خبرگزاری برنا- علی پژوهش؛ وقوع زلزله در کشور ترکیه جدای از همۀ ابعاد انسانی و اجتماعی که داشت و قلب هر انسانی را به درد می‌آورد اما مانند بسیاری از اتفاقات جهان سبب شد تا بستری جهت انتشار اخبار نادرست و متأثر کردن امید مردم ایران برای عده‌ای فراهم شود.
درست ساعاتی بعد از وقوع زلزله بود که عده‌ای با انتشار تصاویر چند توییت و ویدئو در شبکه‌های اجتماعی از ثبات ارتباط در این کشور صحبت کردند تا حس امید مردم ایران نسبت به کشور خود را متأثر کنند، در حالی که اطلاعات مستند مغایر با چیزی بود که عده‌ای تلاش داشتند با نمایش برشی جزئی از یک کل به نمایش بگذارند.
براساس گزارش نت بلاکس به عنوان پایگاهی که وضعیت ثبات شبکه در کشورهای مختلف جهان را بررسی می‌کند، سه روز بعد از زلزله در ترکیه، پوشش اینترنت در بسیاری از مناطق این کشور به حدود 36درصد رسیده است و مردم مشکلات جدی با کندی و قطعی‌های متناوب شبکه دارند، زیرساخت اینترنت ثابت بعد از وقوع زلزله در ترکیه تقریباً کارآمد نیست و شبکۀ موبایل هم به دلایلی همچون ترافیک زیاد، قطعی برق در برخی مناطق و تخریب سایت‌های ارتباطی با قطعی و کندی‌های ملموس روبرو است.
صحت گزارش‌های رسانه‌های خارجی و پایگاه‌هایی مانند نت بلاکس زمانی پیش از بیش برایم روشن شد که روز گذشته بخش‌های خبری نیمروزی و نیمه شب شبکۀ خبر امکان برقراری ارتباط تصویری با این کشور را پیدا نکردند و ناچاراً به برقراری تماس صوتی اکتفاء کردند.
داغ شدن موضوع در فضای مجازی و واکنش‌های مختلف کاربران سبب شد تا برای بررسی دقیق‌تر موضوع کنجکاو شوم به همین جهت طی چند تماس و مشورت با برخی از دوستان، سعی کردم تا کسی را پیدا کنم که بتواند مشاهدات عینی خود از شبکۀ ارتباطی و اینترنتی ترکیه را برای من بازگو کند، در نهایت به نام یکی از همکاران رسانه‌ای رسیدم که مدتی خبرنگار تخصصی ترکیه در سرویس بین‌الملل یکی از رسانه‌های معتبر کشور بوده است و طی تماس تلفنی دقایقی با وی دربارۀ این موضوع صحبت کردم.
نامش را در این گزارش درج نمی‌کنم؛ چرا که در پایان مکالمه به صلاحدید شخصی خودش از من خواست که روایت خود را بدون ذکر نام او تنظیم و منتشر کنم، من نیز به رسم امانت چنین می‌کنم.
فکر می‌کردم که صرفاً یک خبرنگار تحقیقی در این حوزۀ تخصصی است به همین جهت در ابتدای صحبتم از وی سوال می‌کنم که آیا سفری نیز به ترکیه داشته است که پاسخ می‌شونم؛ سفر؟! من در ترکیه ساکن بودم و کمتر از سه ماه است که دوباره به ایران بازگشتم.
دربارۀ اطلاعاتی که طی مطالعات خودم از ترکیه به دست آوردم از او سوال می‌کنم، شنیده بودم که مردم ترکیه متکی به شبکۀ تلفن همراه هستند و کمتر از تلفن ثابت برای برقراری ارتباط استفاده می‌کنند، حرفم را تأیید می‌کند و ادامه می‌دهد؛ فکر می‌کنم که بیش از هرچیز هزینۀ ناچیز تماس‌های اینترنتی در مقایسه با تماس‌های تلفن ثابت سبب شده که مردم بیشتر از موبایل خود جهت برقراری ارتباط استفاده کنند، باید اذعان کرد که هزینۀ یک تماس اینترنتی به هیچ وجه قابل قیاس با برقراری ارتباط از طریق تلفن ثابت نیست.
مکثی کوتاه می‌کند و می‌افزاید؛ اینترنت و تلویزیون کابلی در ترکیه فراگیر است و مردم از هردو استفاده می‌کند، وسط حرفش می‌پرم و سوال می‌کنم؛ با توجه به این که تماس اینترنتی را نوع غالب ارتباط در ترکیه معرفی کردید، کدام سرویس بیشتر مورد استفادۀ آن‌ها است؟ پاسخ می‌دهد، باید گفت که غلبه میدانی در این زمینه با واتساپ است و مردم ترکیه بیشتر از این سکو برای برقراری تماس اینترنتی استفاده می‌کنند.
