«نقش رستم»؛ قربانی فرونشست یا فروشُست؟

به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی خبرگزاری برنا، سال گذشته بحث فرونشست در محوطه نقش رستم بار دیگر پس از ۱۰ سال مطرح شد، موضوعی که پای رئیس کل دادگستری استان فارس و دادستان مرکز استان فارس را به مجموعه تاریخی نقش رستم و مناطق حاشیه ای سد درودزن باز کرد.

در حاشیه این دیدارها رئیس کل دادگستری استان فارس با اشاره به آسیب های متعدد برداشت های غیر مجاز از طریق حفر چاهای غیر مجاز از منابع آبهای زیر زمینی و ارتباط این موضوع با فرو نشست های زمین در دشت مرودشت و سایر نقاط استان گفت: به دادستان های سراسر استان تأکید کرده ایم تا با جدیت موضوع مسلوب المنفعه کردن چاهای غیر مجاز را دنبال و اجرا کنند. 

ورود دستگاه قضایی به موضوع فرونشست در نقش رستم

حجت الاسلام سید کاظم موسوی وجود قریب به ۷ هزار چاه غیر مجاز در منطقه مرودشت و برداشت های خارج از عُرف از آبهای زیر زمینی را موضوعی اجتماعی خواند و گفت: دامنه آسیب برداشت های بی رویه در سال های گذشته باعث بحران آب در سال های اخیر شده و ادامه این روند مخاطرات جدی در حوزه آب و زیست محیطی برای نسل های آینده را به دنبال خواهد داشت. 

نماینده عالی قوه قضائیه در استان فارس با بیان اینکه زیان و آسیب های ناشی از فرونشست زمین به وضوح در مجموعه تاریخی نقش رستم مشهود است، گفت: متأسفانه زیاده خواهی های امروز در برداشت های غیر مجاز و بیش از انتظار از منابع آبی، میراث های گذشتگان را نیز به خطر انداخته است. 

وی در ادامه بر جدیت و برخورد دستگاه قضایی و دادستان ها با متخلفان این حوزه در راستای تکلیف قانونی و صیانت از حقوق عمومی جامعه تأکید کرد.

تکرار یک اتفاق تلخ

اما داستان فرونشست در محوطه نقش رستم به همینجا ختم نشد، چرا که مجدد در اردیبهشت ماه سال جاری و در اثر بارش های بهاری، محوطه باستانی نقش رستم دچار آب‌گرفتگی شد و در پی آن فرونشست‌های متعددی در این منطقه رخ‌ داد.

در همین راستا ۱۵ اردیبهشت ماه سال جاری، مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید از استقرار گروه‌های پایش، حفاظت، مرمت و باستان‌شناسی در مجموعه تاریخی نقش رستم خبر داد.

در سفر به شیراز به سراغ علیرضا عسگری چاوردی، مدیر پایگاه میراث جهانی تخت‌جمشید رفتیم و در خصوص آخرین وضعیت نقش رستم و بررسی انجام شده، گفت و‌گو‌ کردیم.

ایجاد رانش در اطراف کعبه زرتشت

وی با بیان اینکه مسائل متنوعی در نقش رستم رخ داده است، گفت: در دوران هخانشی این محوطه یک ساز و کار مدیریتی برای نظام آب داشته که اکنون از بین رفته است. به احتمال خیلی زیاد کانال آبی بوده که پر شده و کارکرد خود را از دست داده است.

وی افزود: رانشی در اطراف کعبه زرتشت رخ داده است که به دلیل خاک سست این محدوده بوده و آب به آن افتاده و احتمال دارد در زیر این سطح سازه‌های دیگری باشد که از زیرخاک بیرون نیامده است.

عسکری چاوردی تصریح کرد: بعضی از این شکاف‌ها در گذشته ایجاد شده بود که پر شدند. باید محوطه را اساسی مطالعه کنیم. ما شیارها را پر نمی‌کنیم تا آسیب‌شناسی شود. در واقع آنچه اتفاق افتاده ناشی از مشکلات درونی سایت و فرونشست است.

برخی اساتید معتقد به فروشُست در نقش رستم هستند

وی افزود: نظر اولیه اساتیدی که از این محوطه بازدید کرده‌اند این بود که بخشی از آنچه در نقش رستم رخ داده، فروشُست بوده است. همچنین در محوطه رانش اتفاق افتاده است. از طرفی، اثرات فرونشست‌های گسترده در طی سال‌های گذشته در دشت مرودشت، در این محوطه به دلیل ضعف و سستی خاک، بیشتر بوده است.  

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت‌جمشید گفت: فرونشست در بخش‌های دیگر دشت وجود دارد اما در این محوطه چون سیستم مدیریتی آب از کار افتاده و زمین سست بوده، تشدید شده است. یکی از متخصصان زمین‌شناسی می‌گفت آب نقاط ضعف زمین را پیدا می‌کند یعنی جایی که سست‌تر بوده، رفته شده است.

