حسام وحیدی فرد عضو هیات علمی گروه عمران دانشگاه آزاد واحد تهران شمال در یادداشتی نوشت: امروزه در کلان شهرها کمتر می توان ساختمان های یک یا دوطبقه مشاهده کرد و اغلب در نگاه اول و در مواجهه با شهرهای بزرگ با منظره هایی بسیار متفاوت در صورت ظاهری و شکل شهر نسبت به سال های گذشته روبرو هستیم. انبوه ساختمان های بلند با برج های سر به فلک کشیده توده های سیمانی و آهنی، همچو جنگلی را تداعی می کند مملو از سازه های مختلف. شاید یکی از دلایل این بلند مرتبه سازی ها را بتوان در قیمت بسیار بالاي زمین شهرها جستجو کرد. لذا مهندسان و به ویژه انبوه سازان به لحاظ استفاده بیشتر و اقتصادی از زمین، بلندمرتبه سازي را رواج داده اند. به نظر می رسد، این شیوه از ساخت و سازها به دلیل نیاز به مهیا کردن زمین بیشتر جهت پارکینگ و فضای عمومی و یا به اصطلاح مشاع، افزایش پیدا کرده است. از این رو نیاز به اجراي طبقات زیر زمین بیش از پیش فزونی یافته است و عملاً گودبرداري به یکی از ضروریات غیر قابل اجتناب ساخت اینگونه ساختمان ها تبدیل شده است.
از آنجا که پایدارسازي گودهاي عمیق شهري نوعاً با چالش هاي فنی و اجتماعی مختلفی همراه است، اغلب زمینه نارضایتی همسایگان و نیز صاحبان ملک را فراهم می آورد. این در حالی است که در ماده 38 قانون مدنی گفته شده است که: "مالکیت زمین مستلزم مالکیت فضاي محاذي آن است تا هرکجا بالا رود و همچنین است نسبت به زیر زمین. بالجمله مالک حق همه گونه تصرف در هوا و فراز گرفتن دارد مگر آنچه را که قانون استثناء کرده باشد." بنابراین جهت پایدارسازي گود، نباید بدون اجازه همسایه به ملک او تجاوز گردد. لذا با توجه به امکاناتی که قانون برای سازندگان فراهم ساخته است ضرورت بررسی پیوست فرهنگی و اجتماعی گودبرداری در ساختمان های بلند مرتبه دو چندان شده است. متأسفانه این روزها بسیار شاهد برخی گزارش های مندرج در رسانه ها مبنی بر ریزش گودها و تخریب منازل همسایگان، سقوط افراد عابر و یا کودکان در گودها هستیم. برخی از دلایل را می توان در عدم توجه به مسائل فنی و نیز فرهنگی این مسئله جستجو کرد. ضعف مهندسان فنی و نیز مهندسان فرهنگی و یا کارشناسان اجتماعی و عدم اشراف کامل بر این چالش ها برای کشف راه حل های فنی و اجتماعی متناسب، مسائل و مشکلات مختلفی را حین پایدار سازي گودهاي عمیق برای مردم ایجاد می¬کند. در این رابطه این یادداشت در نظر دارد به بیان این چالش ها و نیز راه حل های آن بپردازد. همچنین با توجه به روش های فنی گوناگون در پایدارسازی گودها، می توان اذعان داشت که هر یک روشها، مشکلات خاص خود را به همراه دارد. در این یادداشت تلاش شده است که مشکلات مرتبط با هریک از روش های فنی به تفکیک همان روش مطرح شود.
انواع چالش های گودبرداری متناسب با روش های فنی:
روش اول و چالش های آن:
در این نوع از پایدارسازي گود از روش هایی همانند میخ¬کوبی و مهارگذاري (نیلینگ و انکراژ)، جهت پایداري گود استفاده می شود، در این روش ها به ناچار نیاز به تصرف در ملک همسایه می باشد. از آنجاکه در این روش ها به علت وجود عناصر تسلیح و تزریق در خاك مجاور دیواره ها در جلوگیري از تغییر مکان و نشست بیش از حد مجاز عوارض مجاور گود، سطح دسترسی برای عملیات گودبرداریسهل تر است، غالباً روش هاي اقتصادي تري هستند.زیرا در این روش ها می بایست در دیواره هاي گود، حفاري صورت گرفته و عناصر تسلیح در آنها قرار گیرد والبته این عمل بدون اجازه همسایه خلاف قانون است. مخالفت برخی همسایگان به دلیل ناآشنایی با مسائل فنی یکی از چالش های مهندسین عمران است که نیاز به افزایش اطلاعات عمومی مردم دارد. در این باره وظیفه رسانه ها در کارکرد" اطلاع رسانی" از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بنظر می رسد کارکرد اطلاع رسانی رسانه ها بیش از کارکرد آموزش آنها نقش آفرین است.
