همزمان با اعلام نتایج ابتدایی انتخابات و مشخص شدن عبدالله عبدالله و اشرف غنی به‌عنوان راه‌یافتگان به مرحله دوم، موج تحلیل‌ها و گمانه‌زنی‌ها پیرامون نتیجه نهایی انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان آغاز شده است. بنا به اعلام کمیسیون انتخابات، در مرحلۀ اول این انتخابات، عبدالله عبدالله رهبر ائتلاف ملی با 44.9 درصد آرا و اشرف غنی احمدزی وزیر دارایی پیشین کشورمان با 31.5 درصد آرا را از آن خود کردند. نتایج اعلام شده از سوی کمیسیون مستقل انتخابات نشان داد که هیچ کدام از هشت نامزد شرکت کننده نتواسته اند 50 درصد از آرای مردم را به دست بیاورند و در نتیحه انتخابات به دور دوم کشیده شد. رقابت اصلی در این دور از انتخابات میان عبدالله عبدالله و اشرف غنی احمدی زی خواهد بود. رقابتی که خالی از بحث و مناقشه نبوده و نیست. بر این اساس برآن شدیم تا در گفتگویی کارشناسی چالش‌های پیش روی دور دوم انتخابات افغانستان را بررسی و تحلیل کنیم.
آن‌چه در ادامه می‌خوانید گفتگوی خبرنگار سیاسی برنا با دکتر سید صدرالدین موسوی کارشناس مسائل بین‌الملل و استاد دانشگاه تهران است.
به عنوان پرسش نخست و آغاز گفتگو؛ چالش‌های دور دوم انتخابات افغانستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
با توجه به سابقۀ انتخابات گذشته در افغانستان و رأی بالای عبدلله عبدالله در دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری و حوادثی که در پی آن حادث شد؛ مهم‌ترین و اصلی‌ترین چالش انتخابات این کشور مسألۀ تقلب خواهد بود. در چند روز اخیر این گمانه با برکناری «ضیاء الحق امر خیل» مورد تأیید قرار گرفت که در انتخابات افغانستان با روندی سالمی و بی‌طرفانه‌ای در برگزاری این انتخابات مواجه نیستیم.
مواضع دکتر عبدالله عبدالله در این رابطه چیست؟
در این زمنیه آقای عبدالله عبدالله، دو دسته از اتهامات را به انتخابات وارد می‌داند. الف) جانبداری کمیسیون برگزاری انتخابات افغانستان ب) اقدامات و تلاش رقیب (اشرف غنی احمد زی) برای جابجایی آرای انتخاباتی.
استنادات دکتر عبدالله عبدالله، در این زمینه کدام‌اند؟
وی معتقد است که
1- در برخی از مناطق خالی از سکنه، رأی بالایی به صندوق‌های رأی ریخته شده است
2- در برخی مناطق دیگر، میزان آراء ریخته شده به صندوق رأی از تعداد افراد حائز شرایط شرکت در انتخابات بیشتر است.
3- جانبداری کمیسیون انتخاباتی افغانستان؛ این جانبداری به حدی بود که در نهایت با برملا شدن اقدامات یکی از مقامات کمیسیون انتخاباتی افغانستان، کرزی دستور به برکناری این مقام داد.
نقش شکاف‌های اجتماعی و به ویژه شکاف‌های قومی را در انتخابات افغانستان چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به باور من دور دوم انتخابات ریاست جمهوی افغانستان با موضوعی به نام "قومیت" گره خورده است. اشرف غنی پشتون و عبدالله از قوم تاجیک ، اگرچه نژاد وی نیز پشتون است ولی از آنجایی که مادرش تاجیک است و بین تاجیکها بزرگ شده، دیگر جزء قومیت تاجیکها قلمداد می شود. بنابراین آرای تقسیم شده پشتونها در دور دوم یکجا خواهد شد. از آن جا که اکثر نامزدهای سومین دور انتخابات ریاست جمهوری را پشتون زبان ها تشکیل می دهند؛ به اعتقاد برخی از کارشناسان این آرا در سبد غنی تجمیع خواهد شد.
