گروه علمی و فناوری خبرگزاری برنا؛ با توسعه استفاده کاربران از فضای مجازی به ویژه شبکه‌های اجتماعی، هر کاربر هر لحظه در معرض دریافت هزاران هزار پیامی است که از درستی یا نادرستی آن اطلاعی ندارد
بنظر می‌رسد که در شرایط اشباع اطلاعاتی قرار داریم که خروجی آن به سرریز اطلاعاتی یعنی اشتراک گذاری محتواهای دریافتی می‌انجامد؛ در واقع به واسطه حجم گسترده اطلاعات، قدرت تشخیص کاربران فضای مجازی گرفته شده و این امر، زمینه را برای خیلی از مسائل از جمله تولید و انتشار اخبار جعلی و شایعات فراهم می‌کند
با این رویکرد اساساً، تولید محتوای جعلی با هدف تحت تاثیر قرار دادن افکار عمومی یا دستکاری در افکار عمومی جامعه هدف صورت می‌گیرد و این مساله به عنوان یک استراتژی برای دارندگان قدرت و رسانه جهت نیل به اهداف خود در برابر جامعه هدف محسوب می‌شود. موضوعی که در ماجرای منافقین در زمینه‌های مختلف بارها دیده شد.
حضور و بازرسی پلیس آلبانی از کمپ منافقین تغییرات محسوسی در هندسۀ فضای مجازی ایران به خصوص شبکه‌های اجتماعی خارجی محدود شده ایجاد کرد، تعداد پست‌ها، نظرها، پسندها و... همه کاهش جدی داشتند، صفحات موافق و مخالف ایران و انقلاب همگی این تغییر را حس کردند.
خبرنگار فناوری برنا در این گفتگو به دنبال روشن شدن علت اجرای چنین عملیات‌های مجازی در زیست‌بوم ایران است، بررسی علت بروز چنین رفتاری از منافقین و تولید محتوای جعلی همچنین نظر گذاشتن، پسندیدن یا بازنشر مطالب غیر موثق موضوع مهمی است که کمک زیادی به مسئولین و جوامع فرهنگی ما برای تدبیر جهت دفع حملات سایبری مانند آنچه گفته شد، انجام می‌دهد.
علیرضا پورجعفری، روزنامه‌نگار و کارشناس رسانه بر این باور است که باورپذیری اخبار و محتوای جعلی نسبت به مطالب و اخبار واقعی بالاتر است، چرا که عموماً پشت انتشار اخبار جعلی یک جریان قوی رسانه‌ای قرار دارد که مثلاً در همین ماجرا منافقین ربات‌ها این کار را انجام می‌دادند؛ ضمن اینکه بستر انتشار اخبار جعلی و محتوای جعلی نیز شبکه‌های اجتماعی است که نظارتی از جهت محتوا بر آن وجود ندارد در صورتیکه این مطلب در رسانه‌های سنتی و رسمی طور دیگری است.
وی در ادامه افزود: جمع‌بندی اینکه، زمینه تولید اطلاعات نادرست، اخبار جعلی و شایعات در فضای شبکه‌های اجتماعی به واسطه گستردگی تولید محتوا رخ می‌دهد و به دلیل اینکه کاربران در این فضا بی حوصله هستند و اساساً دنبال صحت‌سنجی هم نیستند، بنابراین قدرت باورپذیری‌شان در این فضا بیشتر است.
این روزنامه نگار تصریح کرد: بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که تولیدکنندگان و منتشرکنندگان اخبار جعلی و اطلاعات نادرست، روی دو ویژگی بارز شبکه‌های اجتماعی یعنی گستردگی آن و بی حوصلگی مخاطب حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند و از همین جهت هم است که برای تحقق اهداف خود از این تکنیک استفاده می‌کنند.
وی در پاسخ به این سوال خبرنگار فناوری برنا که شیوه عملکرد منافقین در تولید و انتشار اخبار جعلی چیست، تأکید کرد: یکی از شیوه‌های حساب‌های وابسته به این گروهک، ساخت «پویش‌های اطلاعات وارونه» است؛ موسسه‌ای در دانشگاه آکسفورد وجود دارد که رابطه بین اینترنت و جامعه را مطالعه می‌کند، محققان این موسسه بر اساس مطالعاتی که در سال 2017 داشتند به این نتیجه رسیدند که پویش‌های اطلاعات وارونه، در سال 2018 در 28 کشور اجرا شد، آنها در همان مقطع پیش‌بینی کردند که سال 2020 تعداد کشورهایی که تحت تأثیر پویش‌های مشابه قرار می‌گیرند به 81 کشور خواهد رسید!
