عصراقتصاد، ارزش‌آفرینی بر مبنای توسعه بومی صنعت نفت در راستای راهبردهای کلیدی و جهت‌گیری‌های کلان در سازمان‌های پروژه محور بخصوص وزارت نفت با خلق الگوی پایدار توسعه بر مبنای ارزش‌آفرینی و با تکیه بر ظرفیت‌های بومی کشور به حرکت درآمده و مسیر خود را با استفاده از ظرفیت‌های بالقوه در بخش خصوصی طی کرده است.
در این زمینه، می‌توان با راهبری و نظارت عالیه بر روند اجرایی و عملیاتی پروژه‌های در دست شرایطی را حاصل آورد تا با ایجاد پل ارتباطی موثر بین سازندگان و متقاضیان، راهبری فرآیند خرید کالا در زنجیره تامین را با هدف ارتقای توانمندی سازندگان داخلی و رونق کسب و کار ظرفیت‌های داخلی حاصل آورد.
لذا طراحی و اجرای برنامه‌های راهبردی شامل مجموعه سیاست‌ها، اقدامات و دستاوردهای صورت گرفته در وزارت نفت و نیز تشکل‌های تخصصی مرتبط در مسیر حمایت از کالای ایرانی باید در برنامه‌ریزی‌های جدید با توجه به رویکردهای معرفی شده در لایحه بودجه سال ۱۳۹۹ تعریف شده و مورد اقدام جدی قرار گیرد.
بخوبی می‌دانیم که توسعه از مسیر برنامه‌ریزی‌ها محقق می‌شود و تداوم آن با شناخت و بهره‌گیری از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود در شناسایی توان داخلی است. برای تحقق این مهم بازنگری نظام پژوهش و فناوری در حوزه معاونت مهندسی و پژوهش و فناوری وزارت نفت امری ضروری و واجب است.
بر این اساس امور پژوهش وزارت نفت لازم است تا زمینه‌های مختلف در فرآیند امور اکتشافی و اجرایی خود را منطبق با ظرفیت‌های مورد انتظار در برنامه‌ها را با همکاری مستقیم تشکل‌های حرفه‌ای و تخصصی را تعیین و به مرحله تحقق خود نزدیک کند.
از طرفی بازنگری سیاست‌گذاری‌های صنعتی و حرفه‌ای بعنوان رویکرد و محور اصلی پژوهش‌های مورد بررسی در بستر حمایت از اجرایی‌سازی نتایج پژوهش‌های کاربردی می‌باید مد نظر قرار گرفته و در اولویت برنامه‌های وزارت نفت گنجانده شود. در این رابطه مهمترین اسناد بالادستی وزارت نفت حرکت در مسیر اقتصاد مقاومتی معطوف به توسعه فناوری و دانش بنیان کردن فرآیندها و فناوری‌های صنعت نفت است.
در این زمینه ضرورت دارد معاونت مهندسی و پژوهش و فناوری وزارت نفت با اتخاذ راهبرد بهره‌گیری از توانمندی‌های فنی و علمی موجود در کشور، پروژه‌های دانش‌بنیانی را تعریف کرده و در اولویت اجرایی قرار دهد تا به این وسیله پیاده‌سازی روش جدیدی برای انتقال و توسعه فناوری در صنعت نفت کشور و با استفاده از پتانسیل بخش خصوصی نهادینه سازی نمایند.
