روایتی از یک عید بزرگ در اهواز که به روز کودکان هم شناخته می‌شود

به گزارش خبرگزاری برنا، «دهوا اد مانا» یا همان «دهوا دیمانه» روز عید و جشن تولد حضرت یحیی اسوثا و زکوثا نهویلی* که دیگر ادیان او را به نام یحیی تعمید دهنده می‌شناسند محسوب می‌شود.

این روز مصادف است با آغاز سال 2026 یحیایی (مندایی) که باید در آغاز آن رخت نو پوشید.

و حالا ماه «هطیا» صابئین مندایی، مصادف با اواخر اردیبهشت ما ایرانی‌هاست و روز پنجشنبه ۲۸ اردیبهشت 1402 مصادف است با عیدی که به روز کودکان هم شناخته می‌شود. روز «دهوا اد مانا» یا همان «دهوا دیمانه» که برای هموطنان ایرانیِ صابئین مندایی بسیار مقدس است.

در روز «دهوا اد مانا» یا «دهوا دیمانه»، در ساحل کارون، جایی که سکوی تعمید است نماد مقدس صابئین مندایی که «درفش» نام دارد برافراشته می‌شود، درفش برای مندائیان نمادی از زنده بودن است.

چون عید «دهوا اد مانا» یا همان «دهوا دیمانه» مصادف با روز پنجشنبه است که در زبان مندایی «هوشبا» نام دارد، صابئین دعای همان روز را به زبان خود می‌خوانند: «بشمیهون اِد هیّی رَبّی، اِمرُرَب اِنهورا شانیا، اِب زیوا اِد آو قَیِمنا وِبتُشبَهثا اِد گَورا ناصبِی....» که معنی فارسی آن می‌شود: «به نام خدای بزرگ. تعطیم باد نور والا، در درخش پدرم می‌ایستم و با ستایش پروردگاری که خالقم است در ...».

شب های اهواز نسبتاً خنک و روزهای گرمی دارد اما آن روز برای بخشی از ساکنان کهن اهواز، روز عید است و گرمای این بهار آزاردهنده نیست. اهوازی‌های قدیمی خوب می‌دانند که در مناسبت‌های بزرگ صابئین مندایی، اجتماعی عظیم در ساحل کارون گرد هم می‌آیند تا پس از انجام «رشامه»‌ (وضو)، «بوثه» (آیه) بخوانند و «براخه»ای (نماز) به جا ‌آورند.

در «گنزا ربا» یا صحف حضرت آدم (ع)، (کتاب مقدس صابئین مندایی) به ستایش پروردگار بسیار اشاره شده، در بخش‌هایی از این کتاب آمده: «خداوند را با قلبی پاک ستایش می‌کنیم، خداوندگار عالم و هستی، مقدس و معظم، پابرجا و استوار، با جلال و شکوه، خداوند حق و حقیقت، با قدرت بی‌انتها که پایان و مرزی ندارد، نوری زلال و ناب که باطل نمی‌شود، با شفقت، بخشنده و مهربان، منجی همه مومنین و درستکاران، تکیه گاه همه نیکان است.»

من در سالروز میلاد حضرت یحیی (ع) به ساحل کارون می‌روم تا در میان سفیدجامگان در عید «دهوا اد مانا» که معنی فرشته می‌دهد، به سیمای کودکانی نگاه کنم که پوشش سفید آنها که «رسته» نام دارد و در زلال جاری رود تعمید می‌شوند، دلبرانه خیره شوم. آنجاست که در ساحل کارون همه این سفیدجامگان برای اینکه نام خدا را با صوت فریاد بزنند با زبان آرامی مندایی می‌گویند: «بشمیهون اد هیی ربی».

آنجا برخی از روحانیت صابئین مندایی که شامل «اشکندا»، «یلوفا»، «اشولیا»، «ترمیدا» و «گنزورا» می‌شود را می‌توان دید. البته در گذشته بارها شاهد حضور عالی‌ترین مقام دینی یعنی «ریشا اد اما» را هم بوده‌ام.

باید عکس‌هایم را بگیریم و دید و بازدید را انجام بدهم و زود خودم را با ساحل رودخانه کرخه در سوسنگرد برسانم تا به میل شرکت در «دخرانی» و «لوفانی» دیگر صابئین‌ مندایی خوزستان شرکت کنم، چون صابئین ‌مندایی علاوه بر اهواز در آبادان، خرمشهر، شادگان، ماهشهر، هویزه، سوسنگرد و رامشیر سکونت دارند و در عید «دهوا اد مانا» بچه‌های صابئین از همه خوشحال‌تر و نو نوارتر هستند. چون این عید بر روی تعمید اطفال و کودکان تمرکز دارد. آنها تن و روان خود را به آب می‌سپارند تا این مایه هستی بخش عالم، نور هزاران فرشته را در وجودشان جاری کند.

عید دهوا ادمانا، یادآور دو رویداد است. اساطیر صابئین مندایی روایت می‌کنند که فرشتگان در این روز به دستور خداوند آداب تعمید را به حضرت آدم(ع) آموختند و او آن را به فرزندان خود تعلیم داد. در باور دوم مندائیان، تولد حضرت یحیی(ع) در این روز رخ داده است و به همین خاطر نام دیگر این عید، فرشته است.

صابئین ‌مندایی از هزاره‌های پیش در جغرافیای خوزستان و در کنار رودخانه‌های کارون، کرخه، دز، جراحی ساکن شده و تا به امروز، آئین خود را حفظ کرده و به کتاب مقدس‌شان، «گنزاربا» یعنی گنج بزرگ و مقدس قسم می‌خورند.

و حالا در ساحل کارون، مردان و زنان سفیدپوش در کنار گنزورا، اشکندا، ترمیدا که از جمله روحانیون پیرو صابئین‌ مندایی هستند «درفش» که نماد صابئین‌مندایی است را بر زمین شن ماسه‌ای ساحل فرود می‌آورند تا دل به عالم نور بدهند و چه خجسته است شناخت روحیه مردمان ایران زمین که خود در قوم و کیش‌شان، آئین‌ها و آداب و رسوم گوناگون دارند و البته چه زبیاست وقتی که در روزانی دیگر در عید پنجه، شیشان، فل و… صابئین ‌مندایی شرکت می‌کنیم تا به رسم و رسوم همشهریان ایرانی خود احترام بگذاریم.

صابئین‌ مندایی پیروان حضرت یحیی(ع) هستند و عقیده دینی آنها برگرفته از عقیده حضرت آدم(ع) است تا آخرین پیامبر آنها حضرت یحیی(ع) ادامه یافته است. دین صابئین‌ مندایی از قدیمی‌ترین آئین‌های الهی است و اصلی‌ترین رکن دینی آنها غسل تعمید است، چون صابئین به معنای تعمیدشوندگان است.

هنر صابئین‌مندایی، مینای صبی است که بر روی طلا و نقره انجام می‌شود و دارای خط و زبان کهن آرامی مندایی هستند. هنر-صنعتی که موجب شد مرکز استان خوزستان از سوی وزارت میراث‌‌فرهنگی صنایع‌دستی گردشگری به عنوان «اهواز شهر ملی مینای صُبی» نامگذاری شود.

*اسوثا و زکوثا نهویلی به زبان آرامی مندایی است و در فارسی به معنی سلام و درود خداوند بر او باد.

یادداشت: مجتبی گهستونی، روزنامه نگار و پژوهشگر حوزه ادیان