بر این اساس سناریوهای پیش روی نتایج دور دوم انتخابات افغانستان را چه می‌دانید؟
دربارۀ نتایج دور دوم انتخابات کارشناسان سیاسی دو تحلیل مختلف وجود دارد:
1)سناریوی پیروزی اشرف غنی
برخی از کارشناسان بر این باورند با کشیده شدن نتایج انتخابات ریاست جمهوری به دور دوم، این مفروض پررنگ می شود که اشرف غنی در دور دوم انتخابات پیروز شود. به باور برخی از کارشناسان از آن‌جا که هفت نامزد موجود در سومین انتخابات ریاست جمهوری پشتون زبان هستند، این احتمال بسیار جدی است که در دور دوم انتخابات این افراد از "اشرف غنی" پشتیبانی و حمایت نمایند و به این شکل بازنده دور دوم انتخابات "عبدالله "خواهد بود. در واقع این کارشناسان برای پیروزی اشرف غنی به طور خاص سه دلیل ارائه می‌کنند:
الف- اول اینکه نامزد های قوم پشتون از نامزد باقی مانده این قوم یعنی اشرف غنی زی به صورت یکپارچه حمایت خواهند کرد و شانس او را برای پیروزی بر وی افزایش خواهند داد.
ب- دوم اینکه آمریکا و ناتو نیز برای خروج امن بخش‌هایی از نیروهایشان از افغانستان نیازمند همکاری قومیت پشتون به طور اعم و طالبان و نیروهای مخالف به طور خاص هستند .
ج- صرف نظر از این دو موضوع دلیل سومی که این کارشناسان برآن تاکید می کنند این موضوع است که، همواره قوم پشتون در تاریخ افغانستان در کانون قدرت قرار داشته‌اند و پذیرش شکست به دلیل قدرت ساخت ذهنی در قومیت پشتون وجود ندارد و به همین دلیل رئیس جمهور آینده افغانستان را حق تاریخی خود می داند و اگر رئیس جمهوری غیر از قوم پشتون روی کار بیاید ، قوم پشتون نسبت به آن واکنش منفی نشان خواهد داد و این این موضوعی است که می تواند به آغاز درگیری های داخلی منجر شود. به همین دلیل به باور این گروه از تحلیل گران، اشرف غنی احمد زی در صورت عدم کسب آرای لازم ، چه از طریق تقلب گسترده و چه با مهندسی انتخابات ، رئیس جمهوری بعدی افغانستان خواهد بود.
2) سناریوی پیروزی عبدالله
گروهی دیگر از تحلیل گران بر این اعتقادند که در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری، احتمال پیروزی« عبدالله عبدلله» بیشتر از اشرف غنی است. این تحلیل‌گران برای اثبات مدعای چند دلیل ارایه می‌کنند:
الف) به عقیده برخی از کارشناسان «عبدالله عبدالله» از قوم پشتون است و معاون اول وی محمد خان هم به این قوم تعلق دارد، بنابراین در میان پشتون ها از آرای قابل توجهی بر خوردار است و این موضوع می تواند انسجام قومیت پشتون را بر هم بزند.
