پروژه های تحقیقاتی علوم پزشکی در ایران رتبه برتر منطقه را دارند

به گزارش خبرنگار سلامت خبرگزاری برنا؛ در عصر حاضر دیگر منابع طبیعی مانند نفت و گاز سرمایه و ثروت کشورها به شمار نمی روند، بلکه سرمایه اصلی کشورها مغزها و نخبگانی هستند که گردونه تولید ثروت و درآمد را براساس تولید فناوری و دانش می گردانند.

از سویی حمایت از نخبگان و سرمایه گذاری در حوزه تحقیق و پژوهش در واقع سرمایه گذاری بلندمدت و سودآوری است که  مانند سرمایه های طبیعی، تمامی ندارد و می تواند نسل های آینده کشورها را نیز از رفاه و ثروت بهره مند سازد.

یکی از بخش های مهم حوزه پژوهش در هر کشور که به عنوان یکی از زیرساخت های امنیتی، رفاهی، اقتصادی و توسعه ای از آن نام برده می شود، تحقیق و پژوهش در حوزه سلامت است و تمرکز بر این حوزه به قدری اهمیت دارد که برخی کشورها آن را در اولویت برنامه های تحقیقاتی خود قرار داده و هر ساله سرمایه های کلان و بودجه های هنگفتی را به آن اختصاص می دهند.

در کشور ما نیز همواره ضرورت توجه به امر پژوهش در حوزه سلامت در کنار سایر حوزه ها از سالیان گذشته در سخنان مسوولان مطرح بوده و تحقیقات در این حوزه ، به عنوان یکی از حوزه های تاثیرگذار در بحث امنیت و اقتصاد از سال ها قبل در ایران آغاز شده است.

 اما به رغم اینکه کشورمان رتبه های جهانی بالایی در این زمینه کسب کرده، این حوزه همچنان با مشکلات و چالش هایی روبه رو است، مشکلاتی که به فقدان برخی زیرساخت ها چون بودجه کافی، تجهیزات و لوازم مورد نیاز، حمایت های تشویقی از پژوهشگران و...برمی گردد.

کارشناسان می گویند، سرعت تولید علم در دانشگاه‌های علوم پزشکی بیش از غیرپزشکی است‌ و اگر با همین سرعت پیش برویم در سال 2039 در زمینه تولید علم به سایر کشورها می‌رسیم، بنابراین شتاب تولید علم در کشور بویژه در حوزه علوم پزشکی باید افزایش پیدا کند.

طبق آماری که مسئولین ارائه داده اند، ما در حال حاضر حدود 8 هزار شرکت دانش‌بنیان در کشور داریم که یک هزارو 200 مورد از آن‌ها شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه سلامت هستند. گرچه آمارها رشد سالانه شرکتهای دانش بنیان در کشور را رقمی معادل 16 درصد نشان می دهد اما همچنان نیاز است که در حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان رشد بیشتری داشته باشیم و نباید به این ارقام بسنده کرد.

در منطقه اول و در جهان رتبه 15 را داریم؛ یک پله صعود کرده ایم

«اگر بتوانیم در دنیا سلطه درست علمی داشته باشیم، اولین ابزار مورد نیاز آن، کسب مرجعیت علمی است که مورد تاکید مقام معظم رهبری بوده است.»

این سخنانی بود که معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت سوم دیماه سالجاری در اختتامیه دوازدهمین جشنواره تحقیقاتی باقر العلوم دانشگاه علوم پزشکی عنوان کرد.

طبق اظهارات وی، یکی از جدی‌ترین اجزای مرجعیت علمی، تولید علم و دانش است و ایران در تولید علم و تحقیقات در منطقه رتبه اول و در دنیا رتبه پانزدهم را دارد.

"یونس پناهی" البته متذکر شد که؛ ما پیشتر رتبه 16 ام را در جهان داشتیم و حالا خوشبختانه در دولت سیزدهم، به پله بالاتری صعود کرده ایم.

با این حال به عقیده این مسئول از آنجا که یکی از مهم‌ترین مولفه‌های رشد شاخص‌های علمی و فناوری، داشتن نیروهای نوآور و فناور است و مولفه بعدی، میزان هزینه‌کرد و بودجه است ما در منطقه از نظر شاخص‌های فناوری سرعت خوبی نداریم که باید برای آن برنامه ریزی کنیم.

دستاوردی که در کمیته دیپلماسی علمی دنبال می شود

او همچنین یادآور شد، توسعه همکاری های بین المللی در این زمینه می تواند راهگشا باشد و باید تلاش کنیم تا سهم 32 درصدی کشور در این حوزه را به رقم کشورهایی چون مصر و عربستان(بالای 70 درصد) برسانیم و لذا وزارت بهداشت دولت سیزدهم درصدد است تا با تشکیل کمیته‌ای برای دیپلماسی علمی، گام مثمر ثمری در این زمینه بردارد.

