"سراوان " غده چرکین گیلان

به گزارش خبرگزاری برنا از گیلان ، امحای پسماند در استان گیلان ، منطقه ای که طبیعت آسیب پذیری دارد سالهای زیادی ست که به یک معضل بدل شده است . در حدود 38 سال پیش برای نخستین بار به منظور حل مشکل امحای زباله ، مرکز دفن پسماند سراوان ایجاد شد . این مرکز بدون توجه به پیامدهای آتی آن در دل جنگل های زیبای سراوان حد فاصل پارک جنگلی کنونی سراوان و  روستای کچا بدون دارا بودن زیر ساخت های مهندسی شده و بهداشتی ایجاد گردید . شاید به جرات بتوان گفت که فلسفه ایجاد این مرکز ، تنها دور کردن پسماند و زباله از مرکز شهرستان رشت و بخش های همجوار به مکانی دور از تیررس مردم بوده است . پس از گذشت چند دهه و بروز معضلات زیست محیطی این پسماندها و تاثیرات آنها بر آب رودخانه های همجوار منطقه سراوان ، آلودگی آبهای زیر زمینی و بوی نامطبوعی و گازهایی که از این مرکز متصاعد می شود فعالان زیست محیطی به جد به پیگیری موضوع سراوان پرداخته و در خصوص گستردگی این معضل هشدار دادند .

متولیان امر پس از برگزاری جلسات متعدد، راهکارهایی را برای ساماندهی این غده چرکین عنوان نمودند که این راه حل ها تنها چند درصد اجرایی شده و کفاف  حجم فاجعه بزرگی را که در منطقه سراوان به وقوع می پیوندد را نمی دهد . از سوی دیگر مردم روستاهای اطراف نظیر سراوان و کچاء که از نزدیک با مشکلات ناشی از دفن زباله ها در منطقه به صورت روزمره دست و پنجه نرم می کنند ، بارها و بارها در طی سالهای اخیر به تجمعات اعتراضی و تحصن های مسالمت آمیز در بخش ورودی مرکزدفن زباله دست زده اند و راه را بر خودروهای حمل زباله بستند و مسوولان وقت نیز با حضور در محل و بیان وعده وعیدها به مردم امیدواری برای رفع معضل داده اند . اما چیزی که در این میان بر رنج مردم ساکن در منطقه افزوده است افزایش میزان پسماندهای مرکز دفن ، ارتفاع دپو زباله ها ، ورود پسماندهای عفونی به مرکز و گسترش و افزایش حجم شیرابه ها در ثانیه ، شایع شدن بیماریهای پوستی در روستانشینان منطقه و از همه مهمتر اجرایی نشده وعده های مسوولین بوده است .

در خصوص معضل سراوان گفتگویی انجام دادیم با مهندس پیمان بازدیدی فعال زیست محیطی و مدیرعامل موسسه محیط زیستی "سرزمین ایده‌آل‌ ما" و مشاور کمیسیون بهداشت و محیط زیست شورای اسلامی شهر رشت در دوره چهارم که در ادامه می خوانید :

بازدیدی با ترسیم نمای کلی از مشکلات مدیریت شهری و ارتباط آن با عدم مرتفع شدن معضل سراوان در دهه اخیر می گوید :  بار دیگر این روزها غده سرطانی سراوان رشت دهان باز کرده و ترشحات آن پیکر بی‌جان محیط زیست گیلان را به کام مرگ می‌کشاند.  مقصر کیست و چه راهکارهایی برای خروج از این جهنم وجود دارد؟        

بیایید نگاهی اجمالی به پدیده عدم ثبات مدیریت شهری رشت در یک دهه اخیر بیاندازیم .در این ده سال بیش از ده -دوازده شهردار و سر پرست داشتیم که که این عدم ثبات مدیریت شهری باعث عقب افتادگی در طرح ها و پروژه ها و همچنین برنامه های اجرایی رشت شده است. بهتر است بگوییم اصلا برنامه ای وجود نخواهد داشت تا بخواهد اجرایی شود. تا زمانی که یک مدیر توانمند انتخاب نشود و همچنین اجازه داده نشود تا برنامه های مختلف شهری چه عمرانی و چه محیط زیستی و فرهنگی اجرایی شود، وضعیت به همین شکل خواهد بود .از بعد دیگر جنبه روانی ماجرا است. وقتی ثبات مدیریتی در یک جغرافیا اتفاق نمی افتد، باعث نا امیدی در آن جامعه خواهد شد. مهم ترین پیامد این دور باطل عدم تخصیص اعتبارات ملی و هم چنین مطالبات و پیگیری های آن برای رسیدن به آن خواهد بود. 