ب) اختلاف نظرهای در میان قوم پشتون:
یکی از ویژگی های دور دوم انتخابات ریاست جمهوری این موضوع است که دو تن از کاندیداهایی که به دور دوم راه یافته اند تلاش خواهند کرد با شکل گیری ائتلاف با نامزدهای دور اول انتخابات ، آرای آنها را در دور دوم جذب نمایند. در همین راستا به باور این گروه از تحلیل گران ،احتمال ائتلاف «زلمی رسول» با عبدالله در دور دوم انتخابات محتمل به نظر می‌رسد چرا که احتمال نزدیک شدن تیم حکومت کرزی با تیم "عبدالله "در مقایسه با "اشرف غنی" بیشتر است. به باور این کارشناسان ، زلمی رسول به عنوان نماینده دولت(طایفه درانی ها) ،در واقع از اشرف غنی ( طایفه غلزایی) شکست خورده است؛ زیرا به هر طریق ممکن، اشرف غنی به حوزه های سنتی نفوذ او در ولایت هایی مثل قندهار، رخنه کرده و جریان آرا را به نفع خود دست برده است؛ لذا احتمال تفاهم او با اشرف غنی بعید به نظر می رسد. بنابراین ائتلاف عبدالله با زلمی رسول در دور دوم انتخابات یک مفروض جدی است و در صورت تحقق این موضوع ، عبدالله در مرحله دوم پیروز انتخابات ریاست جمهوری افغانستان خواهد شد و با پیروزی عبدالله ، زلمی رسول نیز می تواند در ساختار سیاسی آینده افغانستان ایفای نقش نماید.
ج) نکته دیگر این گروه از کارشناسان برآن تاکید می کنند نقش سیاف در دور دوم انتخابات است. به باور این کارشناسان «عبدالرسول سیاف» که در دور اول 7.1درصد آراء را در انتخابات کسب کرده است، از تیم انتخاباتی بر خوردار است که اکثر آن را مجاهدین از جمله محمد اسماعیل‌خان وزیر سابق انرژی و آب تشکیل داده است و این فرض دور از انتظار نیست که در دور دوم انتخابات ،" سیاف" در انتخاب میان "عبدالله واشرف غنی" ، عبدالله را انتخاب نماید.
برخی کارشناسان معتقدند نگاه امنیتی بر انتخابات افغانستان حاکم شده است، به نظر شما این نگاه به نفع کدام از یک از نامزدها خواهد بود؟
دقت داشته باشید که جامعۀ افغانستان؛ درگیر بحران‌های اساسی است؛ اما نکته‌ای که نباید از نظر دور داشت این است که این نگاه به نفع هیچ کدام از طرفین نخواهند بود. تنها و تنها انتخاباتی واقعی و سالم و روی کار آمدن دولتی برخاسته از خواست مردم در افغانستان، خواهد توانست کمکی برای حل بحران‌های متععد افغانستان باشد.
چشم‌انداز پیش‌روی انتخابات افغانستان را چگونه تحلیل می‌کنید؟
به باور من چشم‌انداز آتی انتخابات افغانستان بسیار پیچیده است چرا که چهار طیف در این انتخابات دخیل‌اند الف) کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان ب) حامد کرزی پ) عبدالله عبدالله ت) اشرف غنی احمدزی. جملگی این چهار طیف در انتخابات افغانستان ذینفع‌اند. در این میان آن‌چه مهم است این است که کمیسیون انتخابات و حامد کرزی استقلال و بی‌طرفی خود را حفظ کند؛ چراکه در این انتخابات نقش اصلی را کمیسیون مستقل انتخابات و حامد کرزی بر عهده دارند.
در صورت پیروزی هر یک از نامزدها، آیا طرف مقابل حاضر به پذیرش نتایج انتخابات خواهد شد؟
به اعتقاد من از آن‌جا که هیچ کدام از دو طرف از قدرت دولتی برخوردار نیستند و از اقتدار – استفادۀ مشروع از زور – برخوردار نیستند؛ و این دولت مرکزی و شخص کرزی است که از اقتدار قانونی برخوردار است؛ دو طرف از بسیج سیاسی در خیابان برای اعلام اعتراض استفاده نخواهند کرد و تلاش خواهند کرد که از ابزار چانه‌زنی برای بیان اعتراضات خود استفاده کنند.
در پایان گفتگو می‌خواهم بدانم در صورت بروز بحران در انتخابات افغانستان، آیا با دخالت خارجی برای کنترل بحران روبرو خواهیم بود؟
من احتمال بروز این مسأله را بعید می‌دانم. در نهایت این مردم افغانستان هستند که در مورد سرنوشت سیاسی این کشور تصمیم خواهند گرفت.
گفتگو از «مسلم بیگی»