به گزارش خبرگزاری برنا؛ محمدرضا مخبردزفولی در کنفرانس علوم پروتئینی و پپتیدی ایران اظهار کرد: اتفاقاتی که در حوزه علم و فناوری در بیش از چهل سال اخیر در کشور به وقوع پیوسته به همت دانشمندان با وجود سختی‌ها و کاستی‌ها بوده است. برای آینده کشور راهی جز عبور از مسیر علم نداریم و اگر می‌خواهیم به موفقیت‌های بزرگ دست پیدا کنیم باید فرهیختگان و دانشمندان را محور قرار دهیم.
وی ادامه داد: سال‌ها در کشور‌های جهان سومی مصرف منابع اصل بوده است و اینکه منابع مصرف و خرج زندگی مردم تأمین شود، این رویکرد بود که اگر نفت دارید نفت بفروشید و با پول نفت هر آنچه نیاز دارید تأمین کنید، معادن را تخلیه کنید و به دیگران تحویل دهید تا آن را به فرآورده‌ها، فلزات کمیاب و نایاب تبدیل کنند. تا جهان سوم در فقر مطلق باشند و جهان سلطه ثروت اندوزی کند، جریان طولانی استعمار اینگونه بوده است و همواره کشور‌های جنوب مصرف‌کننده و کشور‌های شمال غارتگر منابع بودند و نظام سلطه قطره چکانی منابع و محصولات را در اختیار کشور‌های جهان سلطه قرار می‌داد.
رئیس فرهنگستان علوم بیان کرد: این یک رویکرد طولانی مدتی بود، به خصوص بعد از انقلاب صنعتی به دلیل نیازی که اروپایی‌ها به منابع، سوخت‌ها و امکانات کشور‌های جنوب داشتند و روی آن سرمایه‌گذاری کردند و با انواع و اقسام روش‌ها از روش‌های سخت، خشن و اشغالگری گرفته تا روش‌های نرم، کشور‌های جنوب را در سلطه خودشان قرار دادند. مثلا آفریقا منبع الماس دنیا یا آسیا منبع نفت دارد، اما تحت تأثیر نظام سلطه بودند. همچنان در برخی از کشور‌های اطراف و حاشیه خلیج فارس آمریکایی‌ها بدون اجازه کشور‌ها منابع نفت را خالی می‌کنند.
مخبر دزفولی ادامه داد: پس یک رویکرد استفاده از منابع است که امروزه برای برخی رفاه نسبی ایجاد کرده است، اما نگاه دومی هم وجود دارد و آن نگاه دانش‌پایه است. این نگاه حداقل در سه دهه اخیر مطرح است و در سال ۲۰۱۵ یونسکو گزارشی را از علم جهانی منتشر کرد که در آن گزارش عنوان شده که ایرانی‌ها از مدتی قبل متوجه شده‌اند که دیگر منابع زیرزمینی کفایت اداره کشور را نمی‌کند و رویکردشان را از منبع‌پایه به دانش‌پایه تغییر داده‌اند. این رویکرد سبب شد که تحول در رشته‌های دانشگاهی ایجاد و دوره‌های تحصیلات تکمیلی برپا شود.
وی با اشاره به رشد علمی کشور عنوان کرد: تا سه دهه قبل، ایران هیچ‌گاه در رتبه‌بندی‌های جهانی حضور نداشت، اما امروز ایران، کشوری است که دو درصد علم دنیا را تولید می‌کند.
رئیس فرهنگستان علوم با تأکید بر تأثیر علوم پایه در رشد علمی ایران گفت: ابتدای دهه ۷۰، دو صدم درصد علم دنیا را تولید می‌کردیم، رتبه علمی ایران ۶۷ بود، انتهای دهه هفتاد، ۱۴ صدم درصد و رتبه علمی ۴۹ و در سال ۲۰۱۰ که تقریبا از اوایل دهه نود بود، تولید علم ۱.۱ درصد شد و امروز تقریبا ۲ درصد از تولید علم دنیا در ایران به وقوع می‌پیوندد و این پیشرفت معناداری در جریان علم جهانی است.
مخبردزفولی با اشاره به رتبه علمی ایران که در جایگاه ۱۷ قرار دارد، بیان کرد: دو درصد تولید علم و سهم‌مان از مقالات پراستناد نزدیک سه درصد است، خیلی مهم است که سه درصد از مقالات پر استناد دنیا متعلق به ایرانیان است و در نشریات متن باز از ۸۰ زبان فهرست‌شده فارسی جز ۱۰ زبان اول است و این کار دانشمندان، دانشجویان تحصیلات تکمیلی و پژوهشگران است، البته بخش عمده‌ای از این موفقیت‌ها متعلق به علوم پایه است، روزی باید سهم علوم پایه از این موفقیت‌ها احصا شود تا مشخص شود که سهم علوم پایه از این افتخارآفرینی‌های چقدر بوده است.