وی می افزاید : عوامل اصلی این کاستی را می توان شورای شهر ناکارآمد و هم چنین نبود نمایندگان مجلس کارآمد و مطالبگر برشمرد. به دنبال مقصر جلوه دادن فرد خاص یا گروه یا جناح خاصی نیستیم بلکه برای روشن شدن افکار عمومی جامعه این موارد بیان می شود ، مردم شهری  که تنها قربانیان عدم ثبات مدیریت هستند.       در نتیجه تا زمانی که ما ثبات مدیریت شهری نداشته باشیم تمام ابعاد فرایند مدیریتی به مشکل بر خواهد خورد که میتوان آن را عامل اصلی این آشفتگی نام برد. 

وی در پاسخ به این سوال که "در این سال‌ها چه بر سراوان گذشته و راه خروج از این بن بست چیست؟" ، ادامه می دهد :          

بیش از چهل سال است که سراوان به اشتباه بعنوان محل انباشت زباله های شهر رشت و شهرها و روستاهای اطراف آن جانمایی شده و در طول این سالها ارتفاع زباله به بیش از صد متر رسیده است.همه می دانیم که شیرابه و گازهای متصاعد شده از زباله ها چه بلاهایی بر سر محیط زیست گیلان آورده است.

بعد از سالها جلسه و نشست های مختلف از طرف فعالین محیط زیستی و همچنین مسئولین مختلف چهار روش برای خارج شدن از بحران در دستور کار قرار گرفت: 1. توسعه و تجهیز کارخانه کود آلی ،2.ساخت نیروگاه زباله سوز، 3. بهسازی دفنگاه سراوان ، 4.تصفیه خانه شیرابه سراوان

افزایش ظرفیت کارخانه کود آلی وعده ی محقق نشده !

بازدیدی ادامه می دهد : کارخانه کود آلی در نزدیکی شهر رشت در سال هشتاد افتتاح شد و با فراز و نشیب های بسیار رو به رو بوده است که مهم ترین آن نداشتن دستگاه های مناسب جهت تفکیک اصولی بر اساس نوع زباله ها و همچنین ناقص بودن چرخه تولید است .هر چند تلاشهای بسیاری برای بهبود آن شد ولی جوابگوی حجم زباله شهر رشت نبوده و اگر تمام دستگاه های آن با تمام ظرفیت کار کند نهایتا دویست تن از هزار تن را آن هم به صورت ناقص پردازش خواهد کرد. ولی در چند سال اخیر برنامه ای جهت توسعه آن در حال اجرا است که به هزار تن پردازش برسد .اگر این اتفاق رخ دهد کل زباله ها به این کارخانه انتقال پیدا خواهد کرد. ولی متاسفانه بدلیل عدم تخصیص بودجه کافی سرعت پیشرفت این پروژه بسیار بسیار کند است.

مسئولیت پیگیری مطالبات بودجه ای بر عهده چه کسی است ؟

بازدیدی با بیان اینکه پیگیری دریافت بودجه در سطح ملی یک فرایند مشارکتی است ، می افزاید : این فرآیند مشارکتی  از نهاد شورای شهر و شهرداری شروع می شود و به فرمانداری ، استانداری و نمایندگان مجلس ختم می شود.بنابراین شهرداری یا شورای شهر و یا حتی فرماندار به تنهایی نمی توانند راه به جایی ببرند، این مطالبه باید بصورت مشارکتی انجام شود و پیگیری های کلان و نهایی را نماینگان مجلس به انجام برسانند.

نیروگاه زباله سوز آری یا خیر !

