در گذشته تولید و خلق ارزش افزوده در اقتصاد را ناشی از نیروی کار و سرمایه می‌دیدند. بعد‌ها با بررسی کشورهایی که سرمایه‌گذاری و نیروی کار خوبی داشتند؛ به این نتیجه رسیدند که این موارد به‌تنهایی نمی‌تواند عوامل اصلی افزایش تولید و ارزش افزوده باشند. عامل اصلی چیزی به‌جز این دو مورد است و آن‌هم دانشی است که بتوان از آن خلق ثروت کرد.
دانش می‌تواند خلق ارزش افزوده کند؛ به‌عنوان‌مثال هزینه تمام‌شده یک محصول دانش‌بنیان به‌طور مثال یک‌میلیون تومان و درآمد ناشی از فروش آن 50 میلیون تومان است. به‌علاوه موضوع استفاده دوباره از این دانش هم مدنظر است، این دانش تجدیدپذیری است که می‌توان آن را بارها و بارها مورد استفاده قرار داد و از آن ارزش افزوده تولید کرد. موضوع ما درباره یک اکوسیستمی است که در آن اقتصاد دانش‌بنیان جریان دارد نه اقتصاد منبع (نفت، ذخایر طلا و...).
هدف این است که اقتصاد کشور به سمتی برود که دانش بتواند خلق ثروت کند. علت این امر هم این است که ثروت به وجود آمده از دانش چند برابر ثروت ایجاد شده توسط عوامل دیگر تولید است. ارزش افزوده ایجاد شده از دانش در مقایسه با سرمایه اولیه، قابل قیاس نیست.
علت اصلی ضرورت ساخت داخل در ایران را باید در ضرورت «اثبات موجودیت» و خودکفایی صنعتی که به استقلال سیاسی خواهد انجامید، دانست. موضوعی که ضرورت آن با توجه به تحریم‌های متمادی ایران در سال‌های اخیر غیرقابل انکار است.
یکی از دلایل اصلی استفاده تجهیزات صنایع از شرکت‌های دانش‌بنیان، موضوع جلوگیری از خروج ارز و صرفه‌جویی ارزی است. به‌عنوان مثال، فناوری نانو به‌عنوان یکی از حوزه‌های مورد بررسی شرکت‌های دانش‌بنیان، در موضوع جلوگیری از خروج ارز نیز سهیم بوده و در سال گذشته سه محصول نانویی که دو محصول در حوزه دارو و دیگری در صنعت پوشش‌های تزئینی مورد استفاده قرار می‌گیرند، صادر شدند که این باعث صرفه‌جویی ارزی در این حوزه‌ها به سهم خود شدند.
با توجه به اینکه تقریباً عمده تولیدات این شرکت‌ها 100 درصد ایرانی بوده و از کالاهای داخلی استفاده شده و بنابر آمار موجود می‌توان به ظرفیت اقتصادی بزرگ این شرکت‌های پی برد. همچنین این شرکت‌ها نقش شگرفی در تأمین نیازهای اساسی و راهبردی شرکت‌ها، صنایع و سازمان‌های دیگر دارنـد کـه ایـن امـر می‌تواند در کـاهش فراگیـر اثـرات تحـریم‌های بین‌المللی بر کشور قابل توجه باشد.
بخش عمده تقاضای محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان، در بدنه شرکت‌های دولتی و خصولتی است چون اقتصاد ما نیز عمدتاً دولتی بوده و اکثر بخش‌های پالایشگاهی، پتروشیمی، خودروسازی و... نسبتاً دولتی هستند. یک بخشی از این تقاضا شامل کمپانی‌های خصوصی مانند کاله، گلرنگ و هلدینگ‌های بزرگ است که در کشور شکل گرفته‌اند. این شرکت‌های خصوصی نیز می‌توانند مشتری محصولات دانش‌بنیان باشند.
