به گزارش برنا از مرکزی ، ریشه کلمه یلدا متعلق به زبان سریانی است و به معنای تولد یا میلاد است که در برخی منابع آمده است که پس از مسیحی شدن رومیان، سیصد سال پس از تولد عیسی مسیح، کلیسا جشن تولد مهر را به عنوان زادروز عیسی پذیرفت.
شب یلدا، در باور ایرانیان شبی است که نور بر تاریکی چیره می‌شود و خورشید دوباره زاده خواهد شد. مردم روزگاران دور و گذشته، که کشاورزی، بنیان زندگی آنان را تشکیل می‌داد و در طول سال با سپری شدن فصل‌ها وتضادهای طبیعی خوی داشتند، بر اثر تجربه و گذشت زمان توانستند کارها و فعالیت‌های خود را با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب و جهت و حرکت و قرار ستارگان تنظیم کنند و دیدند که در بعضی ایام و فصول روزها بسیار بلند می‌شود و در نتیجه در آن روزها، از روشنی و نور خورشید بیشتر می‌توانستند استفاده کنند.
این اعتقاد پدید آمد که نور و روشنایی و تابش خورشید نماد نیک و موافق بوده و با تاریکی و ظلمت شب در نبرد و کشمکش‌اند و دریافتند که کوتاه‌ترین روزها، آخرین روز پاییز و شب اول زمستان است و بلافاصله پس از آن روزها به تدریج بلندتر و شب‌ها کوتاه تر می‌شوند. از همین رو آن را شب زایش خورشید نامیده و آن را آغاز سال قرار دادند.
به دلیل دقت گاه‌شماری ایرانی و انطباق کامل آن با تقویم طبیعی، همواره و در همه سال‌ها، انقلاب زمستانی برابر با شامگاه سی‌ام آذرماه و بامداد یکم دی‌ماه است.
برای ما ایرانی‌ها این شب با دو نام «شب یلدا» و «شب چله» شناخته‌شده است. پس از نوروز، یلدا تنها آیینی است که همچنان به قوت خود برپاست و شکوه آن روز به روز در حال گسترش است.
اینکه چرا این شب را یلدا نامیده‌اند به همان دلیل علمی‌اش باز می‌گردد که از روز پس از آن، طول روز و طول تابیدن خورشید بر زمین بیشتر می‌شود.
عده ای دلیل اینکه چرا به آن «چله» می‌گویند را کشف آتش از سوی «هوشنگ» می‌دانند. که او کاشف آتش در ۱۰ بهمن است؛ یعنی چهل روز بعد از شب یلدا؛ دوره‌ای که به آن چله بزرگ زمستان می‌گویند.
یلدا و جشن هایی که در این شب برگزار می شود، یک سنت باستانی است و همچون بسیاری از آیین‌های ایرانی، ریشه در رویدادی کیهانی دارد. طولانی‌ترین شب سال، شب زایش مهربانی است.
پایان فصل خزان و فرارسیدن سرما و دگرگونی رنگ زمین از زردی به سفیدی است. ایرانیان باستان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر می‌شوند و تابش نور ایزدی افزونی می‌یابد، برای آن جشن بزرگی برپا می‌کردند و از این رو به دهمین ماه سال دی ( دی در دین زرتشتی به معنی دادار و آفریننده) می‌گفتند که ماه تولد خورشید بود. این جشن مراسمی آریایی است و پیروان میتراییسم آن را از هزاران سال پیش در ایران برگزار می کرده اند. و به اندازه زمانی که مردم فصول را تعیین کردند کهن است.
ایرانیان برای در امان بودن از خطر اهریمن، در این شب همه دور هم جمع می شدند و با برافروختن آتش از خورشید طلب برکت می کردند. آیین‌هایی در این هنگام برگزار می‌شده است که یکی از آن ها جشنی شبانه و بیداری تا بامداد و تماشای طلوع خورشید تازه متولد شده، بوده است.
جشنی که از لازمه‌های آن، حضور کهن‌سالان و بزرگان خانواده، به نماد کهن‌سالی خورشید در پایان پاییز بوده است .
همه ایرانیان اعم ازفارس، ترک، کرد، لر، بلوچ و عرب، شب یلدا را شب جشن، شادی، دور هم نشینی و صداقت می‌دانند. در شب یلدا، معمولاً شامی فاخر و همچنین انواع میوه‌ها همچون هندوانه، انار، سیب و انواع آجیل و تنقلات مصرف می شود. این میوها هر یک بار معنایی نمادین با خود دارد؛ هندوانه به‌عنوان نمادی کروی که برونش سبز و درونش قرمز است و سمبل خورشید محسوب می‌شود،به‌عنوان مهم‌ترین میوه بر سر سفره چله قرار می‌گیرد.
نویسنده :
اسماعیل مجللی