خبرگزاری برنا- گروه علمی و فناوری؛ روز دوم آذرماه بود که محمدجواد شکوری مقدم، در صفحه اجتماعی خود از ابلاغ یک حکم قضایی و محکومیت کیفریش بنابر شکایت سازمان صدا و سیما خبر داد و عنوان کرد: امروز حکم جدید کیفری بنده با شکایت شاکی همیشگی، سازمان صدا و سیما از آپارات، صادر و ابلاغ شد.
وی در ادامه مدعی شد که در این حکم، با عدم توجه به کاربر محور بودن آپارات، مسئولیت محتواهای صدا و سیما که توسط کاربران در سایت آپارات بارگذاری شده را متوجه مدیر سایت دانسته‌اند.
بعد از این اظهارنظر، دکتر پیمان جبلی؛ رئیس سازمان صدا و سیما درباره دلیل شکایت صداوسیما از پلتفرم آپارات، اظهار کرد: بخش حقوقی ما نه فقط از آپارات که از هر حوزه‌ای که قوانین را زیر پا بگذارد، شکایت می‌کند.
بررسی ابعاد مختلف این اختلاف نظر حقوقی میان صدا و سیما و مجموعۀ صبا ایده سبب شد تا گفتگویی با دکتر امید علی مسعودی؛ رئیس هیأت مدیرۀ انجمن سوادرسانه‌ای ایران و دکتر لیلا وصالی؛ معاون آموزش این انجمن داشته باشیم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید.
لیلا وصالی در پاسخ به این سوال برنا که آیا کاربر محور بودن یک رسانه می‌تواند، دلیلی بر انتشار آثار سایر مؤلفین بدون کسب اجازه از آن‌ها و نظارت بر این امر توسط سکوی انتشار باشد، عنوان کرد: باید بدانیم که در دنیا روش متداول به این صورت است که آثار دارای حقوق مالکیت معنوی بدون کسب اجازه از مؤلف و صاحب آن قابل بازنشر نیست، مگر در صورتی که دارای حق کپی رایت نباشد، این قوانین به حدی سختگیرانه است که اگر کسی حتی یک اثر دارای حقوق مالکیت معنوی را در استوری شبکۀ اجتماعی خود منتشر کند مشمول مجازات خواهد شد و صاحب اثر امکان شکایت از وی را خواهد داشت.
معاون آموزش انجمن سواد رسانه‌ای ایران در پاسخ به این سوال که مدیر آپارات معتقد است که بهره‌مندی صدا و سیما از بودجۀ عمومی سبب می‌شود که مسئلۀ مالکیت معنوی دربارۀ صدا و سیما مصداق چندانی نداشته باشد به برنا گفت: انتشار آثار رسانه‌ای دو کارکرد دارد، گاهی بازنشر بخشی از یک اثر رسانه‌ای سبب فرهنگسازی دربارۀ یک موضوع خاص می‌شود و قصد بازنشرکننده نیز اثرگذاری فرهنگی است که معتقدم این نوع از انتشار مجدد مشکلی ایجاد نمی‌کند.
وی افزود: برخی آثار رسانه‌ای تفاوت عمده‌ای با این رویکرد دارند، در این صورت اگر شخص یا مجموعه‌ای چنین محتوایی را بدون کسب اجازه از مالک معنوی آن منتشر نماید و سود مادی کسب کند، کار نادرستی انجام داده است و چنین رویکردی برای مالک اثر حق پیگیری‌های بعدی قانونی را ایجاد خواهد کرد.
وصالی در خصوص عدم نظارت مجموعه آپارات بر مالیکت معنوی آثار به دلیل کاربر محور بودن گفت: باید بدانیم که در دنیا روش متداول به این صورت است که آثار دارای حقوق مالکیت معنوی بدون کسب اجازه از مؤلف و صاحب آن قابل بازنشر نیست، مگر در صورتی که دارای حق کپی رایت نباشد، این قوانین به حدی سختگیرانه است که اگر کسی حتی یک اثر دارای حقوق مالکیت معنوی را در استوری شبکۀ اجتماعی خود منتشر کند مشمول مجازات خواهد شد و صاحب اثر امکان شکایت از وی را خواهد داشت.
