شخصی‌سازی کردن کلید موفقیت هوش مصنوعی در آموزش است/ هوش مصنوعی جایگزین کتاب‌های حل تمرین می‌شود!

گروه علمی و فناوری خبرگزاری برنا؛ توسعه فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی فرصت‌ها و چالش‌های مختلفی را پیش روی مردم قرار داده است، استفادۀ ضابطه مند از هوش مصنوعی می‌تواند زندگی بشر را تسهیل کند، آموزش یکی از زمینه‌هایی است که هوش مصنوعی احتمالا آن را در آیندۀ نزدیک متحول خواهد کرد.

فرصت‌ها و چالش‌های احتمالی استفاده از هوش مصنوعی در آموزش موضوع گفت‌وگوی ما با اسماعیل یلمه‌ها مدیر فنی شرکت سپید سیستم شریف که شرح آن را در ادامه می‌خوانید.

برنا: چالش اصلی استفاده از هوش مصنوعی در فعالیت‌های آموزشی را چه چیزی می‌دانید؟

نرم افزارهوش مصنوعی که در حوزه ی آموزش استفاده می شود باید قابل تطبیق و شخصی سازی با نیازها، علاقه ها، سطح و هدف هر دانش آموز باشد همان طور که یک معلم در یک کلاس با هر یک از دانش آموزان با زبان و لحن متفاوت ممکن است برخورد کند و این همان هنر ظریف تدریس است.

برنا: استفاده از هوش در مدارس را باید اتفاقی نزدیک (حتی سال تحصیلی جاری) دانست؟

من نیز تصور نمی کنم که حداقل در سال تحصیلی جدید به صورت گسترده توسط سیستم آموزشی از هوش مصنوعی با تصور عمومی که از آن وجود دارد، استفاده شود اما قطعا دانش آموزان شروع به استفاده گسترده از آن خواهند کرد. هر دانش آموزی به راحتی می تواند از قسمت Chat مربوط به موتور جستوجوی بینگ (https://www.bing.com/chat) اقدام به نوشتن یک انشاء یا نامه ی اداری یا حل تکالیف کند. کافی است عنوان سوال خود را در آنجا تایپ کند و جواب را با توضیحات دریافت کند.

یک نمونه تمرین 6 درس 5 عربی دوازدهم انسانی را با هم انجام می دهیم.

با توجه به این که والدین کاملا اشراف به ضررهای استفاده اشتباه کتاب های حل المسائل دارند و از تهیۀ آنها خودداری می کنند و از سمت دیگر دسترسی رایگان به جواب همۀ سوالات کتاب های درسی در اینترنت نیست و از نهایت معلمان نیز  در حال تدریس با استفاده از تکالیف ابداعی خودشان هستند، خوشبختانه تا کنون چالش عمیقی در این حوزه وجود نداشته است. اما با معرفی این ابزار رایگان و عمومی حتی سوالات ابداعی یک معلم به راحتی توسط این ابزار حل می شود و دانش آموز فقط کافی است که آن را در دفتر خود با خط خوش یادداشت کند تا بتواند نمره کامل از معلم خود بگیرد‍!

استفاده از این ابزار حداقل چهار ضرر بزرگ دارد. اولین مورد آن از بین رفتن نقش تکالیف درسی در تعمیق یادگیری است. دوم احتمالا تلاش دانش آموز برای دروغ گویی و نمایش این است که تمرین توسط خودش حل شده است که این یک مسیله ی اخلاقی مهم خواهد بود. سوم تفاوت بزرگ در نمرات کلاسی با نمرات امتحانی را باعث خواهد شد و ممکن است عده ای از والدین به اشتباه تصور کنند که مثلا فرزند آنها دچار اضطراب امتحان است. اما نکته چهارم و مهم این است که ممکن است عده ای از دانش آموزان تصور کنند وقتی این چنین ابزاری هست چرا باید به خودشان زحمت فکر کردن را بدهند و حل تمرین ها یک کار بی هوده است. متاسفانه در روزهای اخیر فرزند یکی از دوستانم به او گفته بود وقتی با یک جستوجوی ساده خلاصه یک کتاب ادبی ۳۰۰ صفحه ای را در یک صفحه می توانم ببینم یا به زودی یک تراشه در مغز هرکس گذاشته خواهد شد که همه چیز داخل آن است و بهتر است الان به بازی بپردازم و در چند سال دیگر از آن تراشه استفاده می کنم و لازم نیست امروز زحمت بکشم!

حال در جواب این نوجوان چه استدلال قانع کننده ای می توان گفت؟

برنا: هوش مصنوعی را عامل ایجاد مشکلات کلان در عرصه‌های آموزشی می‌دانید؟

خبر شکه کننده‌ای حدود دو سال پیش خواندم که حدود ۴ میلیون دانش آموز به دلیل نداشتن موبایل یا تبلت هوشمند نتوانسته اند در شبکۀ شاد ثبت نام کنند. باور کنیم یا نکنیم! بخشی از جامعه ما حتی توان خرید یک گوشی هوشمند برای فرزندانشان ندارند. مضاف بر این دسترسی به اینترنت پر سرعت نیز هست. حال تصور کنید بخشی از جامعه صرفا به دلیل داشتن امکانات مادی می‌توانند به راحتی از ابزارهای هوش مصنوعی برای درک بهتر مطالب استفاده کنند. مثلا یک نرم افزار به راحتی می‌تواند بخش‌های مختلف بدن یک فرد را با فایل های چندرسانه ای و حتی تعاملی تشریح کند. خب این  دانش آموز بهتر می‌تواند مطالب را یاد بگیرد یا دانش آموزی که حداکثر از روی یک تصویر یا یک مولاژ آناتومی بدن؟

یا این مثال را ببیند من از یک ابزار هوش مصنوعی خواستم فرمول زیر را برای من حل کند.

