به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری خبرگزاری برنا؛ محمد عابدی مدیرکل مالکیت فکری سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران در گفتگو با خبرنگار علمی و فناوری برنا ضمن تبریک روز مالکیت فکری گفت: وایپو که یکی از سازمانهای زیرمجموعه سازمان ملل متحد است، با هدف پیشبرد حقوق مالکیت فکری در کشور‌های مختلف و ارائه راهکارهای جهانی در این مورد تاسیس شد. ۲۶ اوریل که در واقع روز اجرایی شدن کنوانسیون تأسیس سازمان جهانی مالکیت فکری در سال ۱۹۷۰ است به عنوان روز جهانی مالکیت فکری انتخاب شد. در ایران هم که یکی از اعضا سازمان جهانی مالکیت فکری است در تقویم آن این روز به نام مالکیت فکری انتخاب شده است.
عابدی گفت: دارایی‌ها به ۲ دسته مشهود و نامشهود تقسیم میشود. دارایی‌های مشهود ملموس، قابل مشاهده و اندازه گیری هستند، اما دارایی‌های نامشهود از ذهن و فکر انسان پدید می‌آیند و فکر و خلاقیت، آثار نشان می‌دهد که فرد دارای مالکیت فکری است یا خیر. با توجه به اهمیت زیاد دارایی‌های نامشهود در جهان سازمان جهانی مالکیت فکری (وایپو) تشکیل شده است.
وی در رابطه با دارایی‌های فکری گفت: بر اساس تقسیم بندی سازمان جهانی مالکیت فکری ما ۲ دسته مالکیت صنعتی و حق کپی رایت را داریم. مالکیت صنعتی شامل پتنت، نشانه‌ها و علائم تجاری، طرح‌های صنعتی و نشان‌های جغرافیایی و آثار ادبی (رمان، شعر، کتاب، نمایشنامه) و هنری (فیلم، عکس، موسیقی، نقشه، نقاشی و مجسمه ها) تحت عنوان کپی رایت مطرح می‌شوند. تمام افراد چه در حوزه صنعتی و چه در کپی رایت دارای آثار هستند حقی برایشان وجود دارد که دارایی‌های نامشهود خود را ثبت کنند.
دبیر کل مالکیت فکری سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران گفت: قانون اول مالکیت فکری در ایران سال ۱۳۰۴ مصوب شده و در حال حاضر قوه قضاییه، اداره ثبت اسناد و اداره مالکیت معنوی مسئول ثبت حوزه مالکیت صنعتی و در حوزه کپی رایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مسئول آن است.
وی در خصوص قانون مالکیت صنعتی گفت: از سال ۱۳۸۶ اولین قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری با ۶۶ ماده در مجلس شورا اسلامی مصوب و برای اجرا آزمایشی در کشور ابلاغ شد. این قانون مبنا بود و قوه قضاییه بر اساس همین قانون مالکیت صنعتی را ثبت کرده و می‌کند. طبیعی است که این قانون هم دارای اشکالات، نقص‌ها و یا به مرور زمان با بروز فناوری و تکنولوژی‌های جدید نیاز‌های متفاوتی داشته باشد؛ بنابراین باید در متن قانون چند سال یک بار اصلاحیه‌های تکمیلی اعمال شود.
با وجود این که بین قانون اولیه و قانون جدید برای اصلاح مجدد مدت زمان بسیار زیادی طول کشیده، هم اکنون قانون جدید وارد مجلس شده، در مجلس مصوب و در حال حاضر در مرحله شورا نگهبان قرار دارد. امیدواریم که امسال ابلاغ شود تا موارد و محدودهاییت که در قانون قبلی وجود داشت رفع شود.
وی در خصوص شرکت‌های دانش بنیان گفت: شرکت‌های دانش بنیان اگر محصول یا خلاقیت جدیدی را دارا باشند که بتواند در حوزه علم و فناوری مورد استفاده قرار گیرد، میتواند در غالب اختراع ثبت شود. این حقی که برای این افراد در نظر گرفته شده در ایران ۲۰ سال است که هر گونه فعالیت مادی و معنوی که در رابطه با اختراع باشد متوجه آن شخصی است که اختراع را به ثبت رسانده است.
عابدی در خصوص نگرانی‌های افراد در زمینه ثبت اختراع عنوان کرد: بزرگترین نگرانی خلا زیرساخت‌های مطلوب در کشور است. به طور قطع ما باید قبل از هر کاری زیرساخت‌های مورد نظر مطلوب را ایجاد کرده باشیم.
