« گزارش سالیانه ۱۴۰۰ زیست بوم شرکت های دانش بنیان» رونمایی شد

خبرگزاری برنا- گروه علمی و فناوری؛ صبح امروز شنبه 28 آبان 1401 همایش تحت عنوان « گزارش سالیانه 1400 زیست بوم شرکت های دانش بنیان» توسط شرکت اعتبارسنجی ارزش آفرین اعتماد با حضور دکتر ابوجعفری رئیس هیئت مدیره و مشاور وزیر اقتصاد در امور دانش بنیان، مهندس عرب مدیرعامل شرکت اعتماد، دکتر الیاسی معاون سیاستگذاری و توسعه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، دکتر اسکندری مدیرکل دفتر امور بانکی و بیمه وزارت اقتصاد، دکتر سروش معاون نظارت بانک مرکزی و دکتر علیرضا دلیری مشاورعالی معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری برگزار شد.

سعید شجاعی، مدیرعامل صندوق توسعه فناوری ایرانیان و مشاور اقتصاد دانش بنیان شبکه کانونهای تفکر ایران در این همایش طی سخنانی عنوان کرد: هم‌اکنون حدود هفت تا هشت هزار شرکت دانش بنیان در کشور شناسایی شده اند،  گفت: بخش قابل توجهی از این شرکت‌ها مستعد برای فعالیت دانش بنیان هستند یا شرکت نوپایی هستند که تولید نداشته و در آینده اثرگذار هستند.

وی درباره سهم شرکت های دانش بنیان در اقتصاد کشور، ادامه داد: گزارش‌های زیست بوم شرکت‌های دانش بنیان در سال 1400 نشان میدهد شرکتهای دانش بنیان نزدیک به 200 هزار میلیارد تومان درآمد فروش داشته اند که سهم فروش محصولات دانش بنیان این شرکتها 80  همت بوده است، چرا که شرکت‌های دانش بنیان در سبد فروش خود محصولات غیردانش بنیان هم دارند.  

شجاعی تصریح کرد: برای اینکه سهم اقتصاد دانش بنیان از کل اقتصاد کشور را بسنجیم باید درآمد شرکتهای دانش بنیان را با درآمد کل فعالین اقتصادی کشور مقایسه کنیم. در سالی که فروش محصولات دانش بنیان 80  همت بوده، تولید ناخالصی داخلی حدود چهار هزار همت بوده است. بر اساس برآوردهای عرفی در اقتصادسنجی، تولید ناخالص داخلی تقریبا معادل یک سوم کل درآمد فروش تمامی فعالین اقتصادی است. لذا اگر تولید ناخالص داخلی را سه برابر کنیم، میزان کل درآمد فعالین اقتصادی کشور به دست می آید. بنابراین میشود گفت برای محاسبه سهم اقتصاد دانش بنیان باید 80 همت را بر 12000 همت تقسیم کنیم. در این صورت سهم اقتصاد دانش بنیان در اقتصاد کشور حدود 0.66 درصد می‌شود. یعنی کم‌تر از یک درصد که در کشورهای منطقه وضعیت مناسبی داریم، اما از کشورهای پیشرفته دنیا مثل امریکا، عقب ماندگی جدی داریم.

وی با بیان اینکه دریک دهه اخیر توجه خاصی به دانش بنیان‌ها شده و فضای عمومی کشور در این حوزه در حال رشد است، ادامه داد: متاسفانه راهبردها و سیاستهای کلی حمایت از شرکتهای دانش بنیان دارای اشتباهاتی بوده است. مهمترین ضعف سیاستها هم این بوده که به صورت گلخانه ای از شرکتهای دانش بنیان حمایت شده است. به جای این که کاری کنیم که تعداد شرکتهای دانش بنیان خود به خود افزایش یافته و این شرکتها بتوانند به سرعت رشد کنند، تعدادی شرکت را برچسب دانش بنیان زدیم و به صورت گلخانه ای از آن حمایت کردیم. یعنی یا وام دادیم یا ساختمان در اختیار آنها قرار دادیم و آنها را معاف از مالیات کردیم. یعنی ما با حمایت از شرکت دانش بنیان، نیاز آنها به محیط اطراف را تا حد قابل توجهی کم کردیم. شرکتهای دانش بنیان قرار بود از محل فروش محصول درآمدزایی کنند یا برای تامین مالی سراغ بخش خصوصی خبره بروند، اما حمایتها ارتباط این شرکتها را با بدنه اصلی اقتصاد کشور ، ضعیت کرده است. 

