بیرون نمی آمد.

شاه ویسی خاطر نشان کرد: به نظرم می رسد در آن بحث فناوری که اشاره کردید تفاهم نامه که وزیر سمت ما انجام داد شاید یکی از مهم ترین قابلیت هایی که به وجود آورد درکنار این ظرفیت بخشی به قابلیت اقتصاد دانش و بنیانی که مطرح شد بستر سازی برای یک جریان دو و نیم برابری برای تراز تجاری فی مابین با قطری ها بود. اینکه از بین 300-400 میلیونی که از نظر ما می گوییم کم ارزش است یک کشور ثروتمندی مثل قطر که خیلی بهتر می شود با آن تعامل تجاری اقتصادی کرد بازارهای فعال خوبی دارد و پول در جا است و قرار نیست که ما را حواله بدهد به جاهای دیگر. مستقیما می تواند با ما مبادله بکند. و می توانیم هم ظرفیتی داشته باشیم. اما به نظرم می رسد شاید مهم ترین قاعده این است که ما ظرفیت رفتار صنعتی مان را در کشورها داریم پهن می کنیم آن اتفاقی را که در عراق مثلا صورت دادیم همان اتفاق می تواند ظرفیت خودش را در قطر پیدا کند.

مظفری در خصوص اثر پذیری قیمت نفت و گاز اثر وقوع جنگ گفت دو تا اتفاق قطعا خواهد افتاد یکی بحث افزایش قیمت است که خودش را نشان داد و قیمت انرژی افزایش پیدا کرد و روسیه آمد از یک ماه گذشته قیمت گاز را خود را چند برابر کرد که اثر گذاری خود را از همان زمان شرایط را آماده کند آمریکا هم نهایت سوء استفاده را از این موقعیت کرد و برای اولین بار در ماه گذشته در صادرات انرژی از روسیه پیشی گرفت. در صادرات ال جی همیشه روسیه اول بود آمریکا سهم ش را بیشتر کرد از آن طرف آن موقعیت نفتی را افزایش ش را بیشتر کرد چون قیمت نفت ش خیلی بالاتر است و جزء نفت های غیر متعارف است و زمانی که قیمت نفت بالا می رود دیگر استخراج و پالایش این مقرون به صرفه می شود برای کشور تولید کننده. آمریکا از این فرصت حداکثر استفاده را برد تا بتواند سهم خودش را در بتواند در بازار افزایش بدهد قطعا قیمت انرژی با این وضعیتی که پیش می رود و این فضاسازی که حتی رسانه های آمریکایی دارند می برند که دنبال این اند که یک شرایط شبه بحرانی در حوزه انرژی ایجاد کنند اگر این جنگ به درازا کشیده شود ما قسمتی از صادرات روسیه را الان از طرف خطوطی می بینیم که از طرف اوکراین است ولی همه ی صادرات گاز از این قسمت انجام نمی شود قطعا این می تواند روی معادلات انرژی جهان اثر گذار باشد. این افزایش قیمت هم اگر به یک سبک غیر متعارف باشد قطعا می تواند مشکلاتی را بعدا برای حتی تولید کنندگان و اینکه بتوانیم بازار انرژی های دنیا را برای تصمیم گیری های با ثباتی داشته باشیم به هم بزند ولی این شرایطی که الان هست خیلی تاثیر منفی روی موضوع نداشته است و اگر ادامه پیدا کند با توجه به برنامه ای که می بینیم دارند به وجود می آورند قطعا اثرات خیلی شدیدتری خواهد داشت.

دکترشاه ویسی ادامه داد: قدرت های بزرگ برنده های این منازعه هستند چه ایالت متحده آمریکا و غرب و نهایتا فدراسیون روسیه. اما شاید یکی از بازندگان اروپایی ها باشند به خاطر بحث ائتلاف سازی که آقای بایدن آن را دم می زند و بر خلاف آن تنگ نظری های آقای ترامپ نسبت به ناتو نسبت به اتحاد اروپا رویکرد ناسیونالیسم انتخاب کرده بود عموما منفور اروپایی ها شده بود که بالاخره سپر دفاعی که ما این همه خرج ش کردیم الان نمی خواهیم از آن حمایت کنیم و آن هم می گفت باید پولش را خودتان بدهید نگاه اقتصادی داشت و دچار چالش شده بودند.

وی افزود: بایدن یک نگاه ائتلافی دارد یک نگاه لیبرال بین الملل است. امریکایی ها امروز در دوره ی دموکرات ها اصرار دارند این رویکرد را بین المللی ش کنند و برگشت کننده به آن جریان ائتلاف سازی. این یک سری هزینه دارد و یک سری فایده. به نظر می رسد که بر اساس ریسک های جهان تقریبا سی میلیون ریال مجمع جهانی اقتصاد در یک ده روز گذشته بیانیه 2022 خودش را ارائه کرد در پنج محور اجتماعی اقتصادی تکنولوژیکی و ژئوپولوتیکی و زیست محیطی آمده معیارهای مختلفی را تعریف کرده است. یکی از مهم ترین هایش تصادم ها و تضارب های ژئواکونومیکی است . یعنی کشورها برای اینکه قلمروهای اقتصادی خودشان را که دسترسی اقتصادی خودشان را به یک سری دسترسی های ژئوپولوتیکی در قلمرو اقتصاد بین الملل وارد می شوند به نظر می رسد یکی از مهم ترین مساله درگیری در وهله ی اول این باشد. صرف نظر که سازه امنیتی ناتو امروز پشت مرزهای اوکراین متوقف شده بر اساس متمم قانون اساسی که غرب گراها در اوکراین آن را به تصویب رساندند این بستر فراهم است که به ناتو بپیوندند.

انتهای پیام//