این فعال زیست محیطی به دومین راهکار امحای پسماند اشاره می کند و خاطر نشان می سازد :  به نقد نوع زباله سوز و آسیب ها و مشکلات آن نمی پردازم .قرارداد نیروگاه زباله سوز رشت با شرکت تی تی اس چین در سال 92 و همزمان با شهرهای ساری و نوشهر منعقد شد.مبلغ قرارداد حدود چهل میلیون دلار بود که سهم طرف ایرانی 27 میلیون دلار (تجهیزات.نصب و آموزش)بود.مبلغ پیش پرداخت طرف ایرانی در حدود ده میلیون دلار بود که به شرکت مذکور باید پرداخت میشد که تاکنون هشت میلیون دلار آن پرداخت شده است.

وی اذعان می دارد : ابنیه نیروگاه زباله سوز رشت به منظور ساخت سالن بویلرهای نیروگاه زباله سوز که حدود پانزده درصد از ابنیه این نیروگاه می باشد ، قراردادی در اسفند 98 به مبلغ دویست و بیست پنج میلیارد ریال با شرکت سیف بنا بسته شده که البته به دلیل اعمال تعدیل ها مبلغ پروژه تا چهار صد میلیارد ریال افزایش خواهد یافت .اما باید گفت در حال حاضر پیشرفت فیزیکی آن بعد از این سالها چندان محسوس می باشد.قابل ذکر هست سهم پرداخت مبلغ باید از طرف دولت تامین شود.

اگر نگاهی هم به دو پروژه هم زمان دیگر در نوشهر و ساری بیاندازیم می‌بینیم  در نوشهر  زباله سوز به بهره‌برداری رسیده .و ساری هم حدود نود درصد پیشرفت پروژه داشته و تقریبا آماده بهره‌برداری است .

بازدیدی با بیان اینکه در گیلان از دریافت بودجه های دولتی عاجز هستیم ، می گوید :

جواب خیلی ساده است.عدم ثبات مدیریتی در تمام ادارات مرتبط چه شهرداری و چه در اداره کل ها و غیره و عدم وجود دغدغه محیط زیستی در برخی از مسئولین و همچنین عدم پیگیری صفر تا صد مجمع نمایندگان استان .حال چرا کل نمایندگان؟ چون که مشکل سراوان فقط شامل رشت نیست . ما در این استان فقط یک سراوان نداریم ده ها سراوان کوچک تر با وضعیت وحشتناک داریم که به دلایلی کمتر رسانه ای میشود. شاید این سوال مطرح شود که اگر این نیروگاه با ظرفیت ۶۰۰تن ساخته شود چه اتفاقی خواهد افتاد؟ پس  از ساخت و تجهیز کارخانه کود آلی رشت که با ظرفیت اسمی هزار تن پیش بینی میشود حدود 300 الی 400 تن حجم زباله خشک و تر کم خواهد شد و زباله های غیر قابل بازیافت به زباله سوز انتقال پیدا خواهد کرد و مشکل عملا حل خواهد شد . شنیدن این جمله بسیار مسرت بخش است اما پیچیدگی های خاص خودش را نیز خواهد داشت.

مدیر عامل موسسه زیست محیطی سرزمین ایده آل ما در خصوص بهسازی دفنگاه سراوان می افزاید : منظور از بهسازی ایجاد سلول های بهداشتی با استاندارد های موجود در دنیاست .

خیلی از مردم فکر می کنند که در کشور های توسعه یافته دیگر دفنگاهی وجود ندارد .خیر در تمام دنیا همچنان زباله هایی وجود دارد که دفن می شوند .سلول های بهداشتی طوری طراحی شده اند که به هیچ عنوان شیرابه و آلودگی به زمین نفوذ نمی کند و هم زمان شیرابه ها به سمت مرکز تصفیه هدایت می شود .سلولهای بهداشتی در دنیا استاندارهای خاص خود را داراست و بسیار کارآمد می باشد ولی برای ایجاد این سلولها همه ابعاد آن را باید در نظر گرفت مانند تصفیه خانه شیرابه و همچنین خروجی گاز های سمی و استفاده بهینه از این گازها در جهت بهبود همان منطقه .