بررسی‌های ژئوفیزیک، ژئوالکتریک و ژئومغناطیسم در دستور کار است

وی ادامه داد: ما در این مرحله تصمیم گرفته‌ایم بررسی‌های ژئوفیزیک و ژئوالکتریک و ژئومغناطیسم را انجام دهیم و دستگاه‌های GPS را نصب کنیم. فکر می‌کنم در حدود یک هفته این کارها انجام شود تا براساس نتایج مطالعات و آزمایش‌هایی که انجام می‌شود، مشخص شود سیستم‌هایی که در زیر سطح زمین قرار دارند در کجا خراب و یا از کار افتاده‌اند و میزان آسیب‌ها و خطراتی که به سایت نقش رستم وارد شده است را برآورد کنیم. 

وی گفت: ما باید یک برنامه بلند مدت حداقل ۵ ساله برای نقش رستم از نظر کاوش، بررسی و حفاظت و مرمت داشته باشیم، چون مساله نقش رستم فقط فرونشست نیست، مسأله حفاظتی، مرمتی، باستان شناسی مطالعات زمین‌شناسی است، مساله خاک و پایش است و این محوطه باید در راستای حفاظت و ساماندهی به کلی مورد مطالعه و بازنگری قرار گیرد.

در سفر به شیراز برای اطلاع از موضع استانداری فارس در ماجرای نقش رستم و نگاه دولت در حفاظت از آثار تاریخی به سراغ محمدهادی ایمانیه، استاندار فارس رفتیم.

تصویب بیش از هزار میلیارد تومان اعتبار برای حوزه گردشگری فارس

وی با اشاره به سفر دوم رئیس‌جمهوری و دولت سیزدهم به استان فارس، توضیح داد: در این سفر بیش از هزار میلیارد تومان برای حوزه گردشگری فارس به تصویب رسید که در سال جاری و سال آینده این اعتبارات را به‌ مرور هزینه خواهیم کرد.

وی ادامه داد: نه تنها از اعتبارات سفر دوم ریاست جمهوری بلکه از طریق صندوق مسئولیت‌های اجتماعی صنایع( کارخانه‌داران، سرمایه‌گذاران، تاجران) نیز اعتباراتی را به مجموعه‌های تاریخی و گردشگری استان اختصاص داده‌ایم.

استاندار فارس گفت: در مرمت‌هایی که در تخت جمشید آغاز شده هم از طریق همین صندوق کمک‌هایی انجام می‌شود.

چاه‌های غیر مجاز را تعطیل و پلمپ می‌کنیم

استاندار فارس از بررسی علمی صحت و سقم موضوع و ارائه راهکارهای تخصصی توسط یک تیم از کارشناسان صاحب‌نظر حوزه‌های مختلف دانشگاهی در خصوص فرونشست نقش رستم خبر داد و گفت: تاکنون طبق نظر این افراد، مسأله کمتر از شایعاتی است که پیچیده. دومین دلیل کم‌آبی و خشکسالی و استفاده از آب‌های زیرزمینی برای کشاورزی بوده است. یکی از مناطق حاصلخیز فارس مرودشت، زرقان، پاسارگاد و خرم بید است. 

ایمانیه همچنین توضیح داد: با همکاری شورای آب استان تلاش بر این است چاه‌های غیر مجاز را تعطیل و پلمپ کنیم و به جای آن با کمک اداره تعاون و کار در تلاشیم معیشت‌های جایگزین و غیر کشاورزی مانند مشاغل خانگی، صنایع دستی، صنایع کوچک برای خانواده‌های مرتبط تعریف می‌کنیم.

استاندار فارس با اشاره به صحبت‌های مقام معظم رهبری که «تخت جمشید را باید از منظر هنر و استعداد بشر دید که بدون ابزار پیشرفته و فقط با همت آثاری ساخته شده که اعجاب‌انگیز است»، افزود: دید ما هم چنین است. می‌دانید که  مرحوم علامه طباطبایی معتقدند و در تفسیر المیزان آورده‌اند ذوالقرنین در قرآن همان کوروش است. از این منظر هم تخت جمشید، نقش رستم، پاسارگاد و سایر آثار باستانی همواره مورد توجه بوده است.

پیشینه چندانی درباره فرونشست‌ها نداریم

این در حالی است که مصطفی ده پهلوان رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری درباره بحث فرونشست ها چنین گفته است: «ما پیشینه چندانی درباره فرونشست‌ها نداریم، جز هشداری که از چند دهه پیش بزرگان ما دادند. البته نشست تغییرات اقلیمی را در سیزدهمین همایش حفاظت و مرمت داریم اما موضوع حل فرونشست‌ها و مخاطرات آن تنها به عهده وزارت میراث فرهنگی نیست بلکه باید نهادهای دیگر به کمک بیایند و عزم ملی می‌خواهد.»

انتهای پیام/