به گزارش برنا؛ آبخیزداری مجموعه عملیاتی است که بر اساس اصول مدیریت یکپارچه حوضه آبخیز به منظور حفاظت از منابع آب و خاک اجرایی می‌شود و آبخوانداری نیز با مهار و نفوذ سیلاب روی عرصه‌های آبخوان از بروز سیلاب‌های مخرب جلوگیری می کند و موجب احیای منابع آب و خاک می‌شود.
آبخیزداری که به نوعی می شود آن را هنر مدیریت صحیح منابع آب و خاک با هدف بهره‌برداری بهینه و پایدار در یک حوضه آبخیز عنوان کرد نقش مهمی در جلوگیری از فرسایش خاک، کاهش خسارت سیل و خشکسالی و تغذیه سفره‌های زیرزمینی دارد.
به گفته کارشناسان سازمان آبخیزداری، مراتع و امور بیابان کشور، اقدامات آبخیزاری در کشور موجب افزایش ۱.۵ تا سه برابری دبی قنوات، کاهش فرسایش ۹ تن در هکتار خاک، کنترل رسوب حدود چهار مترمکعب در هکتار و استحصال ۵۳۰ مترمکعبی آب شده است.
طبق آمارها ۱۲۵ میلیون هکتار از اراضی کشور تحت تاثیر فرسایش آبی و خاکی نیازمند اجرای فعالیت های آبخیزداری است که در ۶ کلان‌حوزه، ۳۰ حوزه اصلی و یک‌هزار و ۱۲۱ حوزه فرعی است.
این عملیات تاکنون در سطح ۳۲ میلیون هکتار انجام شده و بیش از ۹۰ میلیون هکتار باید فعالیت های آبخیزداری انجام شود، زیرا حوزه های آبخیزداری می‌تواند سکونتگاه های ما را تحت تاثیر مثبت قرار دهد.
هم اکنون نزدیک به ۴۰ میلیون هکتار حوزه های آبخیز مشرف به شهرها، روستاها و محل های سکونتگاهی، ۲۸ میلیون هکتار حوزه آبخیز بحرانی و ۲۵ میلیون هکتار حوزه آبخیز مرزی در کشور وجود دارد.
استان کرمانشاه نیز در غرب ایران با ۲۵ هزار کیلومتر مربع مساحت یکی از استان‌های مهم از حیث کشاورزی و منابع طبیعی محسوب می‌شود به طوریکه ۷۰ درصد مساحت استان را عرصه‌های منابع طبیعی با بیش از ۵۲۷ هزار هکتار جنگل و یک میلیون و ۱۹۲ هزار هکتار مرتع تشکیل داده است.
استحصال ۴۸۷ میلیون متر مکعب آب با اجرای عملیات آبخیزداری در استان
براساس اعلام اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمانشاه در سطحی معادل ۹۰۰ هزار هکتار طی سنوات گذشته مطالعات تفصیلی و اجرایی در سطح استان انجام شده که از این میزان در سه دهه گذشته در سطحی بالغ بر ۶۵۰ هزار هکتار عملیات آبخیزداری و آبخوانداری اجرا شده است.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمانشاه می گوید: اجرای این میزان عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در استان موجب تولید آب با استحصال، مدیریت تبخیر و تغذیه آبخوان ها به میزان ۴۸۷ میلیون مترمکعب شده است که از فرسایش خاک به میزان ۸/۵ میلیون تن کاسته است.
غلامرضا چامه افزود: اجرای این عملیات در عرصه های طبیعی استان همچنین موجب کنترل رسوب حوزه سدهای استان و سیمره به میزان ۶/۲ ، تولید علوفه به میزان ۷۸ میلیون کیلوگرم و پیشگیری و کاهش مخاطرات سیل به طور متوسط به میزان ۷۰ درصد شده است.
اجرای عملیات آبخیزداری در سطح ۲۵ هزار هکتار در سال گذشته
وی اضافه کرد: در سال ۱۴۰۲، اعتبارات اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری به میزان ۷۳۰ میلیارد ریال به تصویب رسید که با تخصیص حدود ۴۰ درصدی تاکنون، عملیات اجرایی در سطح ۲۵ هزار هکتار و در ۱۴ شهرستان استان آغاز گردیده و در حال انجام است.