با توجه به پتانسیل بدست آمده در بخش خصوصی و نیز برنامه‌ها و اهداف مترتب بر حفـظ و تداوم این مهم در صحنه اقتصادی کشور برخی از مهمترین پروژه‌ها که بطور قطع شرایط بلااستفاده بخش خصوصی را فعال می‌سازد بشرح زیر معرفی می شوند:
برای تحقق موارد پیش گفته و نیز با هدف ارتقای توان سازندگان داخلی، برنامه‌هایی از سوی اداره کل نظام تامین و تجاری‌سازی فناوری وزارت نفت در نظر گرفته شده که مهمترین آنها عبارتند از:
الف – سیاست‌گذاری، راهبری و نظارت عالیه پروژه‌های ساخت ۱۰ گروه خانواده کالایی مورد نیاز
ب – پیگیری مستمر، سازماندهی و ایجاد نظام یکپارچه صدور گواهینامه کیفیت سازندگان که در حال حاضر در انجمن نفت ایران در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
ج – مدیریت و راهبری شناسایی اقلام با کاربری دوگانه (بهره‌برداری از کانال خرید جام)
د – مدیریت جمع‌آوری اطلاعات مربوط به موجودی احتمالی کلیه مواد اولیه مورد نیاز درصنعت نفت
هـ- سیاست‌گذاری، هدایت و راهبری فرآیند خرید کالا در زنجیره تامین
و – ایجاد بستری یکپارچه از طریق سامانه تامین الکترونیکی کالا به منظور شفاف‌سازی و اعمال سیاست‌های زنجیره تامین در کلیه بخش‌های بازرگانی و تدارکات وزارت نفت
با امعان نظر به موارد پیش گفته، می‌توان انتظار داشت که الگوی پایدار توسعه بر مبنای ارزش آفرینی با تکیه بر ظرفیت‌های بومی کشور می‌تواند بهترین راهبرد کلیدی و جهت‌گیری حائز اهمیت در وزارت نفت باشد. باید بپذیریم که چرخ‌های توسعه صنعت نفت ایران بعنوان یک ضرورت ملی امروز بیش از هر زمانی دیگر با توجه به ظرفیت فعال و ملموس بخش خصوصی احساس می‌شود و باید در مسیر و جهت بدست آمده اقدام کرد. در این‌باره فرآیند ثبت شرکت‌ها در وندور لیست وزارت نفت باید بازنگری و شرایطی حاصل گردد تا مطابق استانداردهای جهانی، این فرآیند زمان‌بر و طولانی نبوده و موقعیتی را فراهم آورد تا نسبت به جلب و حمایت آنان اقدام کرد.
باید به این موضع نیز توجه داشته باشیم که تحریم‌ها یکی از بخش‌های مهم تاثیرگذار در توسعه ساخت کشور است که برروی عملکرد اکثر زیرسیستم‌ها اثرگذاشته و یا آن را مختل کرده است؛ لذا با صبوری و مطالعه فرآیندهای پیرامونی و موارد یاد شده در بالا؛ لازم است، چالش‌های ناشی از تحریم‌ها را در صنعت نفت و گاز شناسایی و با همت جمعی و استفاده از توان داخلی نسبت به برطرف نمودن عوامـل اثرگذار اقدام جدی را به انجام رساند. اقتصاد ایران علیرغم تغییر ظاهری برنامه‌ریزان کشور، کماکان نفتی و یا به تعبیری بوی نفت می‌دهد. پس لازم است، از ظرفیت‌های بدست آمده نهایت بهره را برای تامین منابع مالی و سرمایه‌ای کشور برای رشد توسعه به انجام رساند.
از این رو استفاده از توان بخش خصوصی در این زمینه ضروری است. در گام اول ضرورت طرح تدوین استراتژی بخش خصوصی فعال در حوزه انرژی شامل نفت، گاز، پالایش، پتروشیمی و نیرو می‌تواند موجب رشد و بالندگی بخش‌های مختلف اقتصادی در کشور شده و زمینه تحول اقتصادی را فراهم آورد. لذا با تغییر پارادایم اقتصادی کشور و براساس برنامه‌های کلان و مصوب، حضور بخش خصوصی واقعی در صنعت انرژی کشور باید افزایش یافته که با توجه به برداشته شدن حمایت‌های دولتی و پدید آمدن شرایط جدید در مواجهه با چالش‌های درونی و نیز رقابت‌های بیرونی و فضای بین المللی، این بخش با تهدیدها و فرصت‌های تازه‌ای روبرو خواهد شد.
از این رو لازم است، ضمن ارزیابی توان و بنیان‌های واقعی بخش خصوصی اقتصاد، ظرفیت‌های موجود، مزیت‌های نسبی و نقاط قوت و ضعف‌های موجود، امکانات پشتیبانی و زیرساخت‌های موجود و نیز تحلیل‌های محیطی مناسب و ارزیابی دقیق تهدیدها و فرصت‌های در اختیار و فرارو، نسبت به تدوین استراتژی مناسب برای نهادینه شدن فعالیت سالم و امن بخش خصوصی در حوزه انرژی و نیز توسعه توان ملی اقدام کرد.
