به گزارش برنا؛ هر کدام از ما عادات بدی داریم که می‌خواهیم آنها را ترک کنیم. کشیدن سیگار، عادت به خوردن غذاهای مضر، فحاشی، تندخویی، غیبت، دروغ و... از عادت‌های بدی هستند که ترک آنها آسان نیست و نیاز به عزم، پشتکار و تمرکز زیادی دارد.
ماه مبارک رمضان را می‌توان آغازی دوباره و فرصتی برای عزم ترک عادات بد و دستیابی به عادات خوب دانست، زیرا ماه رمضان فضای خاصی دارد که عزم ترک را تقویت می‌کند. چنانچه پیامبر (ص) می‌فرمایند: «در سایر ماه‌های سال هم باید برخی اعمال را ترک کنیم و برخی عادات بد را انجام ندهیم، ولی اگر در طول سال این کار صورت نگرفته، باید از انرژی ماه مبارک رمضان استفاده کرد.» به‌هرحال، ماه رمضان یکی از بهترین فرصت‌ها برای ایجاد تغییروتحول در زندگی است. شخصی که روزه می‌گیرد باید خصوصیاتی داشته باشد که او را از دیگران ممتاز کند.
هدف اصلی از روزه رسیدن به مهارت کنترل نفس است
حجت‌الاسلام سید مهدی هاشمی، محقق و پژوهشگر حوزه هدف از روزه را تلاش برای رسیدن به خداشناسی (تقوا) عنوان می‌کند و می‌گوید: «خداوند در آیه ۱۸۳ سوره بقره با اشاره به وجوب روزه می‌فرماید "ای کسانی که ایمان آورده‌اید، روزه گرفتن بر شما مقرّر شده است، همان طور که بر [امّت‌های] پیشین از شما مقرّر شده بود، باشد که پروا پیشه کنید." بنابراین، هدف اصلی از روزه رسیدن به مهارت کنترل نفس است که در متون دینی به آن تقوا گفته می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «تقوا یعنی خودکنترلی و مراقبت از نفس؛ اینکه ما به نفس خودمان فرمان دهیم نه آن به ما فرمان دهد. روزه یک تمرین مراقبت از نفس است؛ چنانچه ما به قوای نفسانی خودمان که شامل شهوت، وهم و خیال و انواع قوای مختلف می‌شود، فرمان می‌دهیم و در ماه رمضان اگر فرد چیزی را هوس کند در هر لحظه‌ای از روز طبیعتاً نمی‌تواند آن را انجام دهد؛ چون در ساعاتی خوردن و آشامیدن و بعضی دیگر از مباهات حرام می‌شود و این تمرین نفس به‌طورکلی اتفاق میفتد.»
این کارشناس دینی تأکید می‌کند: «اگرچه هدف اصلی روزه رسیدن به تقوا است؛ اما در روایات حکمت‌های دیگری برای روزه ذکر شده است، مثل‌اینکه انسان یاد سختی روز قیامت یا زندگی مستمندان و فقرا بیفتد، سلامت نفس خود را پیدا کند و متوجه خدا شود؛ چون به‌طورکلی پرخوری و سیری انسان را از یاد خدا غافل می‌کند.»
روزه از جسم و روح انسان مراقبت می‌کند
حجت‌الاسلام هاشمی با اشاره به فواید جسمی روزه می‌گوید: «مهم‌ترین فایده روزه از نظر جسمی، سلامت جسم است. باتوجه‌به روایات و همچنین گفته‌های پزشکان پرخوری ریشه بسیاری از بیماری‌ها است؛ اما روزه باعث سلامت جسم است و با روزه، جان انسان از تغذیه‌های بی‌مورد که باعث انواع و اقسام بیماری‌های معده، کبد و روده می‌شود، دور می‌ماند.»
او مهم‌ترین فایده روزه از نظر معنوی را مراقبت از نفس و خواسته‌های نفس دانست و افزود: «روزه باعث می‌شود توجه به خدا در وجود انسان بیشتر شود. مولوی در شعر زیبایی با اشاره به فواید روزه، به این نکته اشاره می‌کند که " گر تو این انبان ز نان خالی کنی پر ز گوهرهای اجلالی کنی"؛ اگر انسان چند روزی کمتر بخورد و کمتر به لذت‌های این‌چنینی توجه کند قطعاً حکمت در وجود او تقویت می‌شود.»