شجاعی با اشاره به اینکه با توجه به گزارش زیست‌بوم شرکت‌های دانش‌بنیان در انتهای سال 1400 حدود 6500 شرکت دانش بنیانی در کشور فعالیت می‌کرده‌اند  که عمده نوپا یا مستعد هستند و درآمد فروش ندارند، تصریح کرد: با توجه به این گزارش، 80 درصد درآمد فروش شرکت‌های دانش بنیان مربوط به 5 درصد تعداد شرکتهاست. یعنی 95 درصد شرکت دانش بنیان ما فروش اندکی دارند و تمرکز سیاستها بایستی به نحوی باشد که این شرکتها در ارتباط با بخش واقعی اقتصاد کشور، سریع تر رشد نمایند. این‌ شرکتها اگر چه فعال هستند اما کوچک هستند و در حال حاضر تأثیر زیادی در اقتصاد کشور ندارند. 

مشاور شبکه کانونهای تفکر ایران با انتقاد از سیاست‌های حمایتی از شرکت‌های دانش بنیان، خاطر نشان کرد: عمده درآمد شرکتهای دانش بنیان مربوط به شرکتهایی است که در 10 سال اخیر تأسیس نشده اند، بلکه در گذشته فعالیت خود را آغاز کرده اند. از آنجا که شرکتهای تاسیس شده در سالهای اخیر درآمد فروش بالایی ندارند، برای اینکه آمارها را بالا ببریم، شرکت‌های بزرگ را به عنوان دانش بنیان معرفی کردیم و گفتیم که این‌ها محصول سیاستهای ماست! وی با بیان اینکه دستاورهای فعلی را نباید به 10 سال اخیر تعمیم داد، تصریح کرد: البته قبول دارم حمایتهای صورت گرفته باعث رشد و توسعه درآمد شرکتهای دانش بنیان شده اما باید توجه داشت عمده دستاوردها را نباید به 10 سال اخیرتعمیم داد. از طرفی هم سیاستهای اتخاذ شده برای شرکت‌های کوچک طی یک دهه اخیر به نحوی نبوده که این شرکت‌ها رشد اقتصادی مناسبی را تجربه کنند. دلیل اصلی هم حمایت با جهت‌گیری اشتباه بوده است که مسیر گلخانه‌ای را طی کرده است.

شجاعی ادامه داد: تیم های فناور و دانشمندی داریم که برای تأمین مالی نیاز دارند با سرمایه گذار یا شرکتی وارد مشارکت شوند. در دنیا این افراد به شرکتهای بزرگ صاحب فناوری حوزه خود  می‌روند و با آنها وارد همکاری میشوند یا سراغ سرمایه گذاران خطرپذیر میروند تا در قالب شرکت جدید (اصطلاحا استارتاپی) فعالیت کنند. اما در کشورمان این افراد ، به جای مراجعه به شرکت بزرگ یا سرمایه گذاران خطرپذیر، به معاونت علمی یا صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری مراجعه می‌کنند و درخواست وام می‌دهند و با یک منطق اشتباه وام می‌گیرند و به نوعی با این اقدام ارتباط بین سرمایه گذاران و کارآفرینان و همچنین ارتباط بین شرکتهای کوچک با شرکت بزرگ در آن حوزه قطع می‌شود.

وی با بیان اینکه ادامه این روند باعث می‌شود سرمایه گذاران خطرپذیر بزرگ شکل نگیرند، گفت: ما موارد متعددی داشتیم از تیم های فناوری که به صندوق‌ها مراجعه کرده و صندوق‌ها هم برای سرمایه گذاری اعلام آمادگی کردند، اما تیم فناور وقتی متوجه شرایط وام های ارزان قیمت دستگاه های حمایتی شده است، مسیر مذاکرات را رها کرده و شرکتی را تاسیس کرده است و با دریافت وام، ارتباط خود را با سرمایه گذار قطع کرده است.