معاون آموزش انجمن سواد رسانه‌ای ایران در پاسخ به این سوال خبرنگار برنا که مدیر آپارات معتقد است که بهره‌مندی صدا و سیما از بودجۀ عمومی سبب می‌شود که مسئلۀ مالکیت معنوی دربارۀ صدا و سیما مصداق چندانی نداشته باشد، تاکید کرد: بازنشر آثار صدا و سیما برای آپارات مزیت مادی ایجاد می‌کند، در این صورت اگر شخص یا مجموعه‌ای چنین محتوایی را بدون کسب اجازه از مالک معنوی آن منتشر نماید و سود مادی کسب کند، کار نادرستی انجام داده است و چنین رویکردی برای مالک اثر حق پیگیری‌های بعدی قانونی را ایجاد خواهد کرد.
وی در پاسخ به این نکته که صبا ایده از بودجۀ عمومی استفاده نمی‌کند که خدماتی برای رعایت کپی رایت به بخش‌های عمومی ارائه دهد، خاطرنشان ساخت: معمولاً خود رسانه‌های کاربر محور قوانینی در خصوص رعایت حقوق کپی رایت دارند که برای آن‌ها اهمیت زیادی نیز دارد. اعلام برائت پلتفرم از مسئولیت خود در این موضوع درست نیست؛ چرا که رسانۀ کاربر محور بوده است که بستر انتشار برای کاربر بوده بنابراین حتی اگر ضعف نیروی انسانی یا تکنولوژی هم وجود دارد، باید برای رفع آن اقدامات لازم انجام شود.
امیدعلی مسعودی، رئیس هیئت مدیره انجمن سواد رسانه‌ای ایران نیز دربارۀ ادعای مالک آپارات برای رفع مسئولیت از آپارات به دلیل کاربر محور بودن آن، تاکید کرد: آپارات یک پلتفرم رسانه‌ای است و نسبت به آنچه در بسترش منتشر می‌شود، دارای مسئولیت است. در گذشته اگر روزنامه‌ای ادعا می‌کرد، مطالب ارسالی به این روزنامه که توسط شخص ثالثی نوشته شده است، هرمقدار هم که نادرست باشد، ارتباطی با این رسانه ندارد، این استدلال هیچگاه مورد قبول نبود. اغلب کشورها در قوانین رسانه‌ای و مطبوعاتی خود، مسئولیت پایش محتوا و نظارت بر آن را متوجه مدیرمسئول پلتفرم می‌دانند؛ چرا که بدیهی است که انتشار هرمحتوایی در بسترهای مختلف به هرصورت باید از مسیری معین بگذرد که توسط مدیرمسئول و تیم اداره کننده تنظیم می‌شود و هیچ پلتفرمی بدون طراحی این مسیر امکان نشر محتوا را به کاربر نمی‌دهد. بنابراین مسئولیت کاربر در حوزه محتوای رسانه های کاربرمحور، نفی کننده مسئولیت پلتفرم نیست.
عضو هیئت علمی و دانشیار دانشگاه سوره در پاسخ به خبرنگار برنا، تصریح کرد: امروز در دنیا هرکسی مالک دارایی‌های مادی و معنوی خویش است و همۀ جهان این موضوع را پذیرفته‌اند، درست همانطور که شما این امکان را ندارید که وسایل شهروند دیگری را بدون اجازۀ وی، توسط شخص دیگری به منزل خود منتقل کنید و سپس در برابر قانون، مدعی شوید که ارتباطی به من ندارد و فرد دیگری این وسایل را به منزل من آورده است، امکان بیان چنین استدلالی را دربارۀ محتوای دیجیتال نیز نخواهید داشت.
