به گزارش برنا؛ مجتبی گراوند، استادیار تاریخ اسلام و عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان ، سیدجمال‌الدین اسدآبادی را منادی وحدت و همگرایی در جهان اسلام معرفی کرد و گفت: از منظر سیدجمال‌الدین اسدآبادی مهمترین راه برتری و سیادت امت اسلامی و دفع خطر بیگانگان، تحقق روحیه همدلی و همگرایی میان مسلمانان است.
وی افزود: اسدآبادی با تمسک به آموزه‌های ارزشمند قرآن کریم، مسلمانان را به ترک اختلاف فراخواند و با انجام فعالیت‌های فرهنگی همچون مسافرت، خطابه و سخنرانی، مقاله‌نویسی، روزنامه‌نگاری، نامه‌نگاری، تألیف کتاب، تشکیل اجلاس اسلامی و تعامل با فرهیختگان و عالمان جهان اسلام، کوشید منادی وحدت و همگرایی در جهان اسلام باشد.
این مدرس دانشگاه لرستان اضافه کرد: سیدجمال‌الدین سعی کرد با یادآوری اموری مثل مجد و عظمت گذشته تمدن اسلامی، توان و ظرفیت مادی و معنوی مسلمانان، وسعت ممالک اسلامی و اشتراکات فرهنگی و عقیدتی؛ زمینه تعامل و همگرایی جوامع اسلامی را تقویت کند.
گراوند با بیان اینکه سیدجمال‌الدین اسدآبادی هدف و آرمان بزرگ وحدت اسلامی را در سر می‌پروراند و برای تحقق این مسئله، بی‌صبرانه و پایدار به هر تلاش دست می‌زد، ادامه داد: همدلی و همگرایی مسلمانان در موضوعات و مسائل مختلف فرهنگی، اجتماعی، دینی و مذهبی، نقش مهمی در تمدن‌سازی دارد و جامعه اسلامی را از آسیب‌ها و خطرهای بسیاری مصون می‌دارد.
استادیار تاریخ اسلام با یادآوری اینکه سیدجمال‌الدین علل انحطاط جوامع اسلامى را به دو دسته داخلى و خارجى تقسیم کرده است، اضافه کرد: اسدآبادی استبداد را به‌عنوان عامل درونى و استعمار را به‌عنوان عامل بیرونى در انحطاط جوامع اسلامى معرفى کرده است و معتقد بود حاکمان مستبد برای حفظ تاج و تخت خود با اهرم زر، زور و تزویر آزادی‌های مدنى را از مردم سلب کرده‌اند و با دخالت ندادن مردم در اداره امور، مانع رشد و ترقى ملت‌های اسلامى شده‌اند و بذر تفرقه و خصومت را در میان آنان پاشیده و مانع وحدت و همگرایى مسلمانان بوده‌اند.
وی گفت: سیدجمال‌الدین اسدآبادی معتقد بود از سویی دیگر ورود استعمار در ممالک اسلامى نه تنها آبادانى و عمران را به همراه نداشته است، بلکه در هر نقطه از سرزمین‌های اسلامى که قدم گذارده است، آنجا را ویران و مردمانش را به بند کشیده است، لذا برای مبارزه با این دو معضل اساسی یعنی استبداد و استعمار، اتحاد اسلامی را تبلیغ می‌کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان با بیان اینکه اسدآبادی معتقد بود که تنها راه دست‌یابی به آزادی و نجات از محرومیت و در هم شکستن دیو استبداد داخلی و استعمار خارجی تمسک به اسلام اصیل در نظر و عمل است، اظهار کرد: به باور سیدجمال‌الدین، پیشرفت و تکامل مادی و معنوی انسان از اهداف دین مبین اسلام است.
وی با بیان اینکه سیدجمال‌الدین اسدآبادی دین را مایه نیک‌بختی انسان و سبب پیشرفت صوری و معنوی پیروان دین می‌دانست، گفت: از نگاه جمال‌الدین اسلام به‌عنوان یک مکتب و یک ایدئولوژی مسلمانان را نجات و رهایی می‌بخشد.
