گروه بین‌الملل خبرگزاری برنا؛ پویا میرزایی از خبرنگاران ارشد در حوزه سیاست خارجی و امنیت ملی است. او سال ها دبیر سرویس انگلیسی پایگاه خبری نورنیوز بود و مدتی هم همزمان مدیریت سرویس های زبان خارجی نورنیوز را بر عهده داشت. او که هم اکنون، سردبیر ماهنامه دیپلماسی عمومی است، خبرنگاری ارشد روزنامه فرهیختگان در حوزه سیاست خارجی را نیز در کارنامه دارد. او همچنین مدیر اولین دوره پروژه از ایران بگو در همکاری با سازمان فرهنگ و ارتباطات و وزارت ارشاد بود. سال گذشته، سردار شهید دیپلماسی، دکتر حسین امیر عبداللهیان از میرزایی به پاس خدماتش در رابطه با روزنامه نگاری حوزه سیاست خارجی تقدیر به عمل آورد. در زمینه فعالیت سیاسی نیز او از بنیان گذاران حزب ندای ایرانیان بوده و سه دوره به نمایندگی از این حزب، دبیر کمیته بین الملل خانه احزاب ایران بوده است. او سال هاست که در دوران دبیر کلی دکتر صادق خرازی و سپس دوران دبیرکلی سید شهاب الدین طباطبایی، دستیار ویژه دبیر کل حزب ندا در امور بین الملل است.
برهمین اساس، خبرنگار سیاست خارجی خبرگزاری برنا با پویا میرزایی به گفتگو نشست تا در خصوص اصلی‌ترین راهبردهای دولت چهاردهم در حوزه سیاست خارجی، دیپلماسی و روابط بین‌الملل با او گفتگو کند:
برنا: با توجه شروع رسمی کار دولت چهاردهم، به نظر شما رویکرد اصلی سیاست خارجی این دولت باید با چه شعاری و با چه راهبردی آغاز به کار کند و اولویت دستگاه دیپلماسی باید رو کدام موضوع متمرکز باشد؟
میرزایی: جناب آقای دکتر پزشکیان طی مقاله ای که به زبان انگلیسی در روزنامه تهران تایمز منتشر کردند تقریبا می شود گفت رویکردهای سیاست خارجی دولت چهاردهم را بیان کردند؛ اما نکته اساسی این است که راهبرد سیاست خارجی در جمهوری اسلامی ایران دو لایه دارد؛ یکی شعاری است که بر سر در وزارت خارجه نقش بسته تحت عنوان "نه شرقی و نه غربی" و دوم "اصل حکمت، عزت و مصلحت" که قاعدتا هر دولتی از هر جریان سیاسی که بر سرکار بیاید بخش های مرتبط به حوزه سیاست خارجه - حتی بخش های رسانه خارجی در وزارت ارشاد هستند- همه موظف هستند که این راهبرد را در این دو لایه مد نظر داشته باشند و در اجرای این مهم بکوشند .
این بار غربی‌ها باید به سمت روابط با ایران حرکت کنند
شعار" نه شرقی نه غربی" به نوعی مبتنی بر شرایط ژئوپلیتیکی ایران است؛ بعضی از نظریه پردازان معتقد هستند که ایران کشوری با وضعیت خاص ژئوپلیتیک است که تحت عنوان تنهایی ژئوپلیتیک از آن یاد می کنند که با انزوای ژئوپلیتیک متفاوت است. شعار نه شرقی و نه غربی در دولت های مختلف می تواند تفسیرهای متفاوت داشته باشد که این تفسیرها منتج به تاکتیک های متفاوتی شود.
مثلا می تواند به جای سلبی بودن ایجابی باشد این اتفاقی بود که در دولت آقای روحانی بود و در دولت آقای خاتمی تمام و کمال اتفاق افتاد؛ یادآوری کنیم که گسترش روابط ایران و چین، اولین تفاهمنامه همکاری چند جانبه میان ایران و روسیه، تغییراتی در روابط میان ایران و کشورهای اروپایی در دولت آقای خاتمی صورت پذیرفت و من احساس می کنم همانطور که دکتر پزشکیان توضیح دادند دولت ایشان هم در همین راستا گام بردارد.
البته تفاوتی که دولت چهاردهم با دولت آقای خاتمی دارد این است که ما تجربه برجام را پشت سر گذاشتیم و بدعهدی غربی ها یعنی خروج یک طرفه آمریکا از برجام و بی عملی اروپا را دیدیم و به همین دلیل است که این بار این ایران نیست که گامی به جلو میگذارد بلکه غربی‌ها هستند که باید به سمت روابط با ایران حرکت کنند. ما تلاش کنیم که در بخش های مختلف چه دولت و چه رسانه ای و چه اندیشمندان ایرانی مفهوم غرب را به عنوان مفهوم یک دست در نظرمان تغییر دهیم و به این تشخیص برسیم که غرب درست است که یک تمدن و فرهنگ پیوسته است اما در بحث های روابط بین المللی و سیاست خارجی، غرب اروپا تقسیماتی دارد؛ غرب منافع خودش را دارد، آمریکا و آمریکای شمالی در کنارش کانادا شرایط خودشان را دارند و استرالیا نیز اگر چه از نظر فرهنگی در همین بلوک قرار می‌گیرد اما شرایط خودش را دارد که به عنوان مثال کشور استرالیا این روزها بخاطر نزدیکی با چین جایگاه بالاتری پیدا کرده است؛ از طرف دیگر دولت آقای دکتر پزشکیان قطعا خواهد کوشید که روابط با شرق بویژه با چین و روسیه را گسترش دهد.