هنوز جا برای رشد داریم

 پناهی پیشتر به خبرنگاران گفته بود: از نظر شاخص‌های توسعه فناوری سلامت، جایگاه ایران بر اساس شاخص نوآوری جهانی در سال ۲۰۱۴ ، ۱۲۰ بود که در سال ۲۰۲۱ این جایگاه به رتبه ۶۰ ارتقا یافته است، از طرفی با توجه به مرجعیت علمی ایران در منطقه این رتبه قابل قبول نیست و تلاش می‌کنیم تا تحقیقات دانشگاه‌ها به سمت نیازهای جامعه حرکت کند و از همین رو باید به سمت دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم حرکت کنیم.

تلاش دولت برای تجاری سازی تحقیقات و اختراعات علوم پزشکی

او تاکید کرده بود که؛ تحقیقات و اختراعات علوم پزشکی باید به سمت تجاری سازی رفته و مورد استفاده قرار بگیرند و باید شرایطی مهیا شود تا خرید محصولات از شرکت‌های دانش‌بنیان در اولویت قراربگیرد.

مسئولین همچنین وعده دادند، طبق قراردادی که با سازمان غذا و دارو متعقد شده شرایط طوری پیش می رود که تحقیقات حوزه فناوری بدون فوت وقت، مجوز تولید بگیرند و این یعنی حمایت از محققین و پژوهشگران.

تاکید وزارت بهداشت به عرصه تولید کالاهای سلامت محور

 از همین رو یکی از برنامه های وزارت بهداشت دولت سیزدهم  در حوزه فناوری سلامت این بود که تلاش کند تا نسبت تولید محصول  به تولید مقاله ۱۰ برابر افزایش یابد. زیرا مسئولین معتقدند تولید دانش باید به تولید محصول و خدمت مبدل شود تا مشکلات مردم مرتفع شده و نهایتا بتوانیم به تولید ثروت برسیم.

برنامه دیگری که دولت در همین راستا در دست اجرا داشت آن بود که  سعی کرد نسبت اختراعات به تولید دانش ۳۰ برابر شود و البته درصد قابل توجهی از تولیدات علمی نیز به سمت تولید تجهیزات و دارو برود، این مهم گام دیگری است که می تواند تلاش محققین برای توسعه تحقیقات در حوزه علوم پزشکی کشور را به ثمر رسانده و باعث دلگرمی هرچه بیشتر پژوهشگران شود.

شبکه سازی مشکل بودجه را در شرکتهای دانش بنیان حل می کند

همانطور که می دانید شرکتهای دانش بنیان زنجیره متصل ایده و فناوری هستند، زنجیره ای که به تجاری نمودن نتایج تحقیقات علمی کمک می کنند. اما بی شک توسعه آنها بار زیادی روی دوش دولت می گذارد.

به همین دلیل دست اندرکاران وزارت بهداشت تلاش کردند تا با شبکه سازی ضمن صرفه جویی در هزینه ها، بودجه دریافتی با دقت بیشتری هزینه شده و محصولات با کیفیتی تولید شوند که نیاز جامعه اند.

سه دانشگاهی که خط مقدم تولید علم و تحقیقات کشورند

طبق یک مقاله علمی که سال 2020 منتشر شد، از میان پنج دانشگاه ایرانی که رتبه برتری در حوزه تولید علم و تحقیقات داشتند 3 دانشگاه علوم پزشکی تهران، علوم پزشکی شهید بهشتی و علوم پزشکی ایران اسناد تولید علم در کشور بوده اند و لذا انتظار می رود که نگاه دولت به حوزه تحقیقات علوم پزشکی کشور مثبت و حمایتگر باشد.

انتظار به جایی که هنوز برآورده نشده

قدم نخست  برای حصول این انتظار آن است که دولت و دست اندرکاران تلاش کنند تا سهم بیشتری از تولید ناخالص داخلی به حوزه تحقیق و پژوهش اختصاص یابد و این یعنی وعده افزایش سهم تحقیقات از تولید ناخالص داخلی که قرار بود تا سال 1404به چیزی حدود 4 درصد برسد، محقق شود.

این در حالی است که متاسفانه ما هنوز با اعداد بسیار پایینی در این حوزه مواجهیم، بنابه روایتی نیم درصد و به روایت دیگر 3دهم درصد! هرچند گزارش یکی از رسانه های داخلی که آذر امسال منتشر شد سهم بودجه پژوهش از تولید ناخالص داخلی را برای سالجاری 42دهم درصد اعلام کرده بود.

تاسف بار تر آنکه بنابه گفته مسئولین امر، این میزان اعتبار نیز به طور تمام و کمال به وزارتخانه های علوم و بهداشت که متولی امر پژوهش و تحقیق کشور هستند تعلق نمی گیرد  و بخش عمده ای از آن به سازمان های موازی می رود!

باری که بر دوش دولت سنگینی می کند!

از طرفی در کشورهای توسعه یافته بخش عمده بودجه تحقیقات را شرکتهای خصوصی تامین می کنند، اما در ایران که جزو کشورهای در حال توسعه است، بخش خصوصی  پویا نیست و نمی تواند در حوزه پژوهش سرمایه گذاری کند. در واقع بخش خصوصی ما  ضعیف و شبه دولتی است و به دلیل نبود رقابت واقعی در این بخش، عملا احتیاج به پژوهش ندارد.