 مدیرعامل صندوق توسعه فناوری ایرانیان، افزود: این روند نه تنها مبادلات بین بازیگران اقتصاد دانش بنیان را دچار خدشه میکند، بلکه  تعداد مراجعه به صندوق نوآوری و شکوفایی و معاونت علمی را نیز افزایش داده و باعث میشود سرانه منابع برای شرکتها کاهش یابد. این مساله باعث میشود فعالیت شرکت دانش بنیان از صرفه به مقیاس خود خارج شده و عملا غیراقتصادی شود.  به طور مثال شرکتی که برای شروع باید ۱۰ میلیارد تومان داشته باشد، صندوق نوآوری به دلیل محدودیت منابع یک میلیارد تومان می‌تواند وام دهد. بنابراین، فعالیت شرکت دانش بنیان که با هزینه ۱۰ میلیارد تومانی می‌خواسته به جایی برسد، به دلیل کمبود منابع با مشکل مواجه شده و ممکن است به شکست هم ختم شود. از طرفی هم این شرکت کوچک به صندوق نوآوری هم بدهکار می‌شود و از طرفی حاضر هم نمیشود با سرمایه گذار بخش خصوص وارد تعامل و همکاری شود.

وی با بیان اینکه در برخی حوزه‌ها تا زمانی که عدد قابل توجهی سرمایه‌گذاری نشود به هدف نمی‌رسیم، گفت: در در اقتصادهای پیشرفته در دنیا به شرکت‌های کوچکی که ریسک بالایی دارند، وام پرداخت نمی‌شود ودر قالب سرمایه¬گذاری خطرپذیر تأمین مالی می‌شود. به طوری که فناور که در حوزه سرمایه گذاری خطرپذیر تجربه دارد، مثل صندوق پژوهش فناوری، سبدی از سرمایه گذاری در شرکت‌های فناور ایجاد می‌کنند.  بنابراین، اگر برخی از این شرکتها شکست خورده و سرمایه سوخت شود، ضرر ناشی از این شکستها به واسطه سود سایر سرمایه گذاریهایی که موفق بوده است، جبران میشود. 

شجاعی افزود: مزیت دیگری که سرمایه گذاری خطرپذیر دارد این است که سرمایه گذار چون تجربه فضای کسب و کار را در اختیار تیم فناور قرار می‌دهد، علاوه بر تأمین مالی، احتمال موفقیت فناور هم بالا میرود. به همین دلیل  پولی که از طریق سرمایه گذاری خطرپذیر وارد شرکت  می‌شود راپول هوشمند می‌گویند.

مدیرعامل صندوق توسعه فناوری ایرانیان در پایان تصریح کرد: : آمارهای گزارش زیست بوم دانش‌بنیان نشان می‌دهد بالای 80 درصد تأمین مالی شرکت‌های کوچک و نوپا مربوط به وامهای ارزان قیمت میشود در حالی که این شرکتها باید با سرمایه گذاری خطرپذیر تامین مالی شوند و این روند باید تغییر کند.

در ادامه مصطفی عرب کارشناس ارشد زیست بوم دانش بنیان در رابطه با وضعیت فعلی زیست بوم  عنوان کرد: طی سال‌های اخیر به صورت میانگین سالانه هزار شرکت به جمع دانش بنیان‌ها اضافه شده‌اند. علاوه بر این، درآمد شرکت‌های دانش بنیان از سال 96 از حدود 40 هزار میلیارد تومان به 198 میلیارد تومان رسیده است که این امر به معنای رشد 5 برابری درآمد شرکت‌های دانش بنیان است.

مصطفی عرب، کارشناس ارشد زیست بوم دانش بنیان با اشاره به اینکه علی‌رغم وجود اطلاعات کلان، تصمیم‌سازی‌ها و سیاست گذاری‌ها در کشور عموما در قالب شورایی و نظام خبرگانی صورت می‌گیرد؛، اظهار داشت: تهیه گزارش‌های تحلیلی در حوزه دانش بنیان‌ها می‌تواند به تصمیم‌گیری سیاست‌گذاران این حوزه و تبیین جایگاه اقتصاد دانش‌بنیان نزد نخبگان و فعالان این حوزه در کشور کمک بسزایی کند. بر همین اساس، سعی کردیم به سراغ این برویم نظام اطلاعاتی جامعی ایجاد کنیم تا شفافیت اطلاعات را بالا برده و عدم تقارن اطلاعاتی را برطرف نمیاد و از طرفی هم اطلاعات را تجمیع، پردازش و تحلیل کرده و در اختیار خبرگان حوزه قرار دهیم.