لازم به ذکر است که به دلیل نا هماهنگی بین ادارات مربوطه .(محیط زیست ،منابع طبیعی، شهرداری ،وزارت نیرو ،صنعت و معدن ) و دیگر دستگاه های اجرایی به دلیل نبود بودجه کافی تا به حال کار چندانی انجام نشده و اگر چه سلول بهداشتی ایجاد شد که برای بازه زمانی بلند مدت جوابگو نبود و همچنان فرآیند دفن به شکل سنتی انجام میشود. بودجه پیش بینی شده برای این پروژه حدود نود میلیارد تومان برای سه سال است که بنظر نمیرسد برای حفظ و نجات محیط زیست و منطقه سراوان مبلغ بالایی باشد.

فعالیت تصفیه خانه شیرابه سراوان در هاله ای از ابهام

بازدیدی در خصوص تصفیه خانه شیرابه سراوان ادامه می دهد : مجری ساخت این تصفیه خانه شرکت تولیدی کانال پیش ساخته لوله و قطعات بتنی گیلان می باشد.قرارداد خرید و نصب و راه اندازی و بهره برداری با ظرفیت نیم لیتر بر ثانیه در مرحله اول و در مرحله دوم سه لیتر بر ثانیه در سال 95 به مبلغ 78/024/000/000 بسته شد که در سال 97  این دستگاه مورد تایید محیط زیست و آب فاضلاب و سازمانهای نظارتی قرار گرفت .در همان سال زمینی به مساحت پنج هزار متر به این کارخانه تحویل داده شد و در سال 99 بعد از ساخت ابنیه و نسب دستگاه ها تنها 47 روز بعد از آن تا به امروز متوقف شده است .

وی می افزاید : توقف آن به این دلیل است که شرکت لوله سازی طی نامه ای صورت وضعیت هایی تحت عنوان کارکرد 47 روزه و از بابت مواد اولیه و نیروی انسانی به مبلغ 11/519/419/290 به شهرداری ارسال کرد. از آنجایی که پیمانکار در مکاتبه خود حداکثر ظرفیت نیم لیتر بر ثانیه را اعلام نموده و با عنایت به اینکه ناظر شهرداری هم ظرفیت کمتر از یک لیتر را تایید کرده بود و با توجه به عدم تایید محیط زیست و همچنین تاییدیه جهاد کشاورزی و نهادهای نظارتی مبنی بر تصفیه کامل شیرابه با استاندارد های موثری شهری، شهرداری با توجه به قرارداد و استعلام از اداره حقوقی مبنی بر امکان پذیر نبودن پرداخت ،فارغ از اینکه مبلغ ادعایی درست است یا نه از پرداخت و بررسی صورت وضعیت خودداری نموده است

بازدیدی اذعان می دارد : پس نیازی به بازگویی آن نیست.در کل میتوان اینگونه عنوان کرد که دستگاه های نظارتی (محیط زیست و آب فاضلاب) آزمایش کیفیت خروجی دستگاه و هم چنین دبی در چند نوبت، مقدار فرایند تصفیه را تایید نکردند.علاوه بر این موارد پیمانکار متعهد شده بود نقشه مشخصات دستگاه را به شهرداری تحویل اما تا به امروز از این کار امتناع ورزیده است .پس سه فاکتور اصلی را این شرکت رعایت نکرده است:

۱_استاندارد نبودن خروجی شیرابه تصفیه شده

۲_به حد نصاب رساندن دبی خروجی تصفیه شیرابه به سه لیتر بر ثانیه که کمتر از نیم لیتر بر ثانیه است

۳_عدم تحویل نقشه های طراحی و مراحل تصفیه شیرابه به شهرداری رشت

البته شهرداری رشت در سطح جلساتی در فرمانداری و استانداری و قوه قضاییه پیگیر این موضوع بوده ولی به نتیجه ای دست پیدا نکرده است .

این فعال زیست محیطی در پایان عنوان می کند : اگر هر کدام از این پازل ها در کنار هم خوب چیدمان شود قطعا مشکلات زباله حل خواهد شد .خواهش من از تمامی مسوولین استان این است که  به جای مقصر جلوه دادن هم دیگر به دنبال رفع مشکلات باشند چرا که همین امروز هم دیر است .

( عکس ها آرشیوی است )

انتهای پیام