در حوزه مالکیت فکری خوشبختانه در قوه قضاییه مسیر درستی برای ثبت اختراع فراهم شده و همین طور دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور به این قوه در بخش ارزیابی علمی و فنی اظهارنامه‌ها کمک میکنند که مشخص شود که یک محصول یا تفکر شرایط ثبت اختراع را داراست یا خیر. اگر توانایی ثبت اختراع را دارا باشد در اداره ثبت اختراع گواهی ثبت اختراع آن صادر میشود.
وی در خصوص نگرانی‌های گواهی ثبت اختراع گفت: با توجه به قوانین سازمان جهانی مالکیت فکری طرح باید افشا کامل شود؛ بنابراین هر شخصی که هر کار جدیدی در حوزه صنعت انجام داده باید آن را افشا کند، به دلیل افشا است که حق مالکیت فکری به مدت ۲۰ سال به او تعلق می‌گیرد، اما در کشور با وجود تمهیدات لازم هنوز این نگرانی‌ها برای مخترعین رفع نشده باقی مانده است. یکی دیگر از عمده نگرانی‌ها تربیت نیرو متخصص و آگاه به قوانین است.
عابدی گفت: در کشور‌های پیشرفته کل مراحل از ابتدا یعنی تحویل اظهارنامه تا ثبت اظهارنامه و مراحل بعد از آن در یک مجموعه انجام میشود. به اندازه کافی قوانین برای آن وجود دارد و همه چیز روشن پیش رفته و حتی خود مخترعین با داوران در تعامل دو سویه هستند و روند کار به صورت اینترنتی نمایش داده میشود، اما متاسفانه در ایران به این شکل نیست.
وی گفت: اداره ثبت اختراع در حال حاضر به این دلیل که به اندازه کافی ارزیاب علمی ندارد، ارزیابی علمی را به بیرون واگذار کرده است که حدود ۱۰۰ مرجع از جمله سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران در حال حاضر این ارزیابی را انجام می‌دهند.
عابدی ادامه داد: اظهارنامه‌هایی که به اداره ثبت اختراع فرستاده میشود برای ارزیابی به سازمان ما ارجاع داده میشود تا ارزیابی علمی و یا فنی آن صورت گیرد. انتخاب مرجع از سوی شخص درخواست دهنده صورت نمی‌گیرد بلکه خود اداره ثبت اختراع با توجه به زمینه، نوع کار و تخصص، تصمیم گیرنده انتخاب مرجع است و به دنبال آن تصمیم نهایی نیز در این اداره گرفته میشود.
وی در خصوص حوزه‌هایی که سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران مرجع آن است، گفت: این سازمان دارای پژوهشگاه‌های مختلفی در زمینه صنایع شیمیایی، مواد و انرژی، مکانیک، کشاورزی، برق و الکترونیک است.
عابدی گفت: اگر تعداد اظهارنامه‌های کل کشور سالیانه حدود ۱۰ تا ۱۲ هزار عدد باشد، حدود ۵ درصد آن به این سازمان برای ارزیابی فرستاده میشود.
وی در خصوص مطلع شدن از وضعیت ثبت اختراع کشور گفت: به این دلیل که ایران عضو سازمان جهانی مالکیت فکری است، آمار آن هر ساله بر روی این سایت قرار می‌گیرد، علاوه بر آن خود اداره ثبت اختراع هر سال آمار خود را منتشر می‌کند. معمولا به طور میانگین ۲۰ تا ۲۵ درصد اظهارنامه‌ها به ثبت اختراع تبدیل میشود. اما در سال‌های اخیر به دلیل استاندارد سازی که اداره ثبت اختراع در حال انجام آن است حساسیت‌ها و مراحل ثبت اختراع کمی سخت، علمی و فنی‌تر شده است.
وی در خصوص حق کپی رایت نیز افزود: هم اکنون افراد برای ثبت آثار نامشهود فرهنگی و هنری خود با توجه به حقوق مولفین و مصنفین و هنرمندان میتواند به وزارت ارشاد مراجعه کنند، اما از لحاظ ارتباط خارجی یعنی این مسئه که مولفین خارجی هم بتوانند در ایران از حقوق خودشان برخوردار باشند، هنوز اقداماتی صورت نگرفته و من فکر نمیکنم بتوانیم کاری در این زمینه کنیم.
عابدی درباره مالکیت فکری پژوهش‌ها و ایده‌ها نیز گفت: پژوهش‌ها، طرح‌ها و ایده‌های خلاق نیز جز مالکیت صنعتی محسوب میشود و برای ثبت آن باید به اداره ثبت اختراع مراجعه کرد. اگر بتوانید ایده خویش را بر اساس قوانین علمی و فنی در غالب اظهارنامه درست ارائه دهید، آن ایده برای بررسی به مرجع ارجاع داده میشود و بعد از اتمام تمام مراحل؛ ایده خلاقانه شما ثبت اختراع میشود.
انتهای پیام/