ماه‌هاست شاهد نارضایتی و گلایه مصرف‌کنندگان و همچنین تولیدکنندگان در بازار تایر هستیم. از مهم‌ترین مشکلات صنعت تایر در این مدت می‌توان به کمبود نقدینگی ناشی از قیمت‌گذاری دستوری و عدم‌تخصیص به موقع ارز برای واردات مواد اولیه و قطعات اشاره کرد. البته برخی کارشناسان معتقدند بیشتر این مشکلات ثمره قیمت‌گذاری دستوری و ورود غیرمنطقی دولت به عرصه تولید و تنظیم بازار تایر است. در نهایت، التهابات بازار تایر که از ماه‌های پایانی سال گذشته شروع شده بود و تا در نیمه نخست امسال هم ادامه یافت، پای جدی وزارت صمت را به ماجرا باز کرد و به‌دنبال آن، شاهد افزایش ۲۰ درصدی نرخ تایر بودیم و چند روز پیش هم وزیر صمت با اشاره به ناترازی در تولید و مصرف تایر، خبر از کاهش تعرفه واردات و حذف قیمت‌گذاری دستوری تایر را داد. در حالی‌که واردکنندگان، کاهش تعرفه واردات و اجرایی شدن ثبت‌سفارش‌ها براساس آن را تایید می‌کنند، جای تعجب دارد که تولیدکنندگان اذعان می‌دارند در راستای حذف قیمت‌گذاری دستوری تایر تاکنون ابلاغیه‌ای دریافت نکرده‌اند. با این حال، همه خبر از بازگشت آرامش به بازار تایر را می‌دهند. صمت در این گزارش صحت و سقم آنچه این روزها درباره صنعت تایر شنیده می‌شود را از فعالان این بخش جویا شده که در ادامه می‌خوانید.
مصطفی تنها، سخنگوی انجمن تولیدکنندگان تایر درباره حذف قیمت‌گذاری دستوری به صمت گفت: واقعیت این است که تا این لحظه، انجمن تولیدکنندگان تایر هیچ دستورالعمل یا ابلاغیه‌ای مبنی بر اینکه قیمت‌گذاری دستوری از تایر برداشته شده، دریافت نکرده است. به‌طور معمول باید وزیر دستور آن را به ستاد تنظیم بازار بدهد، ستاد بررسی‌های لازم را انجام داده و در نهایت موضوع به تولیدکنندگان تایر ابلاغ شود. پیگیری انجمن از وزارت صمت نیز به پاسخ روشنی در این زمینه ختم نشد.
تنها ادامه داد: حذف قیمت‌گذاری دستوری یکی از خواسته‌های جدی صنعت تایر است. واقعیت این است که تنظیم بازار بدون حذف قیمت‌گذاری دستوری به‌طور کامل اجرایی نخواهد شد. قیمت‌گذاری دستوری در شرایط تورم، کارخانجات تایرسازی را تحت فشار قرار می‌دهد، چراکه نمی‌توانند سود ۱۷ درصدی که سازمان حمایت به صورت رسمی و قانونی تعیین‌کرده را به‌دست آورند. گاه در فاصله بین تعیین نرخ از سوی سازمان حمایت، تولیدکننده در برخی سایزهای تایر متحمل زیان خواهد شد. تولیدکنندگان در این شرایط تولید سایزهایی با سود بیشتر را جایگزین سایزهای زیانده می‌کنند. این رویکرد طبیعی است، چراکه تولیدکنندگان تایر به‌عنوان بنگاه اقتصادی ضمن اینکه به‌دنبال سود هستند باید پاسخگوی سهامداران خود باشند.
سخنگوی انجمن تولیدکنندگان تایر افزود: اگر قیمت‌گذاری دستوری حذف شود، کارخانجات فرصت می‌یابند به موازات افزایش نرخ در زنجیره تولید، نرخ محصولاتشان را به موقع تنظیم کنند و نه‌تنها تولیدشان را به‌طور مستمر ادامه دهند که در ادامه تشویق می‌شوند سرمایه‌گذاری کرده و فعالیت‌شان را توسعه دهند. این شرایط خود مشوقی برای سرمایه‌گذاران در بورس نیز خواهد بود. در این صورت، صنعت تایر رونق خواهد یافت و می‌توان روزهای خوبی را برای آن پیش‌بینی کرد.
تنها ادامه داد: به‌تازگی وزیر صمت برای خروج بازار تایر از التهاب دو موضوع را عنوان کرد یکی کاهش تعرفه‌های واردات که اجرایی و حتی در این زمینه ثبت‌سفارش‌هایی هم انجام شده است و دیگری حذف قیمت‌گذاری دستوری بود که متاسفانه هنوز خبری درباره قطعیت آن نیست.