وی با بیان اینکه از سال 97 این اتفاق را آغاز کردیم تصریح کرد: با توجه به اطلاعات تجمیع شده، از سال 98 سالانه گزارش تحلیلی آماده کردیم که در آن خصوص زیست بوم شرکت دانش بنیان گزارش‌های عمومی و اختصاصی می‌دهیم. در گزارش زیست بوم شرکت‌های دانش‌بنیان علاوه بر اطلاعات آماری و مرتباط با فعالان و کارکنان شرکت‌ها، به درآمدها و دارایی شرکت‌های دانش بنیان و تسهیلات فعال این شرکت‌ها اعم از وام و ضمانت نامه  پرداخته شده است. همچنین تحلیلی در خصوص تعداد کارکنان شرکت‌های دانش‌بنیان و جایگاه فعالیت زنان در اقتصاد دانش‌بنیان و وضعیت شرکت‌های بورسی که به عنوان دانش‌بنیان پذیرفته شده‌اند صورت گرفته است .

عرب با اشاره به اینکه گزارش زیست بوم دانش بنیان سومین سالی است که رونمایی می‌شود، تصریح کرد: با توجه به نامگذاری سال با عنوان «تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرینی»، چنین گزارش‌هایی جایگاه ویژه ای دارد و لازم است تا اطلاعات تحلیلی در خصوص اقتصاد دانش بنیان در دسترس خبرگان و فعالان این حوزه قرار داشته باشند. 

مدیر کارگزار اعتبارسنجی صندوق نوآوری و شکوفایی افزود با بیان اینکه گزارش زیست‌بوم شرکت‌های دانش‌بنیان مبتنی بر تحلیل شخصی نیست و پردازش ریز داده‌هاست، تصریح کرد: زیست بوم فناوری کشور از سال 90 به صورت پرشتابی توسعه داده شده است و روند رشد تعداد شرکت‌ها و درآمد و تسهیلات فعال آن‌ها را مفصل  در گزارش زیست‌بوم شرکت‌های دانش‌بنیان مورد تحلیل قرار گرفته است. به عنوان نمونه نیمی شرکت‌های دانش‌بنیان بعد از سال ۱۳۹۲ تاسیس شده‌اند. وی با اشاره به اینکه در سالهای اخیر تعداد  شرکت‌های دانش بنیان از حدود یک هزار و 500 مورد به حدود هفت هزار و 500 شرکت رسیده است، افزود: سال‌های اخیر به طور متوسط هزار شرکت به جمع دانش بنیان‌ها اضافه شده‌اند. علاوه بر این، درآمد شرکت‌های دانش بنیان از سال 96 از حدود 40 هزار میلیارد تومان به 198 میلیارد تومان رسیده است که این امر به معنای رشد 5 برابری درآمد شرکت‌های دانش بنیان است.

عرب با بیان اینکه 22 درصد از اعضای هیئت مدیره و 12 درصد از مدیران عامل شرکت‌های دانش‌بنیان را زنان تشکیل می‌دهند اضافه کرد: بر اساس آمارهای در پایان سال 1400 حدود 275 هزار نفر در شرکت‌های دانش بنیان فعالیت داشتند و این آمار نسبت به ابتدای سال 99 رشد 20 درصدی داشته است. این امر نشان می‌دهد تعداد قابل توجهی از فعالان و نخبگان در بدنه شرکت‌های دانش بنیان فعالیت می‌کنند.

عرب اضافه کرد بررسی آمارهای تحلیلی نشان می‌دهد که از مجموع معافیت مالیاتی مرتبط با محصولات دانش‌بنیان که به شرکت‌های دانش‌بنیان نوع ۱ تعلق می‌گیرد، مجموع معافیت مالیاتی شرکت‌ها برای سال 1399 حدود 1000 میلیارد تومان بوده است و این در حالی است که این عدد تنها معادل 0.3 درصد از درآمد مالیاتی دولت در سال 1400 است. همچنین آمارها نشان می‌دهد که مانده بدهی شرکت‌های دانش بنیان به سیستم بانکی در انتهای سال 1400 حدود 68 هزار میلیارد تومان بوده است.