موضوع تأمین نیاز صنایع بزرگ کشور به یکی از دغدغه‌های مهم معاونت علمی تبدیل شده است و برای گسترش و رفع مشکلات آن، برنامه‌هایی در نظر گرفته‌اند.
در همین راستا با توجه به اهمیت موضوع و شعار سال با‌تعدادی از مسئولان صنایع بزرگ به گفت وگو نشسته که نتیجه را باهم می خوانیم
رییس اداره طبقه بندی و استاندارد کالای شرکت ملی گاز با بیان اینکه ایران ظرفیت بالقوه در حوزه صنعت نفت و گاز دارد، اظهار کرد: هیچ کشوری در دنیا همانند ایران از این نعمت و ظرفیت برخوردار نیست، لذا لازم است که مواد و تجهیزات اولیه این صنعت را داخل کشور تولید کنیم و بیشتر از گذشته به شرکت های دانش بنیان اعتماد کنیم.
ابوالفضل خراط رییس اداره طبقه بندی و استاندارد کالای شرکت ملی گاز درباره اعتماد به شرکت‌های دانش بنیان گفت: اعتماد به شرکت‌های دانش بنیان، ثمرات بی شماری همچون ایجاد اشتغال، تولید سرمایه، رونق اقتصادی و غیره را به همراه دارد و لازم است برای بهره‌مندی از توان شرکت‌های دانش بنیان با نظارت و کنترل دقیق جلوی خریدهای خارجی موادی که در داخل ساخته می‌شود، گرفته شود.
وی با بیان اینکه در حال حاضر بسیاری از ارگان‌ها و صنایع به صورت جزیره‌ای کار می‌کنند، اذعان کرد: ممکن است یک کالا چندین بار در کشور بومی سازی و ساخته شود اما اگر صنایع به صورت یکپارچه کار کنند این اتفاق رخ نخواهد داد.
مدیر فن بازار تخصصی گاز با بیان اینکه لازم است کیفیت سنجی محصولات دانش بنیان در آزمایشگاه‌های معتبر مورد سنجش و تایید قرار گیرد، عنوان کرد: قاعدتا صنایع بزرگ مثل برق، نفت و گاز نمی‌توانند ریسک استفاده از محصول تازه تولید دانش بنیان بدون آزمایش و امتحان را قبول کنند، لذا باید محصول بیمه، کیفیت سنجی و آزمایش شود و سپس در صنایع به کار گرفته شود.
**جای خالی کیفیت سنجی در اکوسیستم فناوری
خراط تصریح کرد: در اکوسیستم فناوری روند فرآیند سازی، کیفیت سنجی، بیمه و تایید آزمایشگاه‌ها خالی است.
این مقام مسئول عنوان کرد: خوشبختانه در حال حاضر بسیاری از قطعات یدکی، سیستم کنترل، تحریق در داخل کشور ساخته می‌شود، اما ممکن است برخی از قطعات از کشورهای دیگر خریداری شود.
،****ارتقا فرهنگ سازمانی و اعتماد؛ مولفه‌های رشد دانش‌بنیان‌ها
اسماعیل نمازی با بیان اینکه ارتقا فرهنگ سازمانی و اعتمادسازی نسبت به استفاده کالای ایرانی دو مولفه تاثیرگذار در بهره‌گیری بیشتر از توان شرکت‌های دانش‌بنیان و حمایت از آنها توسط صنایع است، اذعان کرد: از طرفی دیگر برای کاهش هر چه بیشتر وابستگی‌ها به کشورهای دیگر باید در حوزه توامندسازی شرکت‌های دانش‌بنیان اقدامات موثری انجام شود. درواقع لازم است شرکت‌ها در حوزه توامندی‌های فنی نیز در حوزه تامین نیازهای سیستم اقدامات جدی و موثرتری انجام دهند.