سومین موضوع که مهم خواهد بود و احساس می کنم که مجموعه دستگاه سیاست خارجه دکتر پزشکیان این را ادامه خواهد داد بحث همسایگان است که تغییرات خیلی خوبی در روابط با همسایگان در دولت سیزدهم شهید رئیسی اتفاق افتاد و وزیر امور خارجه شهیدمان آقای دکتر امیرعبداللهیان در این زمینه نقش کم نظیر و بی بدیلی بازی کردند و مطمئن هستم که در دولت دکتر پزشکیان همانطور که گفتم و در مقاله ایشان هم به آن اشاره شده بود این رویکرد ادامه پیدا خواهد کرد.
دولت چهاردهم برنامه‌هایی برای ایجاد هم‌افزایی بیشتر میان کشورهای مسلمان دارد
برنا: با توجه به تداوم نسل کشی در غزه و وجود تنش در منطقه و بالا رفتن احتمال درگیری لبنان و رژیم صهیونیستی، اولین گام وزیر امور خارجه برای کنترل تنش باید چه باشد؟
میرزایی: دکتر پزشکیان در مقاله و سخنرانی ها و تماس تلفنی که با رئیس جمهور فرانسه داشتند به این امر اشاره کردند و از همه مهمتر نامه تبریک محبت آمیزی از دبیرکل حزب الله لبنان در ساعات اولیه پیروزیشان دریافت و کمتر از سه چهار روز به آن پاسخ دادند.
در آن نامه و تماس تلفنی با رهبران مقاومت فلسطینی به این نکته مهم اشاره کردند که در مورد مسئله غزه نیاز به یک هم افزایی میان همه کشورهای مسلمان و فراتر از کشورها و گروه های داخل محور مقاومت است، من فکر میکنم دولت آقای پزشکیان در این زمینه حتما اقداماتی خواهند داشت و اطلاع دارم که برنامه هایی برای ایجاد هم افزایی بیشتر میان کشورهای مسلمان دارند و در این رابطه به دنبال این هستند که با عربستان سعودی و ترکیه هماهنگی هایی به نفع مردم عزیز فلسطین و بویژه مردم غزه شود.
قطعا دکتر پزشکیان با روحیات شخصی که دارند و گزینه هایی که ایشان برای سکان داری وزارت امور خارجه مد نظر دارند با رویکردی هم افزا و مشورتی در این قضیه وارد خواهند شد و مسیر حمایتی ایران را از محور مقاومت به صورت کلی و از لبنان و عزه به صورت ویژه، ادامه خواهند داد.
فراموش نکنیم که کلیت نظام جمهوری اسلامی ایران در بحث های منطقه ای یک رویکرد مشخص دارد، به طور مثال در دو دوره درخشان دولت آقای خاتمی در کنار اینکه ایران روابطی با کشورهای غربی و آسیایی داشت، بخش اعظمی از پایه ریزی سیاست های ایران در منطقه نیز در همان دولت اتفاق افتاد.
همچنین، بخش مهمی از فعالیت هایی که نیروهای عزیز ایرانی در منطقه ذیل عناوین مختلف انجام می دادند در دولت آقای روحانی اتفاق افتاد و ما تغییر چندانی در این مسائل ندیدیم.
شاید جالب باشد که بگویم بجز دولت مرحوم رئیسی که ایشان و وزیر امور خارجه شان در تحکیم و توسعه سیاست منطقه ای ایران بسیار کوشیدند، اما در دولت دیگری که ما بین دولت خاتمی و روحانی بود ما بیشتر از اینکه عمل ببینیم حرف و شعارهای هزینه زا می دیدیم و آنچنان عملی از سمت دولت دیده نشد و اگر عملی بود کسانی دیگر نظیر سردار شهید حاج قاسم سلیمانی انجام می دادند.
شاید ادراک اشتباه جریان عمومی این باشد که تصور میکنند اگر جریان خاص سیاسی در ایران بر سرکار بیاید ایران به محور مقاومت بیشتر کمک می کند یا اصلا کمک نمی کند این گزاره از نظر منطقی صحیح نیست و بی معناست.
