به گزارش خبرگزاری برنا، ابعاد عملکرد خانواده دربرگیرندۀ شش ویژگی است که بهوسیلۀ توان اعضا در شناسایی و سازش با حوزۀ وظایف خانوادگی مشخص میشود که عبارت است از:
حل مشکل؛ به منظور حفظ عملکرد خانواده و حل مشکلات خانوادگی که عملکرد کامل خانواده را تهدید میکند.
1.ارتباط؛ تبادل اطلاعات میان اعضای خانواده میتواند مستقیم در هر زمان شناخته شود.
2.نقشها؛ نقشها به الگو‌های رفتاری اشاره دارد که بهوسیلۀ اعضای خانواده به نمایش گذاشته میشود
3.همراهی عاطفی؛ همراهی عاطفی است که به کیفیت واکنش‌های عاطفی اعضای خانواده اشاره دارد.
4.آمیزش عاطفی؛ آمیزش عاطفی که به میزان توجه و دغدغه مندی اعضای خانواده به فعالیت‌های یکدیگر اشاره دارد.
5.کنترل رفتار؛ کنترل رفتار است که به حالت‌های مختلف کنترل رفتار در موقعیت‌های گوناگون اشاره دارد
به همین دلیل نارضایتی از خانواده با آشفتگی و اجرا نکردن صحیح نقشها در خانواده در ارتباط است و این امر نهتن‌ها سلامت اعضای خود را مختل میکند، بلکه سلامت اجتماعی را نیز به شدت تهدید میکند. فرهنگ اسلامی ما نیز در این راستا برای پیشگیری از انوع آسیب‌های اخلاقی و اجتماعی به بستر خانواده توجه ویژهای دارد و روش‌هایی را بیان میکند که از مهمترین آنها رعایت حجاب در فضای اجتماع است. در دنیای پرچالش و متغیر امروزی جوامع اسلامی، حجابِ زن راهی ایمن و مطمئن برای ایفای نقش مهم او در صحنۀ اجتماع و رسیدن به رشد کامل فردی و اهداف والای اجتماعی است. امروزه حجاب به عنوان الزام اجتماعی و بخش جداناپذیر هویت اسلامی، نهتن‌ها بر عصمت و پاکی دلالت دارد، بلکه به عنوان سپر حمایتی از زن و مرد مسلمان و در نهایت کل جامعه در برابر تباهی و فساد محافظت میکند. زن مسلمان با حجاب خود بیان میکند که او به سبک و شیوۀ خاصی رفتار میکند و همچنین انتظار داردکه با او به شیو‌های خاص رفتار شود. پر واضح است که چگونگی عملکرد خانواده، سلامت روانی، اجتماعی و اخلاقی اعضای خود را تحت تأثیر قرار میدهد. در واقع آنچه در درون خانواده جریان دارد، عامل کلیدی در ایجاد و تداوم سلامت فرد و جامعه است. خانواده به عنوان نخستین منبع یادگیری اجتماعی فرد با اجرای مراسم و آداب دینی به گونۀ مؤثری رفتار فرد را تحت تأثیر خود قرار میدهد و نگرش و شعایر دینی و اخاقی را به او منتقل میکند. زیربنای شکل گیری شخصیت فرزندان و آشنا شدن با احکام اولیه و عادت به نوع و حدود پوشش در خانواده پایه ریزی میشود به شکلی که نوع حجاب به تاریخچۀ خانوادگی فرد مربوط میشود. رعایت نکردن حجاب و پوشش مناسب از جمله مسائلی است که میتواند سلامت فرد و خانواده و جامعه را تهدید کند و تأثیرات آسیب زا و گاه جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد. برای مثال، گروهی از پژوهشگران در پژوهش خود دریافتند که بدحجابی به لحاظ فردی با انواع آسیب‌های روانی به لحاظ خانوادگی با آشفتگی و تزلزل بنیان خانواده، به لحاظ اجتماعی با گسترش فساد، کاهش امنیت و افزایش آزار جنسی و به لحاظ دینی با ضعیف شدن اعتقادات و تقیدات دینی همراه است. آنها بیان کردند که دینداری و مذهب پیشبینی کننده‌های ارزشمندی در بحث رضایتمندی زناشویی است. زنان با حجاب در مقایسه با زنان بی حجاب در روابط صمیمانه و خانوادگی خود خشنودی و رضایت بیشتری را تجربه میکنند.
در جامعۀ کنونی ما نیز حجاب الگویی از رفتار اجتماعی است که بیش از دیگر الگو‌ها در معرض ارزشیابی انتقادی و تغییر و تعدیل قرار گرفته است. حجاب به صورت سنت به نسل جدید منتقل می شود و در عین حال حجاب نیازمند مشروعیت است و به این دلیل باید توجیه و تبیین شود. خانواده از طریق پایه ریزی الگو‌های تربیتی و رفتاری خود و اجرای نقش‌های اجتماعی گوناگون و فرایند جامعه پذیری، هنجار‌های اجتماعی پذیرفته شدۀ جامعه را به فرزندان خود انتقال میدهد و در آنها درونی میکند. در صورتی که خانواده به هر دلیلی نتواند هنجار‌های اجتماعی را به فرزندان خود منتقل کند و درونی سازد، احتملا رفتار فرزندان با هنجار‌های جامعه مطابق نخواهد بود. از آنجا که نهاد اجتماعی خانواده اولین پنجره ارتباطی فرد با دنیای بیرون است، معمولا اولین تجربیات افراد در خانواده اتفاق میافتد؛ به این ترتیب خانواده مهمترین واحد انتقال دهندۀ ارزش‌ها و هنجار‌های اجتماعی به فرد تلقی میشود.
در خانواده با عملکرد خوب، همۀ اعضا نسبت به مسائل و مشکلات خانواده فعال میشوند و برخلاف آن در خانواده با عملکرد ضعیف (یعنی با حجاب ضعیف) به انکار یا واکنش نامناسب و اغراقگونه دست میزنند. عملکرد ناسالم خانواده حکایت دارد که قواعد حاکم بر خانواده، قدرت والدینی، مرزبندی ها، نقش و جایگاه اعضا و ائتلاف و اتحاد‌های خرده سامانه‌های خانواده، نامناسب و ناکارامد است. در این نوع خانواده ها، اعضا، حمایت نمی شوند، فضای مثبتی وجود ندارد، درگیری و تعارض زیاد است، اعضای خانواده احساس رهاشدگی و بیگانگی دارند و سامانۀ خانواده در رسیدن به اهداف خود با شکست روبه رو میشود؛ بنابراین عملکرد خانواده در افراد باحجاب و بی حجاب تفاوت معناداری دارد. افراد با حجاب برتر در مقایسه با حجاب معمولی و ضعیف سطح عملکرد خانوادگی بالایی نشان میدهند؛ بنابراین هرگونه اقدام و برنامه ریزی در زمینۀ حجاب مستلزم توجه به ابعاد خانواده است. بر این اساس توجه بیش از پیش به حوزۀ خانواده و به کارگیری اقدامات و برنامه‌های هدفمند برای کمک به ارتقای عملکرد خانواده با تکیه بر راهبرد‌های علمی در اولویت است.
نویسنده: دکتر وحیده علیمیرزائی پژوهشگر حوزۀ زن و خانواده
انتهای پیام/