مدیرکل دفتر پشتیبانی فنی تولید شرکت برق حرارتی شده گفت: برای اینکه بتوانیم از شرکت‌های دانش‌بنیان حداکثر بهره را ببریم باید این شرکت‌ها را توانمند و راهنمایی کنیم تا بتوانند براساس قواعد و قوانین موجود در صنایع اقدام به تولید و عقد قرداد داشته باشند. از سوی دیگر لازم است برای ارتباط بیشتر بین صنایع و شرکت‌های دانش‌بنیان، این شرکت‌ها با قوانین موجود در صنایع آشنا و ملزم به رعایت آنها شوند.
وی با بیان اینکه در برخی موارد اعطای تسهیلات و امتیازات خاص به شرکت‌های دانش‌بنیان آنها را برای تولید و همکاری ترغیب کرد، اظهار کرد: از طرفی می‌توان با اتخاذ قوانین تسهیل‌گرایانه ریسک همکاری ارگان‌های دولتی و واگذاری کارها به شرکت‌های دانش‌بنیان کمتر شود و گرفتار مقررات سخت‌گریانه نشوند.
این مقام مسئول با بیان آزمایشگاه‌های مرجع نقش به سزایی در تضمین کیفیت کالا و خدمات ساخته شده توسط شرکت‌های دانش‌بنیان دارند، یادآور شد: زمانی که یک آزمایشگاه معتبر محصول تولید شده را تایید کند و صنایع بدون ریسک و با دلیل و منطق از آن محصول استفاده کنند، فروش محصول برای شرکت دانش‌بنیان هم آسان‌تر خواهد بود.
وی با بیان اینکه متاسفانه در برخی از محصولات آزمایشگاه‌های تضمین کیفیت در کشور وجود ندارد، مطرح کرد: به همین دلیل شرکت‌های دانش‌بنیان مجبور هستند محصول خود را برای تایید و تضمین کیفیت به سایر کشورها ارسال که این هزینه و زمانی را صرف خواهد کرد، بنابراین توصیه می‌شود این آزمایشگاه‌ها هر چه سریع‌تر در کشور ایجاد شوند.
مدیرکل دفتر پشتیبانی فنی تولید شرکت برق حرارتی شده با بیان اینکه یک تیم نظارتی قوی می‌تواند بر روند ساخت محصول شرکت دانش‌بنیان نظارت کند و این امر باعث اطمینان‌بخشی و اعتمادسازی می‌شود، اذعان کرد: وجود آزمایشگاه معتبر هم می‌تواند کیفیت محصولات را تایید و تضمین کند
****جای خالی آزمایشگاه کیفیت سنجی در صنعت
مشاور مدیر عامل شرکت ملی گاز ایران با بیان اینکه لازم است شرکت‌های دانش بنیان جایگزین قوانین سنتی شوند، گفت: قوانین سنتی باید اصلاح شوند و لازم است به سمتی برویم که جا برای تولید داخلی باز شده و از این تولیدات استقبال شود.
مشاور مدیر عامل شرکت ملی گاز ایران با تاکید بر لزوم مشخص کردن جایگاه شرکت‌های دانش‌بنیان در تامین مواد اولیه صنایع بزرگ و مادر، ابراز کرد: ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که یک شرکت دانش‌بنیان بتواند تمامی نیازهای صنایع مادر را تامین کند، بلکه در اکوسیستم نوآوری باید شبکه‌ای از بازیگران تولید و نوآوری نقش ایفا کنند که شرکت‌های دانش‌بنیان یکی از بازیگران محسوب می‌شوند .
پاک‌سرشت در ادامه گفت: ممکن است در شبکه نوآور که منجر به تولید یک کالا و خدمت اولیه می‌شود عواملی همچون سرمایه‌گذار، شرکت‌های بزرگ دارای تجربه، امکانات، تجهیزات، شرکت‌های کوچک و دانش‌بنیان تاثیرگذار باشند و بتوانند نیازهای صنایع بزرگ را تامین کنند .