وی اضافه کرد: هم اکنون ۷۳ دانشگاه ایران جز دانشگاه برتر جهان است، این در حالی است که تا اوایل دهه ۸۰ تنها چهار اختراع بین‌المللی ثبت‌شده داشتیم و امروز ۱۴۰ اختراع به نام ایرانی‌هاست ولی در نوآوری که یک شاخص مهم است رتبه خوبی نداریم، اما از رتبه سه رقمی به رتبه دو رقمی رسیده‌ایم و هم اکنون در رتبه ۵۳ قرار داریم. در صنعت دارو وضعیت مناسبی داریم و سرجمع داروی کشور را خودمان تأمین می‌کنیم، ۳ تا ۴ درصد دارو‌های سخت را ممکن است همچنان وابستگی داشته باشیم. در واکسن هم همینطور است، همزمان با جریان کرونا که پیش آمد، توانستیم واکسن‌هایی را به روش‌های سنتی یا جدید تولید کنیم.
رئیس فرهنگستان علوم گفت: بنابراین اگر قرار باشد جهت‌گیری‌های آینده را شکل دهیم دیگر با منابع طبیعی به نتیجه نمی‌رسیم بلکه منابع دانشی می‌توانیم به هدف برسیم، شرط آن هم نگهداری و حمایت از منابع دانشی است. متاسفانه به ارزش افزوده دانشمندان توجه نمی‌کنیم، دانشمندی که کار بزرگی را برای کشور انجام می‌دهد هزاران میلیارد برای کشور به ارمغان می‌آورد، اما با کسی که یک کار معمولی روزمره و روزانه انجام می‌دهد، مقایسه می‌شود در حالی که باید قدر این دانشمند را بدانیم.
مخبردزفولی افزود: متاسفانه منزلت واقعی دانشمندان را در نظر نمی‌گیریم البته این منزلت تنها مادی نیست بلکه معنوی نیز هست؛ مگر دانشمند ما چه می‌خواهد؟! زیست‌بومی می‌خواهد که بتواند با آرامش جایگاه معنوی‌اش محفوظ بماند، حتی بسیاری از دانشمندان ما خواسته‌های مالی کمی دارند. در این سال‌ها با وجود موفقیت‌هایی که داشتیم مگر سهم تحقیق و توسعه چقدر بوده است؟! باید برای منزلت بخشی به دانشمندان فرهنگ‌سازی و گفتمان‌سازی کنیم و این رویکرد عین عدالت است چراکه وقتی دانشمند کشور تأمین باشد باعث پیشرفت کشور می‌شود و بقیه اقشار جامعه نیز از آن بهره‌مند خواهند شد و این یک سرمایه‌گذاری مثبت برای کشور است، نمی‌دانم چرا عده‌ای به آن بی‌توجهی می‌کنند؟!
رئیس فرهنگستان علوم با اشاره به حوزه دارو عنوان کرد: در آینده اتفاقی که برای بخش دارو می‌افتد به خصوص با مقاومت‌های دارویی در مورد آنتی‌بیوتیک‌ها، پپتید‌های آنتی‌میکروبی بسیار جایگاه ویژه‌ای پیدا می‌کنند، خیلی وقت‌ها بیماری حادث نمی‌شود که دلیلش حضور همین پپتیدت‌های آنتی‌میکروبی هستند، آینده متعلق به اتفاقاتی است که در این زمینه‌ها می‌افتد، این مقاومت دارویی که وجود دارد باعث می‌شود که آنتی‌بیوتیک‌های صنعتی کنار گذاشته شوند و پپتید‌های آنتی‌میکروبی مورد استفاده قرار گیرند، چون اینها با محیط زیست سازگاری و با وضعیت بدن همخوانی دارند و بسیار مناسب و با کمترین آسیب، هدف درمانی ایجاد می‌شود. عمده بیومارگر‌ها اینگونه هستند، برای پیش‌آگهی بسیاری از بیماری‌ها تغییر این بیومارگر‌ها که عوامل پروتیینی هستند، می‌تواند بسیار کمک کننده باشد. برای بیماری‌های آینده، پپتید‌ها در عین حال که می‌توانند تعدیل کننده، تنظیم کننده و درمان کننده باشند، می‌توانند به عنوان عوامل تشخیصی هم باشند بنابراین لازم است که در این زمینه اقدامات پژوهشی لازم صورت گیرد.
وی تأکید کرد: باید وارد مسابقات جهانی شویم، باید بر روی علوم پایه سرمایه‌گذاری کنیم چراکه ثروت آفرینی می‌کند و علوم پایه اساس بسیاری از علوم کاربردی است، سرمایه‌گذاری در علوم پایه وظیفه دولت‌هاست، چون ممکن است در کوتاه مدت بازده نداشته باشد، اما بلندمدت اثرش را در همه اجزای علمی، اقتصادی و اجتماعی کشور‌ها می‌گذارد. باید راهی را در پیش بگیریم تا جریان علوم پایه در کشور تقویت شود، باید مسیری را ایجاد کنیم تا دانشجویان علوم پایه مورد حمایت قرار گیرند، چطور در رشته‌های کاربردی انواع و اقسام بورسیه‌ها و مشوق‌ها وجود دارد، اما در علوم پایه سرمایه‌گذاری نکنیم!
مخبردزفولی اعلام کرد: در فرهنگستان علوم این موضوعات را دنبال می‌کنیم و اساتیدی که در این زمینه تجربه دارند پیشنهادات خود را در زمینه حمایت از علوم پایه به فرهنگستان علوم ارائه دهند.
انتهای پیام/