این کارشناس رسانه خاطرنشان کرد: ساز و کار پویش‌های مذکور به این شکل است که با هدایت یک سر شبکه محتوایی راه‌اندازی می‌شود و در ادامه با پشتیبانی شبکه‌ای حساب‌های جعلی، موضوعاتی را در فضای مجازی به اصطلاح برجسته یا همان داغ می‌کنند؛ از سری موضوعاتی که می‌توان به آنها در این باره اشاره کرد سفر مقامات نظام به ونزوئلا بود که در میانه اغتشاشات سال گذشته توسط حساب‌های جعلی منافقین دست به دست شد.
پورجعفری در ادامه عنوان کرد: از جمله اقدامات این گروهک برای معتبرسازی داده‌های خود، پست کردن محتوای مدنظر خود توسط شخصیت‌های حقیقی است؛ در واقع این شخصیت‌ها به نوعی نقش سفیدکننده ماجرا را بر عهده دارند با این هدف که کاربر فضای مجازی نسبت به موضوع برجسته شده، تردید نکند و راحت‌تر آن را بپذیرد، شخصیت‌هایی مانند حامد اسماعیلیون، پوریا زراعتی و سایر حساب‌های وابسته به این گروهک در اغتشاشات سال گذشته نیز دقیقاً همین مسئولیت را برعهده داشتند.
وی در ادامه افزود: این را باید فهمید که پیچیدگی دنیای رسانه هرروز بیشتر می‌شود و در این فضا ابعاد اثرگذاری بر روی افکار عمومی نیز مختصات جدیدی پیدا می‌کند. برای در امان ماندن از آسیب این فضا دولت‌ها باید برنامه‌ها و سیاست‌های کاربردی و راهبری داشته باشند تا افکار عمومی کمتر آسیب ببیند.
این روزنامه‌نگار دربارۀ تلاش منافقین یا سایر گروه‌های ضدایرانی برای کانالیزه کردن شخصیت‌های معروف یا سیاسیون از این طریق تصریح کرد: ببینید به نظرم می‌بایست کانالیزه کردن را تعریف کرد؛ اگر منظور از کانالیزه کردن بردن مسئولان و چهره‌های شاخص در یک فضای خاص فکری است، باید عرض کنم که این مساله به مولفه‌هایی از جمله سواد رسانه‌ای، میزان دانش استفاده از رسانه و مهارت استفاده از رسانه این دو طیف برمی‌گردد. اساساً ماهیت حضور چهره‌های معروف در فضای‌مجازی بازنمایی خود، فعالیتهای هنری یا زندگی شخصی است و به نظر من به یک معنا می‌توان گفت که این‌ها خودشان کانالیزه کننده هستند
وی در ادامه تأکید کرد: اما در مورد مسئولان همانطور که عرض کردم، مولفه‌هایی از جمله میزان سواد رسانه‌ای و مهارت رسانه‌ای آنها در این موضوع تعیین‌کننده است. به باور من، مشکلی اساسی ما در حال حاضر اینجاست که متاسفانه برخی تصمیم‌گیران در کشور، رسانه، فضای مجازی و تکنولوژی را خوب نمی‌شناسند، وقتی خوب و کامل نشناسند در درک آن ضعیف هستند و وقتی در درک آن ضعیف باشند، در مواقع تصمیم‌گیری بد عمل می‌کنند و تبعات این تصمیم‌گیری برای جامعه خوشایند نخواهد بود.
این کارشناس رسانه خاطرنشان کرد: من فکر می‌کنم امروز ما در حوزه رسانه دچار یک آشفتگی در حکمرانی و تصمیم‌گیری هستیم، که این مساله هم دقیقاً به عدم شناخت مسئولان و تصمیم‌گیران از حوزه رسانه، تحولات رسانه‌ای، تحولات پارادایمی جامعه و مسائلی مانند این‌ها برمی‌گردد. این فضا منجر به این می‌شود که ما هنوز با این همه تحولاتی که بخواهیم یا نخواهیم ما را هم درگیر خود خواهد کرد، تکلیف‌مان با دنیای رسانه‌ای معلوم نباشد.