وی اظهار کرد: در این میان پرسشی که برای تولیدکنندگان تایر مطرح است و جای گلایه هم دارد، این است که اگر ارز موجود است و به واردات تخصیص داده می‌شود تا التهاب بازار تایر فروکش کند، چرا تا پیش از این به تولیدکنندگان صنعت تایر داخلی تخصیص داده نشد تا این التهابات که به واقع بخش زیادی از آن ناشی از کمبود ارز بود، ایجاد نشود. صنعت تایر از بهمن سال گذشته تا نیمه نخست امسال به‌طور جدی با مشکل تامین ارز روبه‌رو بود که در نهایت منجر به کمبود مواد اولیه واحدهای تولیدی شد و تولیدکنندگان به اجبار برنامه تولید خود را براساس نوع و تنوع مواد موجود در انبارهایشان تغییر دادند و در نتیجه برنامه‌ریزی‌های تولید با احتیاط انجام شد. این شرایط در کنار انتظارات تورمی ناشی از وضعیت اقتصاد، باعث کاهش عرضه و در نهایت التهاب در بازار تایر شد. دولت برای رفع این التهاب تعرفه واردات را کاهش داد تا واردات افزایش یابد. به‌راستی چرا این ارز به موقع به صنعت تایر داخل تخصیص داده نشد؟ ارز تولید داخل بسیار کم است و به‌سختی تخصیص داده می‌شود، اما بیش از نیاز تولیدکنندگان داخلی، شاهد هستیم که ارز به واردت تایر اختصاص داده می‌شود. این در حالی است که برای تولید هر کیلو تایر در داخل کشور به‌طور متوسط، یک دلار هزینه می‌کنیم، اما واردات هر کیلو تایر ۳ تا ۴ دلار هزینه دارد. حتی در ۲، ۳ ماه اخیر که روند تخصیص ارز به صنعت کمی بهتر شده، باز هم تولیدکنندگان صنعت تایر با مشکلاتی در این زمینه مواجه هستند که مسیر را برای آنها سخت کرده است.
سخنگوی انجمن تولیدکنندگان تایر گفت: اگر هم ارزی به تولید اختصاص می‌دهند، تولیدکننده را درگیر بروکراسی اداری زیادی می‌کنند اما در مقابل ارز واردات به‌راحتی تخصیص داده می‌شود. این‌گونه رویکردها منجر به آسیب دیدن صنعت و تولید ملی می‌شود. درست این است که کاهش تعرفه و تسهیل واردات، کوتاه‌مدت و مقطعی باشد و به‌گونه‌ای اجرایی شود که کمک کند صنعت داخل شکوفا شود. صنعت تایر توان و ظرفیت تامین نیاز داخل را دارد، اگر موانع و چالش‌هایی که این صنعت با آنها دست‌وپنجه نرم می‌کند، برطرف شوند.
تنها افزود: براساس تفاهماتی که با متولیان امر داشته‌ایم، مقرر شده از اواخر آبان سهم خودروسازان را از تولیدات‌مان کاهش دهیم و بیشتر محصولات‌مان را روانه بازار مصرف کنیم. در همین چند روز اخیر، ۷۰۰ هزار حلقه تایر به بازار تزریق شد که ادامه خواهد داشت. بیشترین میزان توزیع در تهران خواهد بود و با توجه به کمبود تایرهای رینگ ۱۳، سهم این سایز در سبد محصولاتی که به بازار عرضه می‌شود بیشتر شده تا التهاب کاهش پیدا کند. در این میان فروشندگان و نمایندگان تایرسازان موظفند دفعتا و نه قطره‌چکانی، محصولات را به بازار عرضه کنند. پلیس امنیت اقتصادی و ستاد تعزیرات هم بر این روند نظارت خواهند داشت تا این تایرها مستقیم به بازار عرضه شوند و ذخیره یا انبار نشوند. عرضه تایر درحال‌حاضر با احراز هویت خریدار و خودرو انجام می‌شود. درحال‌حاضر، وضعیت عرضه در بازار مطلوبی است و توسط نمایندگی‌های شرکت‌ها انجام می‌شود.
سخنگوی انجمن تولیدکنندگان تایر در پایان با بیان از اینکه در تلاش هستیم آرامش را در بازار تایر به ثبات برسانیم، گفت: امیدواریم در این میان، مصرف‌کنندگانی که سرمایه ما هستند و به تولید داخل اعتماد دارند بتوانند به‌راحتی به کالاهای موردنیازشان دسترسی پیدا کنند. برنامه‌های ضربتی برای توزیع تایر در دست اجراست و به‌احتمال زیاد تا یک یا دو ماه آینده التهاب بازار تایر فروکش خواهد کرد.
در ادامه محمد میرعابدینی، دبیر انجمن واردکنندگان تایر درباره میزان نیاز بازار به واردات تایر به صمت اظهار کرد: بازار تایر به‌طور کلی در دو دسته سواری و سنگین تقسیم می‌شود که میزان واردات این دو دقیقا عکس هم است. ما در بخش سواری، ۷۰ درصد نیاز بازار را از طریق تولید داخل تامین می‌کنیم و ۳۰ درصد باقیمانده با واردات تامین و به بازار عرضه می‌شود. در مقابل برای تایرهای سنگین، ۳۰ درصد نیاز بازار از طریق تولیدات داخل و ۷۰ درصد از طریق واردات تامین می‌شود.