چامه افزود: سال گذشته همچنین در راستای امضای تفاهم نامه همکاری سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با قرارگاه امام حسن مجتبی (ع) جهت اجرای پروژه های آبخیزداری و آبخوانداری اعتباری به میزان یک هزار و ۲۶۰ میلیارد ریال به استان کرمانشاه اختصاص یافت که مقرر گردید ۳۶۰ هزار هکتار عملیات آبخیزداری طی سه سال اجرا شود.
وی تاکید کرد: این عملیات شامل اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوانداری، کنترل سیلاب ، تغذیه آبخوان دشت ها، حفاظت از خاک کنترل فرسایش و کاهش رسوب حوزه های سدهای مخزنی است.
اضافه شدن سالانه ۵۰۰ میلیون متر مکعب آب به منابع زیرزمینی استان
وی یادآور شد: در این راستا در سال ۱۴۰۲ ضمن انعقاد قرارداد، اسناد، نقشه های اجرایی و ... سه پروژه با عناوین حوضه های تنگ کنشت کرمانشاه، کیلانبر شهرستان روانسر و گهواره شهرستان دالاهو آماده شده و عملیات اجرایی آن در حوضه تنگ کنشت کرمانشاه با پیشرفت ۴۰ درصدی در حال انجام است.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمانشاه با بیان اینکه در این راستا پیش بینی شده است ۵۱ طرح در استان طی این مدت اجرا شود اضافه کرد: اجرای این طرح ها می تواند سالیانه ۵۰۰ میلیون متر مکعب آب به منابع زیرزمینی استان اضافه کند.
چامه، کاهش سیل خیزی در منطقه به ویژه در حوزه های شهری و تاسیسات زیربنایی و اراضی مهم کشاورزی را از اهداف این طرح ها عنوان کرد و ادامه داد: از ۹۶۰ هزار هکتار عرصه مطالعه شده منابع طبیعی استان، تاکنون طرح های آبخیزداری در ۶۵۰ هزار هکتار آن اجرایی شده است که عرصه‌های باقیمانده در قالب این طرح اجرایی می‌شود.
افق اجرای طرح های آبخیزداری در استان کرمانشاه
وی با بیان اینکه انجام عملیات آبخیزداری باعث تحول و بالارفتن شاخص های توسعه اقتصادی و اجتماعی و حتی فرهنگی استان خواهد شد گفت: در صورت انجام عملیات آبخیزداری در سطح کل استان به میزان ۵/۲ میلیون هکتار، تولید آب با استحصال، مدیریت تبخیر و تغذیه آبخوان ها به میزان ۱.۸ میلیارد مترمکعب در سال خواهد رسید.
چامه تاکید کرد: علاوه بر این فرسایش خاک به میزان ۲۲ میلیون تن در سال در صورت اتمام اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در استان کاهش خواهد یافت که این امر گام مهمی در کنترل رسوب ها می تواند باشد.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اضافه کرد: کنترل رسوب حوزه سدهای استان و سیمره به میزان ۱۰ میلیون تن در سال و تولید علوفه به میزان ۳۰۰ میلیون کیلوگرم در صورت اتمام اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در استان نیز از دیگر دستاوردهای این طرح ها به شمار می رود.
اجرای عملیات آبخیزداری که با هدف کنترل و گسترش سیلاب و جلوگیری از تخریب ناشی از سیل، افزایش پوشش گیاهی، بهبود کیفیت خاک و افزایش آب‌های زیرزمینی انجام می شود با توجه به اینکه استان کرمانشاه یکی از قطب های بخش کشاورزی است می تواند نقش مهمی در شکوفایی این حوزه و بهبود درآمد و اشتغال کشاورزان داشته باشد.
همچنین اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوانداری در استان نقش مهمی در جلوگیری از وقوع سیلاب، فرسایش خاک و بروز خسارت در اراضی کشاورزی و محصولات کشاورزی به همراه داشته باشد.