از همین رو در کشورهای درحال توسعه مانند ایران و ترکیه حدود 80 درصد بودجه تحقیقات دانشگاهی را دولت تامین می کند و در واقع وظیفه عمده دولت ها این است که چرخ پژوهش دانشگاه های خود را بچرخانند.

اما دولتمردان در ایران تا چه میزان موفق بوده اند و آیا توانسته اند اعتبارات مورد نیاز را تامین کنند؟ در یک نگاه اجمالی می توان گفت که، دانشگاهی مثل شهید بهشتی، بیش از یکهزار عضو هیات علمی و دانشکده های مختلفی مانند پیراپزشکی، دندانپزشکی، توانبخشی، داروسازی و بهداشت دارد که با توجه به این امر و مقایسه بودجه پژوهشی دانشگاه های کشور با بودجه سایر کشورها می توان گفت عملا دانشگاه های ما بدون اعتبارات پژوهشی فعالیت می کنند و پیشرفت هایی که تاکنون بدست آمده، حاصل غیرت و اهتمام پژوهشگران است.

درخواست یکی از روسای دانشگاه علوم پزشکی در تهران از دولت و مجلس

در همین رابطه سخنان یکی از روسای دانشگاه های علوم پزشکی تهران نیز خالی از لطف نیست.  "علیرضا زالی" 21 دیماه امسال گفت: بدون رشد منطقی و رسیدن به سهم مناسب از اعتبارات تولید ناخالص داخلی و بالا بردن قدر مطلق سهم پژوهش، قطعاً پیشرفت‌ پژوهش در کشور با چالش روبرو می‌شود.

 وی افزود: در طول دو دهه گذشته، سهم ما از درآمد ناخالص داخلی در حوزه پژوهش اندک و حداقلی بوده و در سالیان اخیر این قدرمطلق افزایش پیدا نکرده است و لذا امیدواریم مجلس و دولت کار ارزنده ای برای توسعه پژوهش بکنند و خواسته همه محققان در کشور این است که در سال آینده عدد قابل توجهی برای گسترش و توسعه تحقیقات فراهم شود.

لزوم حمایت از نسل جوان و نخبه کشور؛ سرمایه های انسانی را هدر ندهیم

نکته دیگری که برای توسعه هرچه بیشتر تحقیقات علوم پزشکی در ایران به آن احتیاج داریم، لزوم استفاده از نسل جوان و نخبه کشور است. در همین راستا باید تلاش کنیم تا ضمن حفظ نیروی انسانی پویا و توانمند نگاهمان به تربیت فناور باشد نه مدرک گرایی صرف.

صنعت و دانشگاه، پیوندی که باید تقویت شود

بسیار تاسف بار است اگر یادآور شویم که، به رغم گسترش تولیدات علمی و فناوری فراوان در زمینه های مختلف در کشور و صرف هزینه های مالی و زمانی زیاد برای رسیدن به این تولیدات، سرنوشت بسیاری از این پژوهش ها به کتابخانه های دانشگاه ها ختم می شود و کاربرد چندانی در بخش دولتی و یا خصوصی نمی یابند.

به عبارت دیگر، با وجود تلاش های صورت گرفته برای برقراری ارتباط بین صنعت و دانشگاه در کشور، این دو بخش همچنان فاصله قابل توجهی دارند و توجیهاتی همچون مقرون به صرفه بودن خرید فناوری از خارج از کشور یا نبود اطمینان به تولید داخلی، به عنوان دلایلی برای استقبال نکردن از فناوری ملی ذکر می شود.

اهمیت فرهنگسازی

بر این اساس به نظر می رسد که سرمایه گذاری کلان و درازمدا در بخش تحقیقات و تولید علم نیازمند فرهنگ سازی در سطح ملی و ایجاد دیدگاهی صحیح در این زمینه است؛ دیدگاهی که هم سیاستمداران و تصمیم گیران کلان کشوری و هم سرمایه گذاران بخش خصوصی را به اهتمام بیشتر به این بخش اثرگذار ترغیب کند.

برای رفع مشکلات حوزه تحقیق و پژوهش ابتدا باید دیدگاه مجلس و دولت و سیاستمدارانی که در تعیین بودجه کشور نقش دارند، نسبت به تحقیقات تغییر کند و نگاه به آن به عنوان یک بخش کم فایده و کم بازده تغییر یابد.

همچنین پژوهش در دانشگاه ها باید به عنوان یک فعالیت فرهنگی دیده شود و از آنجا که تنها راه رسیدن به اقتصاد مقاومتی که رهبر معظم انقلاب بر آن تاکید دارند، تحقیقات است، باید به تحقیقات به عنوان یک امر گره گشا توجه ویژه شود، دست آوری که به نظر می رسد وزارت بهداشت در دولت سیزدهم تلاش کرده تا به رغم همه محدودیت ها برای نیل به آن تلاش کند.

انتهای پیام/