به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری برنا، علی تونک کارشناس مسائل بانکی در مورد اعتماد مردم به بانک‌های قرض الحسنه اظهار کرد: حدود 15 سال گذشته، قرضالحسنه به واسطه عملکرد موفقیت‌آمیز بانک قرضالحسنه معنای دیگری یافته است. اعطای قرض بدون بهره با نیت خداپسندانه در قرآن کریم با عنوان قرضالحسنه مورد توجه قرار گرفته و در جوامع اسلامی از قرضالحسنه بهعنوان یکی از روش‌های تأمین مالی یاد می‌شود و در ایران نیز قرضالحسنه به روش‌ها و اشکال گوناگونی دیده می‌شد.
قرضالحسنه پیش از اینکه در نظام مالی کشور سازوکار رسمی پیدا کند، به‌صورت فردی یا در سطح محلات، مساجد و خانواده‌ها مورد توجه بود و پس از آن به‌تدریج در سطح نهادهای مالی رسمی مورد توجه قرار گرفت.
صندوق‌های قرضالحسنه از نخستین اَشکالی بودند که در سال 1363 رسمیت یافتند و تحت نظارت بانک مرکزی قرار گرفتند. همچنین در قانون عملیات بانکی بدون ربا نیز قرضالحسنه بهعنوان یکی از روش‌های تجهیز و تخصیص منابع در نظام بانکی مورد توجه قرار گرفت.
این شیوه مواجهه با قرضالحسنه موجب شد به‌مرور قرضالحسنه با چالش‌هایی مواجه شود و اقبال عمومی نسبت به آن کاهش یابد.
در سال 1370 استدلال‌هایی در رابطه با خیریه بودن فعالیت صندوق‌های قرضالحسنه مطرح و به‌دنبال آن، موضوع نظارت بانک مرکزی بر نهادهای خیریه، بدون توجیه شناخته شد و این نهاد از نظارت بر صندوق‌های قرضالحسنه کنار گذاشته شد. این مسئله موجب شد طی یک دهه، تعداد صندوق‌های قرضالحسنه در کشور به‌شدت رشد کند.
صندوق‌های که در زمینه پولی و مالی فعایت می‌کردند بدون نظارت یک نهاد کارشناسی این حوزه، با مسائل تازه‌ای مواجه شدند که زمینه بی‌اعتمادی مردم نسبت به قرضالحسنه را فراهم می‌کرد.
انواع سوء‌استفاده‌های مالی تحت عنوان قرضالحسنه در برخی از این صندوق‌ها شکل می‌گرفت. وعده وام چند برابری نسبت به سپرده به مردم داده می‌شد که در عمل، خارج از توان چنین صندوق‌هایی بود.
مسائلی از این دست موجب ورشکستگی بسیاری از صندوق‌های قرضالحسنه در سطح کشور شد و افراد بسیاری که با نیت خیر، مبالغ خود را برای رفع نیازهای هم‌نوعان خود در اختیار این صندوق‌ها قرار داده بودند، به مالباختگانی تبدیل شدند که دیدگاه جدیدی نسبت به قرضالحسنه پیدا کرده بود.
این مسائل باعث شد بار دیگر در سال 1381 وظیفه نظارت بر صندوق‌های قرضالحسنه به‌عهده بانک مرکزی قرار داده شود. پس از آن نیز سازمان اقتصاد اسلامی با ورود به بحث نظارت بر این صندوق‌ها، سعی کرد تا حدودی بی‌اعتمادی شکل گرفته نسبت به این نهادها را برطرف سازد.
مورد دیگری که به موازات مسائل و چالش‌های صندوق‌ها، قرضالحسنه را دچار مشکل می‌کرد، سازوکار آن بهعنوان یکی از عقود اسلامی در بانک‌ها بود. سپرده قرضالحسنه که بهعنوان منبعی کم‌هزینه برای بانک‌ها تلقی می‌شود، بعضاً در مواردی غیر از وام قرضالحسنه تخصیص می‌یافت و دست نیازمندان واقعی به قرضالحسنه را از آن کوتاه می‌کرد.
در واقع تخصیص منابع قرضالحسنه به مصارفی مانند وام‌هایی که نرخ سود بالایی داشتند، سپرده‌هایی را که با نیت خیرخواهانه در اختیار بانک‌ها قرار گرفته بود، به محلی برای کسب سود برخی بانک‌ها تبدیل کرد.
انحراف برخی بانک‌های تجاری در حوزه قرضالحسنه تا جایی پیش رفت که در سال‌های مختلف، بخشی از این منابع، به اعطای وام به مدیران و کارکنان بانک‌ها تخصیص یافت و صف انتظار اقشار متوسط و کم‌درآمد جامعه برای دریافت وام قرضالحسنه روز به روز طولانی‌تر می‌شد.
در نهایت مسئله بی‌اعتمادی که در زمینه صندوق‌های قرضالحسنه ایجاد شده بود، دامن نظام بانکی را گرفت و به‌مرور، تقاضای مردم برای افتتاح انواع سپرده‌های قرضالحسنه کاهش یافت و سهم قرضالحسنه در منابع و مصارف بانکی نیز تنزل پیدا کرد.
چالش‌های قرضالحسنه در نظام پولی و بانکی کشور تا جایی ادامه داشت که صاحب‌نظران راه‌حل را در شکل‌گیری نهادی که به‌طور تخصصی متولی امر قرضالحسنه باشد عنوان کردند.
بانک قرضالحسنه در سال 1386 با این استدلال بهعنوان بانک تخصصی قرضالحسنه فعالیت خود را آغاز کرد و به‌مرور توانست اعتماد جامعه به نهاد قرضالحسنه را ترمیم کند. این ساختار جدید که فعالیت خود را با نظارت بانک مرکزی آغاز کرده، هم‌اکنون بخش عمده امور مربوط به تجهیز و تخصیص منابع قرضالحسنه در نظام بانکی کشور را به دور از چالش‌های برخی صندوق‌ها و انحرافات تعدادی از بانک‌های تجاری بر عهده دارد.
فعالیت تخصصی این بانک در حوزه قرضالحسنه موجب شده تا کنون بیش از 13 میلیون نفر با افتتاح حساب در این بانک، بدون دغدغه‌هایی که پیش از این درباره قرضالحسنه وجود داشت، در این سنت خداپسندانه مشارکت کنند و هر ساله شاهد رشد منابع در این بانک باشیم. در حال حاضر منابع بانک قرضالحسنه با رشدی شتابان به بیش از 100 هزار میلیارد تومان رسیده است.
حضور تخصصی بانک قرضالحسنه در امر قرضالحسنه توانسته است در مجموع پاسخگوی بیش از 12 میلیون مورد درخواست وام قرضالحسنه باشد و سهم به‌سزایی از تأمین مالی قرضالحسنه در نظام بانکی کشور را بر عهده بگیرد.
بانک قرضالحسنه بهعنوان نخستین و بزرگ‌ترین بانک قرضالحسنه کشور تنها و تنها بر پایه عقد قرضالحسنه فعالیت می‌کند. یعنی تمام منابع این بانک بر اساس همین عقد تجهیز شده و در همین چارچوب نیز تخصیص می‌یابد. رشد چشمگیر منابع بانک در طول سال‌های اخیر نشان می‌دهد بانک قرضالحسنه موفق شده اعتماد مردم به عقد قرضالحسنه را بازگردانده و آن را تعمیق و توسعه بخشد.
انتهای پیام/