چالش دیگر نوع اول در پایدارسازي گود،وجود تأسیسات زیر سطحی مجاور گود می باشد که هم تعیین محل آنها و هم نحوه جلوگیري از برخورد به آنها نیاز به زمان و برنامه ریزي و طراحی مناسب دارد. زیرا در صورت برخورد به تأسیسات زیر سطحی نظیر لوله هاي گاز، آب، فاضلاب، برق، تلفن و ... علاوه بر هزینه هاي زیاد و قطع آب و برق و ... همسایگان، احتمال خطرات جانی را هم به همراه دارد.
یکی از چالش هاي دیگر این نوع پایدارسازي که اخیراً زیاد شده است، موضوع گرفتن هزینه در قبال اجازه حفاري می باشد. متأسفانه همسایگان به علت عدم آشنایی با تفاوت هاي روش هاي مختلف پایدارسازي، جهت اجازه حفاري در خاك زیر پی ساختمان هایشان درخواست مبالغ سنگین می کنند. در نتیجه مالک ملک مجاور براي جلوگیري از افزایش بیش از حد هزینه، نوع دیگری از پایدارسازي را انتخاب می کند.
چالش های روش دوم
در این نوع از روش هاي پایدارسازي گود، مانند مهار متقابل، سازه نگهبان خرپایی و ساخت بالا – پایین (تاپ دان) نیازي به تصرف در ملک همسایه و اجازه از او نمی باشد. با توجه به اینکه روش هاي پایدارسازي نوع دوم نیاز به طراحی دقیق تر و کیفیت اجراي بالاتر دارد، این عمل می تواند باعث به وجود آمدن نشست و تغییر مکان هاي بیشتري نسبت به نوع اول پایدارسازي شود و ترك هاي بیشتري در ساختمان همسایه ایجاد گردد. چالش این گونه روش ها معمولاً به ساخت سازه پس از پایدارسازي برمی گردد. زیرا در این روش ها، بین عملیات اجراي سازه و عناصر پایدارسازي تداخل به وجود می آید. این امر علاوه بر صعوبت هاي اجرایی، افزایش هزینه هایی را در بر خواهد داشت. در این روش مشکل عمومی نگرانی اهالی محل به ویژه همسایگان را به دنبال دارد، اما از آنجا که تعرضی به زمین همسایگان صورت نمی گیرد کمتر در معرض تنش اجتماعی است.
چالش های مشترک بین هر دو روش
وجود آب هاي زیر زمینی بالاي تراز کف گود، یکی دیگر از چالش هاي گودبرداري است که گاهی اوقات کارفرمایان را از خاکبرداري زیر تراز آب منصرف می کند. این روش نوعا هزینه برتر است، زیرا نیازمند آب بندی زمین گود است. البته روش هاي مختلف آب بندي و زهکشی جهت حذف آب و اجراي ایمن پایدارسازي گود وجود دارد که هزینه هاي عملیات پایدارسازي را نسبت به حالت پایدارسازي گود بدون آب بالا می برد و زمان اجرای طرح را افزایش می دهد. این تطویل زمان خود زمینه نارضایتی همسایگان را بیش از پیش فراهم می آورد. از سویی قرارگیري درختان و فضاي سبز مجاور گود، چالش دیگري است که می تواند پایدارسازي را با مخاطره رو به رو کند. زیرا آب دادن مداوم به درختان باعث مرطوب شدن خاك و تضعیف پایداري می شود. لذا افزایش آگاهی عمومی مالکان و ساکنان که بواقع توده مردم هستند از ضروریات زمینه سازی برای فعالیت بیشتر و راحت تر مهندسان معماری و کارفرمایان است. این امر نیز باید بکمک رسانه بویژه رسانه ملی صورت گیرد.
جمع بندی:
با توجه به چالش هاي فنی و اجتماعی مطرح شده به نظر می رسد جهت پایدارسازي ایمن، می-بایست؛ ابتدا اصول طراحی و اجرایی آن به صورت کامل رعایت گردد و با انتخاب طرح مناسب و عملیات اجرایی با کیفیت از ایجاد فاجعه هاي ریزش گود که در اخبار دیده می شود، جلوگیري به عمل آید.
همچنین در ثانی توجه به پیوست فرهنگی و اجتماعی پایدارسازی گودهای عمیق بسیار مهم و ضروری است. در این رابطه رسانه‌های عمومی خصوصاً تلویزیون می باید سطح آگاهی و اطلاعات مردمی را نسبت به موارد فوق الذکر و نسبت به حقوق عامه مردم افزایش دهند. این بخش قابل توجهی از کارکرد رسانه است که مامور به افزایش آگاهی و آموزش مردم نسبت به حقوق عمومی و قوانین شهروندی است.
به امید رشد و توسعه فرهنگ عمومی کشور در زمینه حقوق عامه و نیز نیل به جامعه تمدنی اسلام با رویکرد تمدن نوین اسلامی.
انتهای پیام/