پژوهشگر اقتصادی اقتصاد دانش‌بنیان افزود، جمع‌بندی و تحلیل اطلاعات گزارش زیست‌بوم شرکت‌های دانش‌بنیان نشان می‌دهد که اولا زیست‌بوم فناوری شکل گرفته و به بلوغ نسبی رسیده و سهم مشخصی از اقتصاد کشور را به خود اختصاص داده است. اما وقتی پردازش اطلاعات می‌کنید، ممکن است نتایج تصمیم گیری‌ها در برخی موارد نیاز به آسیب شناسی داشته باشد. بنابراین، رویکرد ما در این گزارش نشان دادن جایگاه اقتصاد دانش بنیان است و سعی کردیم نقاط ضعف و قوت را بیان کنیم تا در تصمیم گیری‌ها مورد بهره برداری قرار گیرد.

مصطفی عرب افزود، آسیب شناسی حوزه دانش بنیان‌ها را به دو قسمت تقسیم کرد و افزود: موضوع نخست که کم‌تر به آن پرداخته می‌شود، آسیب شناسی مبتنی بر فعالیت شرکت های دانش بنیان است. آمارها نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از شرکت‌های دانش‌بنیان نتوانسته‌اند فرایند تامین مالی خود را به صورت درستی انجام دهند و به لحاظ الزامات حاکمیت شرکتی یا قانون تجارت دچار ایرادات اساسی هستند، افزود شرکت‌های دانش‌بنیان ‌باید به اهمیت سلامت مالی و موضوعات مرتبط با تجاری سازی کسب و کار خود توجه کنند و  به همین دلیل شرکتهای دانش بنیان‌ در تأمین منابع مالی دچار مشکل شوند.

وی با بیان اینکه شرکتهای دانش بنیان برای اینکه فرایند تجاری سازی سریع انجام شود نباید صرفا در مسایل فنی و بازاریابی تمرکز کنند، تصریح کرد: شرکتهای دانش بنیان وقتی رشد می‌کنند که از حالت گلخانه‌ای خارج شوند و تاب آوری لازم برای فعالیت اقتصادی در کشور را داشته‌باشند. بررسی‌ پراکندگی تسهیلات نشان می‌دهد نشان می‌دهد بخش قابل توجهی ازشرکت‌ها نتوانسنتد از منابع وام شرکت دانش بنیان استفاده کنند و این در حالی است که شرکت بزرگ بهتر در سیستم بانکی تأمین مالی شدند. علاوه بر لزوم استاندارد سازی ساختار مالی شرکت‌های دانش‌بنیان به نظر می‌رسد نهاد سیاستگذار این حوزه به سوی ابزارهای نوین باید برود تا این مشکل برطرف شود و از طرفی تأمین مالی شرکت‌ها نباید به وام محدود شود و می‌توان از سایر روش‌ها همچون سرمایه‌گذاری خطرپذیر برای شرکت‌های کوچک و تأمین مالی از بورس برای شرکت‌های بزرگ استفاده کرد. همچنین توسعه روش های نوین در حوزه‌های اعتبارسنجی اشخاص حقوقی جایگاه کلیدی در تسهیل ارائه خدمات به شرکت‌های دانش‌بنیان دارد.

 همچنین یکی از نیازمندی‌ها برای اینکه اقتصاد دانش بنیان به هدف خود برسد و با سرعت بیش از گذشته رشد کند، دقت و توجه به اطلاعات و پردازش آن و بهره گیری از آن توسط سیاست‌گذاران و تصمیم‌ساز است که امیدواریم چنین گزارش‌هایی در این حوزه بتواند مثمرثمر واقع شود.

بعد از آن سایر مدعوین سخنان خود در رابطه با وضعیت فعلی زیست بوم دانش بنیان کشور را مطرح کردنند و نهایتا گزارش سالانۀ  1400 زیست بوم شرکت های دانش بنیان در حضور مدیران ارشد معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری و وزارت اقتصاد رونمایی شد.

انتهای پیام/