مکالمه به اینجا که می‌رسد با توجه به نکته‌ای که دربارۀ استفاده زیاد مردم از واتساپ می‌گوید و آنچه پیشتر دربارۀ قوانین ترکیه خوانده‌ام از او سوال می‌کنم که وجود دفاتر نمایندگی متا، توییتر و دیگر شرکت‌های بزرگ در این کشور را تأیید می‌کند؟ سوالم را گوش می‌دهد و پاسخ می‌دهد که سال گذشته بعد از ابلاغ دولت ترکیه تعدادی از شرکت‌های بزرگ فناوری در این کشور دفتر نمایندگی دایر کردند.
البته سال‌های قبل چنین نبود اما تصویب قانونی در ترکیه سبب شد که شرکت‌های فناوری برای ادامۀ فعالیت در جغرافیای سرزمینی این کشور ملزم به تأسیس دفتر نمایندگی شوند، در آن مقطع قانون مذکور حواشی زیادی در ترکیه به وجود آورد، مخصوصاً که مسئولان این کشور جهت تحت فشار قرار دادن سکوهای اینترنتی برای اجرای قانون پهنای باند آن‌ها را کاهش دادند و بعد از اجرای قانون بود که محدودیت‌ها رفع شد، نام همۀ شرکت‌ها را نمی‌دانم اما مجموعه‌های زیادی به این قانون تمکین کردند.
مسائل مالی و اقتصادی را یکی از انگیزه‌های مهم مقامات ترک برای الزام شرکت‌های بزرگ به تأسیس دفتر در این کشور می‌داند، سوال دیگری به ذهنم می‌آید و سوال می‌کنم که مسائل سیاسی تا چه حد در نظام تصمیم‌گیری مقامات ترک اثرگذار است؟ شرایط را اینطور برای من شرح می‌دهد که حساسیت سیاسی اردوغان و حزب حاکم ترکیه بیشتر روی شاخۀ نظامی پ.ک.ک، فتح‌الله گولن و نیروهای وابسته به وی است که البته مسائل مربوط به آن‌ها در هر دو محیط مجازی و حقیقی تحت قانون مبارزه با تروریسم بررسی می‌شود.
تصور کنید شما در ترکیه از شاخۀ نظامی پ.ک.ک یا گولن حمایت کنید، در این صورت تحت قوانین مبارزه با تروریسم به موضوع شما رسیدگی خواهد شد اما اگر از حزبی مانند HDP (حزب دموکرات ترکیه) حمایت کنید، فعالیت شما یک امر سیاسی تلقی خواهد شد.
موضوع برایم جالب می‌شود و سوال می‌کنم که مگر گولن و نیروهای وابسته به وی اقدام مسلحانه‌ای علیه اردوغان و حزب حاکم انجام داده‌اند که تروریست قلمداد می‌شوند! در پاسخم می‌گوید که بعد از کودتای هفت سال قبل این اتفاق افتاد و گولن و نیروهای مرتبط با وی تروریستی شناخته شدند، بعد از آن ترکیه در نامه‌نگاری با شرکت‌های فناوری از آن‌ها می‌خواهد که محتوای منتشر شده با موضوع حمایت از گولن و نیروهای وابسته به وی را به دلیل تروریستی بودن حذف کنند.
مسئله‌ای که سبب ایجاد چالش‌های مستمر میان آنکارا و گوگل به عنوان مالک یوتیوب شده است، دولت ترکیه آن‌ها را تروریست می‌دانند اما یوتیوب همیشه با آن‌ها برای حذف محتوای مرتبط با این گروه همکاری نمی‌کند و می‌گوید که صرف طرفداری از این گروه برای حذف محتوا کافی نیست و تروریسم باید مصداقی از عملیات‌های خرابکارانه و مسلحانه باشد.
وجود دفاتر نمایندگی سکوهای پرطرفدار فضای مجازی در ترکیه سبب شده تا چالش‌های میان آن‌ها در سطح مجادلات حقوقی باقی بماند و وارد مرحلۀ محدود شدن دائمی نشود (گاهی به صورت مقطعی محدودیت اعمال شده است)، سکوها اغلب به نامه‌نگاری‌های دولت پاسخ مثبت می‌دهند.
سوالی دربارۀ قیمت و کیفیت بسته‌های اینترنت ثابت و همراه می‌پرسم و گفتگو را ادامه می‌دهم، در پاسخم می‌گوید که اینترنت خانگی در ترکیه محدودیت حجمی ندارد و حق اشتراک ماهانه برای آن دریافت می‌شود، سرعت آن نیز در قیاس با اینترنت همراه بیشتر است.
من بسته‌ای دو ساله برای اینترنت خانگی خریده بودم که شامل تلویزیون کابلی هم می‌شد و مجموعاً 2880 لیره (معادل 7 میلیون تومان) قیمت داشت. (ماهانه 120 لیره، معادل حدوداً سیصد هزار تومان)، شرکت‌های اینترنتی در ترکیه غیر از اینترنت، خدمات تلویزیون کابلی هم می‌دهند که برنامه‌های زیادی را در اختیار کاربر قرار می‌دهد، مردم ترکیه بدون خرید این اشتراک، دسترسی به بسیاری از سریال‌ها و برنامه‌های جذاب تولید شده در این کشور را ندارند.