ببینید مرحله به مرحله چقدر خوب برای من توضیح می دهد

وقتی به کتاب های کنکور مراجعه می کنیم به دلیل محدودیت فضای کتاب، مولف مجبور است که بسیاری از قسمت ها را خلاصه نویسی کند و کسی که می تواند از این ابزار استفاده کند به راحتی هر قسمت از جواب را متوجه نشد می تواند از نرم افزار هوش مصنوعی استفاده کند و از او بخواهد که آن قسمت را با جزییات بیشتر بازگو کند و با دقت متوجه شود.

این برای آن دانش آموز خوب است و می تواند بسیار در مسایل عمیق شود اما باعث ایجاد نابرابری بیشتر در جامعه می شود. بنابراین افرادی که به این ابزارها دسترسی ندارند به راحتی از او عقب می افتند و در نهایت در ماراتن کنکور در شرایطی که بهره هوشی بالاتری هم دارند عقب می مانند. که این وظیفه ی سیاست گذاران و مسولین است که به شدت در این زمینه کار کنند و کمبودهای طبقه های پایین جامعه را با روش های مختلف از جمله تجهیز مدارس رفع کنند.

برنا: گوشی‌همراه وسیله‌ای فراگیر در جامعه حساب می‌شود با این حساب می‌توان اینطور قلمداد کرد که استفاده از هوش مصنوعی جهت آموزش برای عمدۀ جامعه مفید است؟

البته تلفن همراه یک مثال بود. می دانیم که فقط سخت افزار مهم نیست. اگر بخواهم از جنبه های مختلف این موضوع را بررسی کنم اولین آنها دانستن وجود این چنین ابزارهایی است. متاسفانه دانش عمومی استفاده از رایانه در بین معلمان و والدین به عنوان دو رکن آموزش استفاده از این ابزارها به دانش آموزان، در بخش های مختلف کشور مطلوب نیست.

از سوی دیگر بسیاری از معلمان و والدین آگاهی لازم درباره ی وجود این چنین نرم افزارهایی را ندارند که لازم است فرهنگ سازی و اطلاع رسانی لازم در این زمینه انجام شود که چه نرم افزارهایی وجود دارد، چه قابلیت هایی دارند و چطور می توان از آنها استفاده کرد. البته چون بسیاری از این ابزار ها به زبان انگلیسی است برخی از بخش های جامعه با آنها مشکل دیگری خواهند داشت.

برنا: هوش مصنوعی در آیندۀ برای جامعه و دانش‌آموزان چالش‌های تربیتی و اجتماعی ایجاد نمی‌کند؟

تعلیم و تربیت دو رکن اصلی آموزش و پرورش دانش آموزان است. طی سال‌های اخیر شبکه های اجتماعی باعث دور تر شدن افراد به صورت فیزیکی از هم شده اند و متاسفانه باعث ایجاد مشکلاتی در نسل های جدید در تعاملات اجتماعی شده است. افرادی که در شبکه های اجتماعی آنلاین بسیار فعال هستند اما در محیط های اجتماعی بسیار متفاوت هستند. حال استفاده از هوش مصنوعی توسط دانش آموزان به دلایل متعدد باعث خواهد شد که این انزوا بیشتر شود و در نهایت مهارت های اجتماعی آنها کاهش پیدا کند.

برای مثال، اگر دانش آموزان  بتوانند با استفاده از چت باتها، رباتها یا دستیاران صوتی سوالات خود را پاسخ دهند، تمرینات خود را انجام دهند یا بازخورد خود را دریافت کنند، ممکن است نیاز کمتری به تبادل نظر و کمک با همدیگر حس کنند.

از سوی دیگر اگر هوش مصنوعی قابلیتهای جالب و سرگرم کننده ای داشته باشد، مانند تولید محتوا، پاسخ به سوالات در قالب بازی ها یا انجام وظایف، ممکن است دانش آموز را از صحبت با همکلاسیهایش که شاید کسل کننده یا تکراری باشد، منصرف کند.

و نکته مهم دیگر راحتی و سهولت هوش مصنوعی است که اگر هوش مصنوعی قابل دسترسی و استفاده باشد، ممکن است دانش آموز را از صحبت با همکلاسی هایش که شاید نیاز به تعامل حضوری یا غیرحضوری یا زمان های خاص داشته باشد، منصرف کند. اطمینان و امنیت هوش مصنوعی آن چیزی است که ممکن است در دوره ی نوجوانی برای دانش آموزان دردسر ساز شود  و دانش آموز از صحبت با همکلاسی هایش که شاید نگران افشای اطلاعات شخصی یا نقض حقوق خود باشد، منصرف کند و ترجیح بدهد درباره ی نیاز و خواسته های خود بیشتر با هوش مصنوعی صحبت کند.

برنا: چالش‌های امنیتی احتمالی استفاده از این ابزارها برای دانش‌آموزان چیست؟

استفاده از نرم افزارهای هوش مصنوعی به دلیل امکان جمع آوری اطلاعات شخصی، خطر سوءاستفاده از داده های شخصی و حساس دانش آموزان  و معلمان توسط سامانه های هوش مصنوعی یا افراد خارجی، که ممکن است به نقض حریم خصوصی، جعل هویت و حتی جرائم سایبری منجر شود.

انتهای پیام