بازار تجارت ایران به دلیل میراث غنی تاریخی، اهمیت ژئوپلیتیکی و ارتباط پیچیده با تحریم های بین المللی، جایگاه منحصر به فردی در اقتصاد جهانی دارد. درک اقتصاد سیاسی بازار تجاری ایران نیازمند رویکردی چند رشته‌ای است که بینش‌هایی از تاریخ، اقتصاد، علوم سیاسی و روابط بین‌الملل را در بر می‌گیرد.
از نگاه تاریخی می توان به اهمیت جاده ابریشم اشاره کرد. نقش تاریخی ایران به عنوان یک گره حیاتی در جاده ابریشم عمیقاً بر پویایی تجاری آن تأثیر گذاشته است. مبادله کالاها، اندیشه ها و فرهنگ ها در طول این مسیرهای تجاری کهن، پایه و اساس روابط تجاری ایران با مناطق همسایه و تمدن های دور را ایجاد کرد اما عصر مدرن و با استقرار جمهوری اسلامی در سال 1357 نقطه عطف مهمی در مسیر سیاسی و اقتصادی ایران صورت پذیرفت. تغییرات بعدی در سیاست های اقتصادی، از صنعتی شدن تحت رهبری دولت به اصلاحات نئولیبرالی و «اقتصاد مقاومتی»، بازار تجارت ایران را به شیوه های منحصر به فردی شکل داده است.اما بعد از انقلاب و باتوجه به تفکر آزادیخواهانه جمهوری اسلامی روابط بین الملل ایران تحت تاثیر تحریم ها قرار گرفت. ایران مشمول تحریم‌های همه جانبه ایالات متحده، اتحادیه اروپا و سازمان ملل بوده که بخش انرژی، سیستم بانکی و تجارت کالاهای استراتژیک را هدف قرار داده است.این موضوع تفکر دور زدن تحریم ها در ادبیات اقتصادی ایران پدیدار ساخت. علیرغم تحریم‌ها، ایران استراتژی‌های مختلفی را برای دور زدن محدودیت‌های تجاری به کار گرفته است، از جمله تجارت پایاپای، مبادله ارز، و مکانیسم‌های مالی جایگزین با کشورهایی مانند چین، روسیه،ترکیه و ...
ایران روابط تجاری با کشورهای همسایه در خاورمیانه و همچنین شراکت راهبردی با چین، روسیه و ترکیه دارد که در بحبوحه تحریم ها اهمیت فزاینده ای در حفظ اقتصاد ایران پیدا کرده است. در حالی که این روابط فرصت‌هایی را برای همکاری اقتصادی و سرمایه‌گذاری ارائه می‌کنند، اما چالش‌های مرتبط با بی‌ثباتی سیاسی، درگیری‌های منطقه‌ای و پویایی بازار جهانی را نیز به همراه دارند. دولت‌ها در کشورهای در حال توسعه با چالش‌هایی مانند بازارهای ناقص، نهادهای ضعیف، اقتصادهای دوگانه و اتکا به صادرات کالا مواجه هستند که بر رشد، اشتغال و نابرابری بیش از اقتصادهای پیشرفته تأثیر می‌گذارد.دولت ها تحت نظر نظام های سیاسی سیاست های اقتصادی را اجرا خواهند کرد. نظام‌های سیاسی مختلف می‌توانند با شکل‌دهی به سیاست‌ها، نهادها و شیوه‌های حکمرانی بر توسعه اقتصادی یک کشور تأثیر بسزایی داشته باشند.با این تفاسیر باید بیان کرد حکمرانی سیاسی عامل کلیدی توسعه اقتصادی است. "حکمرانی خوب" باعث پیشرفت اقتصادی می شود.
حال این سوال مطرح میشود که بهترین سیاست برای توسعه ایران تحت نظام سیاسی جمهوری اسلامی کدام است تا چالش های اقتصادی ایران برای توسعه پایدار به حداقل برسد؟
علی الوندی - کارشناس اقتصادی