میرعابدینی ادامه داد: در واردات تایرهای سنگین به‌ویژه برای اتوبوس و کامیون، ارز ۲۸۵۰۰ تومانی و ارز نیمایی تخصیص داده می‌شود. در این بخش برای تامین ارز با مشکلات زیادی روبه‌رو هستیم و به‌عنوان نمونه بانک مرکزی برای اعمال سوئیفت‌ها در مدت زمان طولانی‌تری اقدام می‌کند. برای تایرهای سواری، تعرفه واردات قبلا ۳۲ درصد بود که باعث عدم‌رغبت به انجام واردات تایر شده بود، به همین دلیل نیاز بازار تامین نمی‌شد که در نهایت منجر به کاهش عرضه تایر و کمبود آن شد و بخشی از نابسامانی‌هایی که در بازار تایر شاهد آن بودیم از همین موضوع نشات گرفت.
میرعابدینی ادامه داد: حداقل نیاز بازار داخل به تایرهای سواری، سالانه ۵ میلیون حلقه است که البته در شرایط گوناگونی این عدد تغییر می‌کند و به ۷ تا ۸ میلیون حلقه تایر نیز می‌رسد. در شرایطی که از یک سو، واردکنندگان به‌دلیل تعرفه بالای تایرهای سواری، رغبتی برای واردات تایر نداشتند و از سوی دیگر، تولیدکنندگان داخلی نتوانستند نیاز بازار داخل را تامین کنند، فاصله زیادی بین عرضه و تقاضا ایجاد شد که به ضرر مصرف‌کننده نهایی و اجحاف در حق آنها بود. در این شرایط حتی در مواردی یک جفت تایر پراید به بیش از دوبرابر نرخ واقعی آن به‌دست مصرف‌کننده می‌رسید. شرایط به‌گونه‌ای پیش رفت که در نهایت وزارت صمت به‌طور جدی به‌موضوع ورود کرد و یکی از اقداماتی که در این راستا انجام شد کاهش تعرفه واردات تایر سواری بود تا بخشی از بازار تایر که باید از طریق واردات تامین شود، بتواند عرضه مناسبی داشته باشد و به‌نوعی مشکل عرضه قطره‌چکانی تایر در بازار برطرف شود.
دبیر انجمن واردکنندگان تایر با اشاره به معضل قاچاق و واردات غیررسمی تایر که منجر به عدم‌رقابت در بازار این کالا شده بود، اظهار کرد: قبل از کاهش تعرفه واردات، شاهد قاچاق تایر بودیم که ناشی از عدم‌توان رقابتی بین واردکننده رسمی و غیررسمی تایر بود. کاهش تعرفه واردات تایر در بلندمدت منجر به حذف واردات قاچاق در بازار تایر خواهد شد. میرعابدینی با اشاره به اینکه حدود ۲۰ روز از کاهش تعرفه واردات تایر گذشته درباره نتایج این اقدام وزارت صمت، گفت: به‌طور معمول با کاهش تعرفه، بعد از حدود ۲ ماه ثبت سفارش و حمل این تایرها انجام خواهد شد و به طبع شاهد کاهش نرخ تایر خواهیم بود. به نظر من در این روند تا اواسط دی ماه، بازار تایر به ثبات نسبی می‌رسد و از سردرگمی مصرف‌کنندگان این بازار تا حدودی کاسته خواهد شد.
این فعال صنعت تایر در پاسخ به این پرسش که کاهش تعرفه واردات تایر در حالی که دولت تاکید بر تولید صادرات‌محور دارد با هم منافاتی دارند یا خیر اظهار کرد: این دو موضوع در راستای هم می‌توانند به بازار کمک کنند که به تناسب تقاضاهای شکل گرفته، بتواند عرضه محصولات مناسب را داشته باشد و اتفاقا باعث شکل‌گیری یک فضای رقابتی سالم خواهد شد.
بازار تایر از ابتدای امسال به‌دلیل عواملی که در رأس آنها قیمت‌گذاری دستوری، کمبود نقدینگی و تعرفه بالای واردات بود، روزهای پرالتهابی را گذراند. به‌تازگی وزارت صمت اعلام کرد با کاهش تعرفه واردات و برداشتن قیمت‌گذاری دستوری تلاش می‌کند آرامش را به این بازار برگرداند، اما در صحبت‌هایی که با فعالان صنعت تایر داشتیم مشخص شد کاهش تعرفه واردات اعمال و حتی ثبت‌سفارش‌هایی هم انجام شده، اما هنوز خبری از حذف قیمت‌گذاری دستوری نیست. در این شرایط که به‌واسطه مشکلات اقتصادی، تولید نیاز به حمایت جدی دولت دارد، انتظار می‌رود وزارت صمت پاسخگوی فعالان این بخش باشد و درباره چندوچون این موضوع، اطلاع‌رسانی دقیق‌تری انجام دهد.