به گزارش خبرنگار فرهنگی برنا از قزوین؛ مراسم « پنجاه به در» یکی از آئین‌ها و شاید مهمترین آیین برای حاجت خواهی از آسمان و آب است که فقط به قزوینی ها تعلق دارد. این آیین در نوزدهم اردیبهشت ماه هر سال در بهترین روز بهار به لحاظ آب و هوایی که پنجاه روز از فصل نو می گذرد و مرحله کاشت محصولات از سوی کشاورزان تقریبا رو به پایان است در قزوین برپا می‌شود.
عصر پنجاهمین روز سال که می‌رسد و زهر آفتاب که گرفته می‌شود، قزوینی‌ها بویژه ساکنان محله های قدیمی در مصلای قدیمی شهر که در میان باغستان‌های سنتی محصور شده گردهم جمع می شوند. مصلی، آب انباری در خیابان «راه ری» واقع در جنوب قزوین است و گفته می شود که امام رضا(ع) و یارانش هنگام گذر از قزوین در آن نماز خوانده اند و از این رو آن را محلی مقدس می دانند.
اطراف مصلی را باغ های منطقه محصور کرده که مردم با حضور در آنها به تفریح و نیایش می پردازند. قزوینی ها در عصر روز 19 اردیبهشت ماه به مصلی رفته و هرکدام با خواندن دو رکعت نماز باران به صورت جداگانه و نیز دعای باران نذورات خود را بین مردم توزیع می کنند و پس از آن و هنگام غروب خورشید، همگی نماز مغرب و عشا را به صورت جماعت خوانده و سپس به خانه های خود باز می گردند.
خانواده‌ها هر یک به فراخور جمعیتی که با هم همراه شده‌اند، زیراندازی در گوشه‌ای از دل طبیعت پهن می‌کنند تا در کنار گذران لحظه‌هایی خوش، آئین‌های مذهبی باران خواهی و شکرگزاری را نیز به جای آورند. خوردن غذاهایی از جمله آش رشته و دُیماج (پیش‌غذایی محلی که مخلوطی از نان خردشده، پنیر، سبزی، گردو، کشمش و سیر است) و انواع تنقلاتی چون آجیل و شیرینی باقیمانده از عید، بخشی از رسوم «پنجاه به در» در قزوین است.
رسم «پنجاه به در» آئین حاجت‌خواهی از آسمان و آب است
بخش مهمتر این آئین، برپایی مناسک مذهبی است که توسط بزرگ ترها در عصر دلنشین این روز انجام می شود. طلب حاجت و ادای نذر، بخش دیگری از این مراسم است، پخش نذری هایی که بیشتر آنها آش رشته است و لقمه‌هایی از نان و پنیر و گردو و سبزی، بازار گرمی در بین مردمی دارد که پنجاه به درهای سالهای پیش، نذری کرده‌اند و حاجتشان روا شده است.
در بخش دیگری از این مراسم، زنها پس از اقامه نماز و گرفتن وضویی دوباره، چند قطعه سنگ کوچک را انتخاب می کنند و به سمت آب انبار قدیمی که تنها بخش‌هایی از آن برجای مانده است، می روند و بعد از نیت و طلب حاجت، سنگ‌ها را به دیواره آب انبار می فشارند زیرا آنها معتقدند اگر سنگ به دیواره بچسبد، حاجتشان روا خواهد شد. خیلی‌ها معتقدند دعایشان به آسمان می رسد و در این روز یا روزهای آینده، باران خواهد بارید، حتی اگر شده به قدر نمی که تنها ردی از خود بر جای بگذارد.
آیین‌های بومی و محلی که ریشه در فرهنگ باستانی مردم ایران دارند، بخشی ناگسستنی از هویت جامعه را تشکیل می‌دهند. بسیاری از محققان و تاریخ‌پژوهان بر این باورند که مراسم پنجاه بدر، مراسمی آیینی و مذهبی است که در اعتقادات و باورهای کهن مردم قزوین ریشه دارد. با این‌همه، پژوهشگران در خصوص قدمت و زمان این آیین سنتی به اتفاق‌نظر نرسیده‌اند؛ البته بر کسی پوشیده نیست که آیینی مشابه «پنجاه به در» قزوینی‌ها در زمان زرتشتیان اجرا می‌شده که می‌تواند بیانگر این موضوع باشد که این رسم تاریخی ریشه در تاریخ پیش از اسلام داشته باشد.
مراسم پنجاه بدر تنها در قزوین برگزار می‌شود. در این روز، چنانچه از روز نخست سال تا پنجاهمین روز آن، نزول باران فراوان باشد، مردم نماز شکر به‌جای می‌آورند و چنانچه با کم‌بارشی و خشکسالی روبه‌رو باشند، در این مراسم به خواندن دعاهای باران مشغول می‌شوند.