وی با بیان اینکه برای حصول اطمینان و اعتماد صنایع بزرگ به شرکت‌های دانش‌بنیان باید فرهنگ‌سازی در جامعه صورت پذیرد، عنوان کرد: درواقع این پذیرش عمومی در صنایع و شرکت‌های بزرگ به وجود آید که نیازهای خود را ازطریق شرکت‌های دانش‌بنیان و بخش داخلی تامین کنند.
این مقام مسئول با بیان اینکه روند اعتمادسازی صنایع به شرکت دانش‌بنیان در سال‌های اخیر مطلوب بوده است، اذعان کرد: برای اینکه یک محصول تولید شود باید مجموعه از اقدامات و اتفاقات همچون بهره‌گیری از دانش داخلی، اعتماد و ارتباط صنایع بزرگ به شرکت‌های دانش‌بنیان، تامین سرمایه، استاندارد و کیفی‌سازی، مدیریت عالی بر اکوسیستم و غیره رخ دهد.
پاک‌سرشت ضمن اشاره به قوانین و موازین ارتباط صنایع با شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: علیرغم حمایت‌های خوبی که در سال‌های اخیر از شرکت دانش‌بنیان صورت گرفته اما هنوز موانع و نگرانی‌های ناشی از قوانین سنتی وجود دارد که رویکرد آنها خرید خارجی و وابستگی به سایر کشورها است که باید برای دستیابی به نتایج بهتر است برخی از قوانین را اصلاح و بازنگری کنیم.
حال با توجه به آنچه گفته شد اخیراً رهبر انقلاب شعار سال را با توجه به مسائل اقتصادی تعیین کرده‌اند؛ این خود توجه ویژه ایشان را به مشکلات اقتصادی روشن می‌کند. در این منظومه، رهبر انقلاب امسال را برای توجه هرچه بیشتر مسئولان و متصدیان نظام به تولید‌های دانش‌بنیان و البته اشتغال‌زایی در این زمینه به‌عنوان «تولید، دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرینی» نام‌گذاری کردند. این نام‌گذاری ابتدای راه و لازم است مسئولان با درک درست از وضعیت شرکت‌های دانش‌بنیان و با نگاه به ظرفیت‌های آنها در استان که در رتبه سوم از نظر تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور قرار دارد؛ برای توسعه هرچه بیشتر این شرکت‌ها و توسعه بر مبنای دانش اقدام متناسب را انجام دهند.
شرکت‌های دانش‌بنیان با تحول در عرصه علم و دانش و کشف یافته‌ها و نتایج جدید اقتصادی در رشد و توسعه مناطق مختلف تأثیر زیادی دارند به‌طوری که رهبر معظم انقلاب اسلامی چندی قبل در دیدار با نخبگان و فعالان شرکت‌های دانش‌بنیان بر اهمیت نقش این شرکت‌ها در رونق اقتصادی و اقتصاد مقاومتی تأکید و آنها را مؤثرترین مؤلفه‌های تحقق پایدار اقتصاد توصیف کردند.
پایین بودن خلاقیت، نوآوری و ضعف فناوری در بنگاه‌های اقتصادی موجب افزایش وابستگی صنعت و اقتصاد کشور به فناوری‌های خارجی شده و این برای کشور ما که از منابع سرشار اقتصادی برخوردار است یک ضعف مهم به‌شمار می‌رود.
اهمیت این شرکت‌ها و ارتباط آن با صنایع بر کسی پوشیده نیست اما باید به صنایع حق داد که بدون امکاناتی چون کیفیت‌سنجی، آزمایشگاه سنج عملکرد، بیمه شدن صنایع و غیره ترغیب نشوند که از محصول جدید شرکت‌های دانش‌بنیان استفاده کنند از طرفی شرکت‌های دانش‌بنیان هم آن‌قدری بودجه ندارند که بتوانند محصولات خود را برای سنجش به کشور دیگر بفرستند بنابراین می‌بایست هرچه سریع‌تر در خصوص کیفیت‌سنجی و ایجاد آزمایشگاه معتبر اقدامات لازم انجام شود.