رمزگشایی از معمای قزاقستان و ایران در تجارت انرژی/ ریز ساخت‌ها تنها مانع ایران

به گزارش خبرنگار نفت خبرگزاری برنا، کشور قزاقستان بیش از 2.7 میلیون کیلومتر مربع مساحت دارد و دارای 1894 کیلومتر خط ساحلی با دریای خزر است. این کشور از شرق با چین، از جنوب با قرقیزستان و ازبکستان و از غرب نیز با ترکمنستان همسایه است.

از طرفی طبق آمار، مجموع ذخایر اثبات شده نفت قزاقستان در سال 2021 معادل 30.9 میلیارد بشکه و ذخایر اثبات شده گاز نیز معادل 2.3 تریلیون متر مکعب است. شایان ذکر است که این کشور در دوران شوروی در سال 1990 بیش از 20 درصد از تولید زغال سنگ شوروی را تامین می‌کرد. علاوه بر آن کشور قزاقستان بزرگترین تولیدکننده نفت آسیای مرکزی شناخته می‌شود و رتبه دوازدهم در حوزه ذخایر نفت اثبات شده جهان را دارد.

علاوه برا آن، قزاقستان توانست در سال 2021، 1.8 میلیون بشکه میعانات گازی و نفت خام را تولید و به نسبت سال 2021 معادل 0.3 درصد رشد را تجربه کند. طبق آمار آژانس بین المللی انرژی، در پالایشگاه‌های این کشور، سوخت گریدهای 4 و 5 تولید می‌شود و میزان ظرفیت کل پالایشگاهی در قزاقستان نیز، برابر با 400 هزار بشکه در روز است.

تجارت گاز قزاقستان

این کشور به صورت غیر مستقیم، در ترانزیت 30 میلیارد متر مکعب گاز صادراتی، ترکمن گاز(ترکمنستان) به مقصد چین، نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند. این حجم از صادرات برابر با 8 درصد از تقاضای گاز چین را در بر می‌گیرد. به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان "چشم انداز سیاست‌های انرژی در قزاقستان و ظرفیت‌های همکاری با ایران" روزانه 1.3 میلیون بشکه نفت خط لوله سی.پی.سی قزاقستان و 30 میلیارد متر مکعب گاز معادل متوسط افزایش سالانه در صادرات ال.ان.جی طی سال‌های 2015-2020 از طریق این کشور صورت می‌گیرد. مقاصد صادرات گاز قزاقستان در سال‌های 2018-2020 عمدتا روسیه، اوکراین، ازبکستان، قرقیزستان، چین، سوئد، آلمان و لهستان بوده است.

ایران و قزاقستان و تجارت انرژی

مهم‌ترین ظرفیت گسترش همکاری میان ایران و قزاقستان در حوزه انرژی، معاوضه (سوآپ) نفت خام است. بنابه گزارش مرکز پروهش‌های مجلس"در گذشته این معاوضه در حجم حداکثر 70 هزار بشکه روزانه انجام می‌شده است که در سال 1389 متوقف شد. با توجه به ظرفیت بالای تولید نفت خام کشورهای حوزه خزر به ویژه قزاقستان و بعد ترکمنستان، جمهوری اسلامی می‌تواند در راستای توسعه دیپلماسی انرژی و تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه، معاوضه نفت با کشورهای خزر را در یک قالب راهبردی احیا نماید."

در همین راستا محسن خجسته‌مهر مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران، یکشنبه اول خردادماه پس از دیدار با بخیت سلطان اوف، معاون نخست‌وزیر و وزیر تجارت و همگرایی کشور قزاقستان گفت: میان ایران و قزاقستان زمینه‌های همکاری خوبی در حوزه انرژی وجود دارد و ایران قصد دارد ظرفیت‌های بالقوه موجود میان دو کشور را بالفعل کند.

وی افزود: با توجه به تمایل کشور قزاقستان برای همکاری با صنعت نفت کشورمان، قرار است کارشناسان دو کشور زمینه‌های همکاری توسعه میدان‌های نفت سنگین، ال‌ان‌جی، سوآپ نفت و گاز و فرآورده نفتی و صدور خدمات فنی و مهندسی را بررسی کنند.

محدودیت‌های زیرساختی

عمده محدودیت ایران، زیرساخت‌های موجود در شمال کشور است. زیرا ظرفیت پالایش قابل دریافت از کشورهای حوزه دریای خزر در پالایشگاه جنوبی تهران، 120 هزار بشکه در روز، در پالایشگاه شمالی تهران 110 هزار بشکه در روز و در پالایشگاه تبریز 110 هزار بشکه در روز است.

از طرفی ظرفیت خط لوله نکا-ری به میزان 370 هزار بشکه در روز بوده که با اجرای طرح مخازن تعادلی ساری-مغانک به 500 هزار بشکه در روز افزایش یافته است.

ظرفیت‌های همکاری ایران و قزاقستان

 از جمله فعالیت‌هایی که باید صورت پذیرد، احیای معاوضه (سوآپ) نفت با کشور قزاقستان است. این مهم نیز در عمل به این شکل باید صورت پذیرد که نفت قزاقستان و ترکمنستان از طریق نفتکش به سواحل ایران در بنادر شمال کشور منتقل و پس از عبور از خط لوله نکا-ری در پالایشگاه‌های شمال و شمال غرب کشور (تبریز و تهران) پالایش شود. از سوی دیگر نیز مقدار نفت دریافتی از شمال کشور، به قزاقستان در جنوب کشور داده شود.

طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نیز " انتقال نفت قزاقستان از طریق بندر آکتائو به بندر نکا در ایران، در حال حاضر امکان سواپ با ظرفیت 47 / 22 میلیون بشکه ( 60 هزار بشکه در روز) در سال مهیا می‌شود. در صورت تکمیل و بهره‌برداری‌ از پایانه‌های دریافت نفت در شمال کشور، ظرفیت معاوضه نفت تا بیش از 300 هزار بشکه در روز نیز قابل افزایش است و کشورهای متقاضی نفت از منطقه خلیج فارس در جنوب و کشورهای روسیه، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان از طریق ایران به راحتی متصل خواهند شد."

در ادامه این گزارش آمده است که " این طرح به ویژه در صورتی که توافق آن به صورت راهبردی و بلندمدت و بین دولتی انجام شود، علاوه بر تحکیم دیپلماسی انرژی میان کشورهای همسایه شمالی، درآمدهای اقتصادی زیادی برای کشور به همراه دارد. در صورت توافق راهبردی بلندمدت برای معاوضه نفت کشورهای حوزه خزر، یکی از گزینه های پیشنهادی، انتقال نفت این کشورها از طریق خط لوله KTI (ایران، ترکمنستان و قزاقستان) است."

علاوه بر این به نکته نیز باید اشاره کرد که صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران نیز در حوزه انرژی‌های تجدید پذیر و صنعت برق یا واردات محصولات تحریمی که از چین یا روسیه وارد این کشور می‌شوند و ایران نمی‌تواند آن را به صورت مستقیم وارد کند از دیگر مزیت‌های مد نظر است.

این طرح برای کشور منافع غیرمستقیم دیگری مانند صرفه‌جویی در انتقال نفت خام از جنوب کشور به شمال کشور، تامین منافع سیاسی امنیتی و همچنین گسترش روابط اقتصادی و دستیابی به بازارهای مصرف آن کشور برای تولیدات داخلی ایران را دارد.

انتهای پیام/