گراوند ادامه داد: مبانی اسلام در اندیشه سیدجمال‌الدین را می‌توان مشتمل بر احترام به اختیار و آزادی انسان، خردگرایی، نفی تقلید کورکورانه، خرافه‌زدایی، تعقل و اجتهاد مستمر دانست. نگاه آسیب‌شناسانه سیدجمال‌الدین به جوامع اسلامى ناشى از درک صحیح او از وضعیت نابسامان جوامع اسلامى بود. او براى خروج از بحران فراگیر انحطاط، اندیشه اصلاحى خویش را مطرح کرد تا بتواند مجد و عظمت جوامع اسلامى را بازگردانده، به جهان اسلام قدرت دوباره بخشد.
مدرس دانشگاه لرستان ادامه داد: سیدجمال‌الدین اسدآبادی معتقد بود مسلمانان به‌دلیل ترک فضایل اخلاقی، قومیت‌گرایی و تفرقه، دوری از علم و اندیشه، ازخودبیگانگی و خودباختگی در برابر غرب و غرب‌زدگی، سیاستمداران و حاکمان نالایق، استبداد داخلی و استعمار خارجی گرفتار ضعف و انحطاط شده‌اند، از این‌رو، وی تنها راه درمان دردهای مسلمانان را بازگشت به قواعد اصلی دین اسلام می‌دانست.
گراوند اظهار کرد: اسدآبادی معتقد بود تنها راه علاج امت اسلامی آن است که مانند گذشته، نخست به قواعد اصلی دین خویش برگردند و احکام آن را دقیقاً اجرا کنند و با موعظه‌هایی که برای پاک کردن دل‌ها و مهذب کردن اخلاق و روشن کردن آتش غیرت و متحدالقول و بیدار کردن ارواح آنان برای به دست آوردن شرف و افتخار گذشته خویش مؤثر است، مردم را به‌سوی حقایق آن دین هدایت و ارشاد کنند.
وی گفت: از نظر سیدجمال‌الدین اسدآبادی هیچ تضاد و منافاتی میان دین اسلام و علم وجود ندارد؛ لذا امت اسلامی برای توانمندی و نیل به پیشرفت، باید علوم و فنون جدید را فراگیرند.
استادیار تاریخ اسلام دانشگاه لرستان با بیان اینکه سیدجمال‌الدین جهت تحکیم مبانی عقیدتی و دوری از جهل و خرافات و تفسیرهای نادرست از اسلام؛ بر تفسیر مستمر و نو شونده اسلام، مطابق با مقتضیات عصر و نسل تأکید داشت، اضافه کرد: سیدجمال‌الدین اسدآبادی با عنایت به نقش فرهیختگان و نخبگان در تحولات سیاسی و اجتماعی، آنان را به خیزش علمی، روشنگری و بیداری مردم در راستای ترویج روحیه وحدت و اخوت اسلامی ترغیب کرد.
وی افزود: اسدآبادی با تکیه بر متون دینی به اصلاح‌گرایی در اندیشه و معرفت دینی، توجه به عقل و اجتهاد، تقریب مذاهب اسلامی و نگرش انتقادی به وضع موجود همت گماشت و تأکید می‌کرد که مسلمانان باید با آگاهی و احساس تکلیف در صحنه‌های اجتماعی و سیاسی فعال شده و با مبارزه با استبداد و استعمار سرنوشت خود را به دست گیرند.
گراوند با بیان اینکه اسدآبادی با چنین درک صحیحی از وضعیت جهان اسلام و شناخت عمیق از عوامل و ریشه‌های انحطاط در جوامع اسلامى، نداى حیات‌بخش وحدت جهان اسلام را سر داده و درصدد درمان معضل اساسى انحطاط برآمد، گفت: او راه نجات امت اسلامى را در بازگشت به اصول اصیل اسلامى، از طریق وحدت و همگرایى مسلمانان و ایجاد روحیه خودباورى و مبارزه با استبداد داخلى و استعمار خارجى می‌دانست.
عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان اظهار کرد: سیدجمال‌الدین اسدآبادی همگرایى امت اسلامى را یکى از اصول مسلم اسلامى برشمرده و همه جهان اسلام را به وحدت و همدلى فرا می‌خواند، از این‌رو وی از اندیشمندان و متفکران دغدغه‌مند است که در تاریخ معاصر جهان اسلام نقش و جایگاه مهمی دارد.
یادآور می‌‌شود، هجدهم اسفندماه در تقویم جمهوری اسلامی ایران به نام روز بزرگداشت سیدجمال‌الدین اسدآبادی نام‌گذاری شده است؛ این مبارز انقلابی از پایه‌گذاران نهضت‌های اسلامی معاصر بود که نقش مهمی در بیدارسازی کشورهای اسلامی داشت.