در حال حاضر، فعالیت بخش خصوصی در حوزه انرژی کم و بیش و به میزانی که ممکن است برابر نیز نباشد، در شاخه‌های محدود صورت گرفته که موجب عدم بهره‌گیری و ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل آن می‌باشد.
| ردیف | نقاط قوت بخش خصوصی | نقاط قابل بهبود بخش خصوصی | تهدیدها | فرصت‌ها | فعالیت‌های بخش خصوصی در حوزه انرژی | اهداف اصلی | الزامات |
| ۱ | نیروی کار متخصص
|
عدم توان تامین مالی | رویکردهای سیاسی و امنیتی در منطقه | نقش ژئوپلتیک ایران در امنیت انرژی جهان | پژوهش، تحقیقات و فناوری در حوزه نفت و نیرو | ارزیابی توانایی های بخش خصوصی در بخش انرژی | احترام به قوانین ملی و بین المللی
|
| ۲ | نگاه صرفه‌جویی و بهره‌وری محدود | عدم توان در مقابله با بحران های ناگهانی | پیچیدگیهای بازارهای بین المللی انرژی | افزایش تقاضای جهانی انرژی | طراحی و مهندسی | تحلیل فرصت ها و تهدیدهای بخش انرژی | تامین امنیت عرضه انرژی در منطقه |
| ۳ | قابلیت تحرک و تغییرپذیری بالا | عدم وجود راهبردهای مبتنی بر هم افزایی و تجمیع توان | عدم ثبات ارز و تغییرات آنی در اقتصاد | موقعیت مناسب ایران در اوپک | ساخت تجهیزات مورد نیاز طرح ها و پروژه ها | تدوین استراتژی های کارآمد برای بازارهای انرژی | شفافیت و رقابت پذیری |
| ۴ | قابلیت چانه زنی و مذاکرات برد- برد | عدم تطبیق با شاخص های بین المللی (کیفیت/ زمان/ قیمت) | عدم رعایت قوانین و رقابت رانتی | وجود منابع نفت و گاز مشترک با کشورهای همسایه | خدمات اکتشاف و حفاری | کاهش مخاطرات و افزایش فرصت ها | محقق ساختن برنامه های انرژی کشور در سطح ملی و بین المللی |
| ۵ | امکانات و تجهیزات نرم افزاری و سخت افزاری | عدم حرکت به سمت مشارکت های بین المللی (JV) | فاصله قابل توجه با کشورهای پیشرو در فن آوری های برتر | دسترسی مناسب به منابع تجدیدپذیر در ایران در منطقه | خدمات پیمانکاری، ساخت و نصب تاسیسات | افزایش توان رقابت بخش خصوصی در مقابل رقبای رانتی دولتی | صیانت از منابع انرژی |
| ۶ | تجربه و سوابق ملی و بین المللی | تجربیات کم در عرصه بازارهای بین المللی انرژی | تحریم شرکت های نفتی در زمینه صدور تکنولوژی | وجود طرح ها و پروژه های توسعه ای و زیرساختی حوزه انرژی در منطقه | مالکیت و تولید فراورده های نفتی و پتروشیمیایی | بازآرایی و ساختارسازی مجدد بخش خصوصی جهت انطباق با سطح بین المللی | هماهنگی بین بخش های مختلف در حوزه انرژی |
| ۷ | توانایی در انتقال و صادرات دانش فنی و خدمات فنی مهندسی | فرار سرمایه های انسانی | موقعیت ترانزیتی کشور در منطقه | تجارت و توزیع فراورده های نفتی و مشتقات آن | هماهنگی بین صنوف مختلف در حوزه انرژی | ||
| ۸ | عدم حضور گسترده سرمایه گذاری خارجی در صنعت نفت ایران | وجود بازارهای معرفی بالقوه در کشورهای همسایه | انبارداری و بانکرینگ | هماهنگی بین حلقه ها مختلف زنجیره تولید تا مصرف | |||
| ۹ | کاهش اهمیت سوخت‌های فسیلی در آینده | نیاز رو به گسترش بازار جهانی به گاز طبیعی و ظرفیت بالقوه ایران در زمینه صادرات گاز طبیعی | تولید سوخت های جایگزین | فراهم آوری نظام رگلاتوری صنایع نفت و نیرو | |||
| ۱۰ | وجود مرزهای گسترده با ۱۵ کشور منطقه | توزیع و فروش در جایگاه دادن | عدم انحصار و تکروی از سوی بخش دولتی و شبه دولتی | ||||
| ۱۱ | تولید نیرو از منابع تجهیزپذیر و مهندسی و انتقال تجهیزات نیرو | ||||||
| ۱۲ | پیمانکاران و ساخت واحدهای نیروگاهی | ||||||
| ۱۳ | صادرات نفت خام، گاز و فراورده های نفتی | ||||||
| ۱۴ | تصفیه و بهره گیری از گازهای فلز |