روزه دار باید مراقب اخلاق و رفتارش باشد
این پژوهشگر حوزه با بیان اینکه روزه به معنای کنترل و مراقبت از نفس است، می‌گوید: «روزه فقط خلاصه در خوردن و آشامیدن نمی‌شود، نفس انسان تمایل به گناهان بسیاری دارد؛ چه گناهان چشم، چه گناهان زبان و چه گناهان قلب. کنترل نفس از انجام این گناهان از وظایف اخلاقی روزه‌دار است که باید مراقبت کند.»
او تصریح می‌کند: «چه بسیار زبان‌هایی که روزه دارند اما قلب‌ها روزه ندارند. قلب روزه‌دار قلبی است که جز یاد خدا در وجود او نیست، زبان روزه‌دار زبانی است که به گناه، غیبت، دروغ و دشنام گفتن نمی‌چرخد و قرآن کریم همه این ویژگی‌های افراد روزه‌دار را در قالب صفات متعددی ذکر می‌کند.»
حجت‌الاسلام هاشمی با اشاره به صفات افراد روزه‌دار در قرآن کریم افزود: «خداوند در آیه ۱۱۲ سوره توبه افراد روزه‌دار را افرادی پشیمان از گناه، خداپرست، شکرگزار، اهل رکوع و سجود، اهل امر به معروف و نهی از منکر و مراقب حدود الهی یاد می کند. بنابراین، روزه‌دار واقعی کسی است که در این ماه عزیز به دنبال دوری از محرمات الهی و انجام واجبات است که در روایات آمده بهترین عمل در ماه رمضان دوری از محرمات الهی است.»
چطور عادات بد را ترک کنیم؟
برخی در ماه رمضان به دلیل گرسنگی و تشنگی روحیه پرخاشگرانه‌ای پیدا می‌کنند یا برخی افراد در حالت عادی تندخو هستند؛ اینکه چطور در این ماه مبارک رمضان عادات بد به‌ویژه اخلاق تندخوی‌مان را ترک کنیم، سؤالی است که حجت‌الاسلام هاشمی در پاسخ به آن می‌گوید: «در ماه مبارک رمضان یک مبارزه نفسانی اتفاق می‌افتد؛ چون انسان‌ها همه عادت کردند که حرف نفسشان را گوش دهند؛ لذا اگر نفس فرمان دهد که شما مثلاً بخورید و بیاشامید و ما جلوی او را بگیریم، طبیعی است که او به راحتی زیر بار نمیرود مثل حیوان سرکشی که بخواهیم لجام و افسارش را تحت مهار خودمان دربیاریم؛ آن حیوان سرکشی می‌کند و اجازه نمی‌دهد که این اتفاق به راحتی رخ دهد.»
او تأکید می‌کند: «تندخویی در ماه رمضان علامت جدال با نفس است. آدم‌هایی که عادت‌کردن هر چه بگویند انجام شود و هر چه بخواهند به آن برسند، طبیعی است که وقتی آن ملک و حکومتشان گرفته شود و خواسته‌هایشان برآورده نشود، تندخو و عصبانی شوند. اینها باید به این فکر کنند که در روز قیامت و آن جهانی که دستشان کوتاه است خواسته‌های آنها برآورده نخواهد شد و همین تمرین روزه در این جهان و این دنیاست که می‌تواند آنها را برای دست‌های خالی روز قیامت آماده کند.»
این پژوهشگر و محقق حوزه راهکار ترک عادات بد را توجه به حکمت روزه می‌داند و تأکید می‌کند: «توجه به حکمت روزه برای ترک عادات بد بسیار مهم است و افراد دارای عادات بد مثل افراد تندخو به‌تدریج بعد از مدتی در اواخر ماه رمضان غالباً نفسشان رام و اهلی می‌شود و در اختیارشان قرار می‌گیرد. ان‌شاءالله خدا همه ما را از رذایل اخلاقی دور کند و توفیق دهد که در این ماه عزیز بتوانیم برکات زیادی را از روزه و ماه رمضان به دست آوریم.»