تأملی کوتاه می‌کند و ادامه می‌دهد، البته این قیمت برای بسته‌های کوتاه مدت اینترنت ثابت (دوساله) بود که من خریده بودم اگر یک بستۀ ده ساله می‌خریدم، هزینۀ اشتراک ماهانۀ من به حدود سی تا چهل لیر کاهش پیدا می‌کرد.
سوال بعدی من دربارۀ قیمت بسته‌های موبایل است، اینطور پاسخ می‌دهد که مردم ترکیه علاوه بر اینترنت باید برای ارسال پیامک و مکالمه همراهی نیز بسته خریداری کنند، هر فرد براساس ذائقه و مدل مصرفی که دارد، بسته‌ای مناسب خود را می‌خرد، اپراتورها نیز با یکدیگر رقابت هستند تا مشتری بیشتری جذب کنند.
میان اپراتورهای این کشور، ترک سل با توجه به این که دولتی است، بسته‌هایی با قیمت و انعطاف کمتر ارائه می‌کند اما اپراتورهای دیگر امکان طراحی بسته توسط خود مشتری را فراهم آورده‌اند، البته استفاده از اینترنت خانگی در ترکیه نسبت به بسته‌های همراهی مقرون به صرفه‌تر است.
اینترنت همراه در ترکیه نیز قابلیت نامحدود شدن دارد اما هزینۀ اشتراک آن قیمت زیادی دارد تا حدی که بسیاری از مردم عادی امکان خریدش را ندارند، من خودم زمانی که ترکیه زندگی می‌کردم، ارزان‌ترین بستۀ ممکن را خریداری می‌کردم که هزینۀ خرید آن 70لیره معادل 167هزار تومان بود و شامل هفت ساعت مکالمه، چهار یا شش گیگ اینترنت و هزار پیامک می‌شد بنابراین به طور قطع استفاده از اینترنت ثابت برای یک شهروند ترک مقرون به صرف تر است.
پرسشی دربارۀ کیفیت ارتباط در مناطق زلزله‌زده و روایت‌هایی که دربارۀ دشوار شدن برقراری انواع ارتباط برای مردم، حتی ارسال پیامک وجود دارد، انجام می‌دهم، در پاسخم می‌گوید؛ باید اذعان کرد که ارتباط برقرار کردن برای مردم در استان‌های زلزله‌زده بسیار دشوار است.
تقریباً زیرساخت‌های اینترنت و تلویزیون کابلی در این مناطق از کار افتاده است، تصاویری که کاربران و رسانه‌ها در فضای مجازی منتشر می‌کنند با استفاده از اینترنت ویژۀ رسانه‌ها و موبایلی است اما اتصال موبایل‌ها نیز با کیفیت نیست، طی ساعت مختلف شاهد قطعی و کندی‌های ملموسی هستیم.
مقامات رسمی دربارۀ کندی‌ها، افزایش ترافیک مصرفی (مکالمه و اینترنت) را عامل اصلی می‌دانند، قطعی‌ها نیز به دلایلی مانند نابودی زیرساخت‌ها یا قطعی برق اتفاق می‌افتد، طی روزهای گذشته برخی از شهرها و مناطق درگیر زلزله مانند برخی شهرهای استان هاتای با قطعی اینترنت روبرو موبایل روبرو شدند.
(گزارش دو روز قبل پایگاه رصدی نت بلاکس نشان می‌دهد که در برخی از مناطق زلزله زده سطح دسترسی مردم به اینترنت فقط 36درصد بوده است و بخش زیادی از آن‌ها برای برقراری ارتباط با چالش جدی روبرو بوده‌اند!)
دولت ترکیه نیز خود کند شدن شبکه را پذیرفته است، مقامات رسمی از مردم خواسته‌اند که بیشتر از تماس‌های اینترنتی استفاده کنند؛ چرا که تماس‌ها معمول بار شبکه را بیشتر می‌کند!
نکته دیگر این که قطعی برق در برخی مناطق سبب شده تا علاوه بر ایجاد مشکلات در برقراری ارتباط برای مردم، آبرسانی نیز دچار مشکل شده است.
دقایقی گفتگو را ادامه می‌دهم تا شناختم از زندگی در ترکیه بیشتر شود و خداحافظی می‌کنم، دقایقی به فکر فرو می‌روم، یک سوال ذهنم را درگیر کرده است، چطور برخی با پوشش بخشی از واقعیت و بی‌توجهی به قسمت دیگر آن، برداشتی غیرواقعی از حقیقت به کاربران فضای مجازی ارائه می‌دهند...؟!