خزائلی: تدارک برنامه های فرهنگی و هنری و ورزشی در «پنجاه بدر»
علیرضا خزائلی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان قزوین در خصوص برنامه‌ها و رویدادهای متنوع فرهنگی امروز گفت: همه ساله هم زمان با پنجاهمین روز از فصل بهار و در روز ۱۹ اردیبهشت‌ماه مراسم سنتی «پنجاه به‌در» رسم دیرینه مردمان دیار مینودری که از آن با عنوان آیین باران‌خواهی و شکرگزاری یاد می‌شود در باغستان سنتی قزوین برگزار می شود.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قزوین یادآورشد: با توجه به ثبت ملی این آیین و اصالت تاریخی، فرهنگی و معنوی آن تلاش شده بیش از گذشته این سنت دیرینه را که با مذهب و اعتقادات مردم این دیار پیوند دارد گرامی بداریم.
وی یادآورشد: امسال نیز در کنار برنامه‌های رایج هر ساله و آداب و رسوم سنتی، برنامه‌ها و رویدادهای متنوعی به منظور پاسداشت و احیای این آیین، پیش‌بینی و در مجموعه دولتخانه صفوی قزوین برگزار شد.
خزائلی افزود: با توجه به این که قزوین در دوره صفوی یکی از مراکز برگزاری چوگان و ورزش‌های پیوسته به آن بوده، با رایزنی با فدراسیون چوگان این ورزش ملی به صورت نمادین درفضای باز داخل دولتخانه صفوی در قالب یک مسابقه بین دوتیم قزوین و استان البرز برگزار شد که مورد توجه مردم قرار گرفت.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قزوین تصریح کرد: اقامه نماز استسقاء (طلب باران) به امامت آیت‌الله عابدینی نماینده ولی‌فقیه و امام جمعه قزوین در محوطه سنگفرش دولتخانه، اجرای بازی‌های بومی محلی، اجرای ورزش تیراندازی با کمان، ورزش زورخانه‌ای، جنگ شاد کودکانه ببار بارون، مراسم دوقولوها و طبخ و عرضه آش رشته به عنوان یکی از غذاهای سنتی مردم قزوین در روز پنجاه به‌در از جمله برنامه‌هایی است که در دولتخانه صفوی برگزار شد.
وی اظهارداشت: امیدواریم با برنامه های پیش بینی شده بتوانیم این آیین کهن و رسم دیرینه مردم قزوین را بیش از پیش معرفی کرده و به‌شایستگی آن را حفظ کنیم.
برنامه دو قلوها/ تجلیل از تیم شمس آذر / اقامه نماز باران
آیین سنتی پنجاه بدر امروز در زیر بارانی بهاری زیبایی خاصی به خود گرفت و اجرای مسابقه چوگان در دولتخانه صفوی که با استقبال مردم هم روبرو شد توانست به غنای این مراسم کمک کند.
حضور امام جمعه، استاندار، سرپرست معاونت سیاسی استانداری و فرماندار ققزوین، مدیرکل ورزش و جوانان و مدیرکل میراث فرهنگی در مراسم و همکاری موثر مدیرکل ورزش و جوانان با فعال شدن برنامه های هیئت تیراندازی برای آموزش و تمرین خردسالان و بزرگسالان، اجرای زیبای ورزش باستانی و زورخانه ای نیز در محوطه موزه چهل ستون ودولتخانه توانست نشاط و شادابی این مراسم را دو چندان کند.
اجرای موسیقی سنتی و بومی و بازی های محلی و حضور دوقلوها نیز از ابتکارات خوبی بود که توانست خانواده ها را تا حدودی مشغول و سرگرم کند.
برنامه امسال «پنجاه بدر» که حاصل مشارکت همه دستگاههای اجرایی بویژه استانداری، میراث فرهنگی، اداره کل ورزش و جوانان استان، صدا و سیما و هیئت های ورزشی بود توانست نشاط و شادابی خاصی به شهر قزوین بخشیده و جمع کثیری را جذب خود کند.
در این میان حضور تیم فوتبال شمس آذر که در یک افتخار آفرینی توانست به لیگ برتر صعود کند در جشن «پنجاه بدر» شاید یکی دیگر از برنامه های متنوع این رویداد بود هرچند آنگونه که باید و شاید جشنی شایسته این تیم پر افتخار نبود که انتظار می رود در آخرین بازی این تیم که فردا در استادیوم 15 هزار نفری برگزار خواهد شد شاهد جشن قهرمانی باشکوهتری باشیم تا به شایستگی از بازیکنان و مربی ارزنده آن سعید دقیقی و سایر مدیران و حامی مالی آن تقدیر شود.
حسن ختام برنامه های «پنجاه بدر» قزوین اقامه نماز باران به امامت آیت الله عابدینی نماینده ولی فقیه و امام جمعه قزوین بود که در زیر نم نم باران بهاری اقامه شد و فضای معنوی خاصی را در میان حاضران ایجاد کرد.
« پنجاه بدر» فرصتی بی نظیر برای معرفی توانمندی های استان قزوین در عرصه های فرهنگی، ورزشی، صنعتی، هنری، گردشگری است و می توان از این روز تاریخی برای رونق اقتصادی و جذب مسافر و گردشگر نیز بخوبی بهره برد.
امید که در سالهای آینده با برنامه ریزی کامل و بهتری بتوان از این فرصت برای ایجاد نشاط و شادمانی و اجرای برنامه های شاخص و شاد بهره مند شد و استان قزوین را به دیگران نیز معرفی کرد.
گزارش: محمدرضا جباری
انتهای پیام