پورجعفری در ادامه عنوان کرد: حالا تصور کنید اگر فردی که مسئولیتی دارد و اتفاقاً تصمیم‌گیر هم هست، به واسطه یک تصمیم در حوزه کاری خودش با حجم زیادی از واکنش‌های مجازی مواجه شود و این مساله هم در فضایی رخ دهد که این فرد شناخت کاملی از فضای رسانه‌ای نداشته باشد؛ به نظرم تصور کردن این که چه اتفاقی خواهد افتاد خیلی سخت نیست.
وی در ادامه افزود: پس در شرایطی که اکثر مسئولان نگاه جامع‌الاطرافی به رسانه، جامعه رسانه‌ای شده و فرهنگ رسانه‌ای شده ندارند خیلی طبیعی است که با اسیر شدن در امواج مجازی به راحتی کانالیزه شده، از رسانه‌ها اثر بپذیرند و فعل و انفعالات رسانه‌ای هم روی تصمیمات آنها اثرگذار باشد
این روزنامه نگار در پاسخ به این سوال برنا که علت تلاش برای کانالیزه کردن تصمیم‌گیران را چطور ارزیابی می‌کنید، تصریح کرد: بخشی از پاسخ به این سوال در جواب به سوال قبل نهفته است؛ من ریشه مشکل را در عدم شناخت صحیح از فضا می‌دانم. امروز ما با یک جامعه مخاطب طرف هستیم که همۀ روز تلاش میکنیم به این‌ها یاد بدهیم، هر نوع محتوایی که از هر نوع رسانه دریافت می‌کنید را به راحتی نپذیرید، نگاه انتقادی و پرسشگر داشته باشید، منبع یا زنجیره منابع تولیدکننده محتوا را حتماً کامل چک کنید.
وی در ادامه تأکید کرد: آموزش‌هایی که اتفاقاً باید قبل از اینکه وارد لایه مردم و جامعه شود، برای تصمیم‌گران برنامه‌ریزی و اجرا شود. برای مثال در مساله حجاب که امروز به عنوان یک چالش پیش روی ما قرار دارد، کافیست یک نماینده مجلس یا یک وزیر در دولت، موضعی بر ضد بی‌حجابی، عریانی و برهنگی و از این دست موارد و مطالب بگیرد؛ ماهیت فضای مجازی این است که در واکنش به این موضوع حجم زیاد نظرها و واکنش‌ها به این مساله شروع می‌شود که تجربه ما نشان می‌دهد، حتماً بخش زیادی از آن جعلی است.
این کارشناس رسانه خاطرنشان کرد: با توجه به جریان حامی برهنگی که از خارج از کشور هدایت می‌شود و حساسیت بالای موضوع، اگر این مسئول، قدرت تحلیل فضا را نداشته باشد و به طور کلی فضای رسانه‌ای را هم نشناسد به طور قطع از این حجم از تولید محتوا اثر می‌پذیرد؛ در جمع‌بندی این قسمت هم به عرض اول خود برمی‌گردم، ریشه همه این مشکلات و چالش‌های امروز که با آن درگیر هستیم، در عدم فهم یا فهم ناقص برخی تصمیم‌گیران از فضای رسانه‌ای و جامعه رسانه‌ای شده امروز است.
وی در ادامه افزود: ما امروز در کشور با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم میکنیم؛ مشکلاتی که جنس آنها با جنس مشکلات دهه های قبل به مراتب فرق دارد. برای حل این مشکل و عبور از این چالش‌ها باید به سراغ نسخه مخصوص خود آنها رفت و باید این را درک کرد که لزوماً نسخه مشکلات و چالش‌های دهه‌های قابل تعمیم پذیری برای حل مشکلات فعلی نیست
پورجعفری در خاتمه گفت: راه خروج از بن بست رسانه‌ای فعلی و بلاتکلیفی که در آن قرار داریم و کاهش اثرگذاری اخبار جعلی، ابتدا فهم فضای نوین و جدید رسانه‌ای است؛ در گام بعدی باید برای این فضا برنامه داشت. چیزی که در حال حاضر با وجود چندین ارگان تصمیم‌گیر و سیاست‌گذار و عمل کننده هنوز به اندازۀ مورد انتظار در آن توفیق به دست نیاورده‌ایم.
انتهای پیام/