وی در ادامه خاطرنشان ساخت: این عقلانی نیست که پلتفرمی خصوصی با چنین استدلالی اجازه دهد که کاربران هرمحتوایی را بارگذاری کنند، نهاد حاکمیت نیز در همۀ دنیا بر ممانعت از اتخاذ چنین رویکردی توسط بخش غیردولتی نظارت می‌کند، برای مثال در کشوری مانند فرانسه با وجود اینکه در ظاهر امر اصرار دارد که مطبوعات در فرانسه آزاد هستند و من یا شما اگر به این کشور مهاجرت کنیم، علیرغم اینکه خارجی هستیم، امکان انتشار روزنامه داریم اما اگر اشتباهی بکنیم حاکمیت به صورت پسینی ناظر بر فعالیت ما خواهد بود و کاملاً جدی نسبت به تخلفات رسیدگی می‌کند، این رسیدگی بعضاً منجر به محکومیت‌های میلیارد دلاری برای متخلف می‌شود که برخلاف مقررات کشور محتوایی در پلتفرم خود منتشر کرده است.
رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره تاکید کرد: فعالیت‌های پلتفرمها از دو حالت خارج نیست، گاهی با زیان مادی همراه است اما دسته دومی هم وجود دارد که منافع مالی زیادی کسب می‌کنند، صباایده باید مشخص کند که مشمول کدام وضعیت است اگر فعالیتش سود مالی به همراه ندارد که ادامه آن توجیه اقتصادی ندارد اما چنانچه منافع مالی مناسبی کسب می‌کند، باید نسبت به نظارت بر محتوای بارگذاری شده بر بسترهای خود نیز حساسیت بیشتری به خرج دهد.
وی در پاسخ به خبرنگار برنا اضافه کرد: پخش محتوای رسانه‌های عمومی در سایر کشورها نیز مجاز نیست، برای مثال شما نمی‌توانید، بدون پرداخت حقوق سازنده برنامه‌ای که تلویزیون دولتی انگلیس ساخته است را پخش کنید، البته استفاده از برش‌های برنامه با بازنشر کامل آن متفاوت است که باید به این نکته توجه کرد، برای مثال یک تیم رسانه‌ای قصد ساخت مستندی تلویزیونی دارد و طی مراحل کار برش‌هایی از مستندهای رسانه دولتی انگلیس را هم استفاده می‌کند، این کار با بازنشر کامل یک محتوا تفاوت بنیادی دارد. بنابراین ممکن است برشی از محتوای پخش شده در شبکه های تلویزیونی از آپارات پخش شود که در این زمینه صدا و سیما شکایتی از آپارات نکرده است و موضوع شکایت صدا و سیما از آپارات مربوط به نشر محتوای کامل انیمیشن ها، برخی قسمت های یک سریال و مواردی از این دست است.
مسعودی خاطر نشان ساخت: استفاده از تولیدات رسانه‌ای در پلتفرمها باید مبتنی بر رعایت حقوق پدید آورندگان آثار باشد اگر قرار باشد هر کاربری آثار دیگران را در پلتفرمی عرضه کند که فاقد رضایت صاحب آثار باشد از طرف مراجع ذیصلاح قانونی قابل تعقیب قانونی است و به نظر بنده، جرم محسوب می‌شود.
وی در خاتمه تاکید کرد: در هیچ کشوری فضای مجازی یله و رها نیست. بارها در کشورهای اروپایی شاهد جریمه‌های مالی سنگین فیس بوک و توییتر بوده‌ایم. در آلمان شدت عمل دولت در این باره مثال زدنی است و رگولاتوری موضوع مهمی است که نقش تأمین‌کننده حقوق کاربران را دارد.
به گزارش برنا در حال حاضر حدود ۳۰۰ رسانه صوت و تصویر فراگیر تحت نظارت ساترا مشغول به فعالیت هستند که اغلب آن‌ها نسبت به اجرای قوانین و مقررات کشور حساسیت لازم را دارند و در فرصت های مختلف رضایت خود را نسبت به تعامل دو سویه با ساترا اعلام کرده اند. سوال اینجا است که چگونه یک پلتفرم از میان ۳۰۰ پلتفرم وقتی که به خاطر عدم توجه به اجرای قوانین با مشکلاتی مواجه می‌شود، صرفاً صدا و سیما را مقصر می‌داند و برای رفع مشکل تدبیری نمی اندیشد؟
انتهای پیام/