این غرب بود که مذاکرات را رها کرد نه ایران
برنا: به نظر شما مذاکرات احیای برجام بار دیگر از سرگرفته میشود و در صورت انتخاب ترامپ به عنوان رییس جمهور ایالات متحده به نظر شما باید ایران چه رویکردی را پیش بگیرد؟
موضوع احیای برجام در دولت شهید رئیسی هم ادامه پیدا کرد و باز صحبت هایی که در انتهای سوال دوم کردم که ادارک غلطی وجود داشت اگر جریان سیاسی دیگر بیاید برجام را کنار می گذارد، ما دیدیم که این گونه نبود و در دولت شهید رئیسی هم با حمایت هایی که دکتر امیر عبداللهیان انجام دادند، دکتر باقری مذاکرات را انجام دادند و ایران نبود که مذاکرات را رها کرد این غرب بود که رها کرد.
ساختار سیاسی ایران نظام جمهوری اسلامی ایران است اما تغییری که در قوه مجریه بوجود آمده و جریان سیاسی دیگری کنترل قوه مجریه را به دست گرفته احساس می کنم به تعبیری که مشهور است که این جریان در به سرانجام رسیدن برجام موفق شد، باز هم برای احیای برجام کوشش کند.
برجام در کلیتش چیز بدی نبود و بسیار خوب بود و الان بعضی مخالفان برجام هم حتی به این اعتراف دارند که برجام دستاورد خوبی بود که در نهایت بر اساس نتیجه گیری عقلانی در کلیت نظام جمهوری اسلامی به دست آمد.
اما بدعهدی از سمت غربی ها بود و از دو منظر یکی خروج آمریکایی ها از برجام و دوم شاید بی عملی و ریاکاری اروپایی ها بود که موجب شد نتیجه مناسبی از برجام حاصل نشود. و این سیاست را اگر غرب ادامه بدهد فرقی نمی کند چه کسی در ایران سرکار بیاید نتیجه ای به دست نخواهد آمد و این تقصیر هیچ جریانی نیست بلکه تقصیر غرب خواهد بود. اما این که تغییری در رفتار غربی ها و اروپایی ها و آمریکایی ها ایجاد شود هر دولتی در جمهوری اسلامی سر کار باشد بحث احیای برجام از دستور کار دیپلماسی ایران خارج نشده و نخواهد شد.
در مورد اینکه ترامپ به عنوان رئیس جمهور انتخاب شود اولا باید دید که این اتفاق می افتد یا نه اما من به چند نکته دیگر اشاره کنم که این ترامپ با ترامپ قبلی متفاوت است و آن ترامپ کسی بود که برخلاف اینکه حزب جمهوری خواه که خاستگاهش بود از او حمایت کند خودش را تحمیل کرد و رئیس جمهور شد.
اما برای انتخابات ۲۰۲۴ ترامپ از ساختار حزبی می‌آید و کل حزب جمهوری خواه از او حمایت می کند که به این معناست که ترامپ قابل کنترل تر است و کارهای خودسرانه را کمتر می تواند انجام دهد البته به این معنی نیست که اگر ترامپ کار عجیب و غریب کرد بگوییم که قرار بود که کار خودسرانه کمتر انجام بدهد، اما فعلا به صورت نظری بر روی کاغذ این است که این ترامپ را حزبش می تواند بیشتر کنترل کند و بحثهایی که مطرح می کند ناظر بر سیاست های داخلی آمریکا است و به نظر می رسد که چه ترامپ چه کسی دیگر رای بیاورد سرگرمی های داخلی‌اش بیشتر از ماجراجویی ها بیرون خواهد بود. همپنین این ترامپ اگر سرکار بیاید با خاورمیانه ای سرکار دارد که طوفان الاقصی در آن اتفاق افتاده و بقیه کشورهای منطقه هم رویکردشان به آمریکا تغیراتی کرده است؛ مثلا همین آمریکایی ها چقدر تلاش می کردند که بین احزاب فلسطینی در کرانه باختری کار کنند اما چند روز پیش دیدیم که این چین بود که توانست میزبانی کند و این کم چیزی نیست، این نشان دهنده کاهش شدید نفوذ آمریکا در خاورمیانه است، به طور کلی با وضعیت موجود در روابط بین الملل، این ترامپ، آن ترامپی نیست که سال 2016 بر سرکار آمد.
اکنون بعضی مخالفان برجام اعتراف دارند که برجام دستاورد خوبی بود
برنا: در سالهای گذشته اهمیت پیشبرد دیپلماسی اقتصادی در کنار روابط سیاسی و ارتباط با آمریکای لاتین و آفریقا بیش از پیش عیان شده است، به نظر شما ارتباط با این دو حوزه باید چه جایگاهی در سیاست خارجی دولت چهاردهم داشته باشد؟
میرزایی: روابط ایران با آمریکای جنوبی یک سابقه بسیار طولانی دارد و مربوط به سالهای گذشته نیست. من خاطرم هست که در دولت آقای خاتمی یک کودتایی در ونزوئلا برعلیه دولت مرحوم آقای چاوز صورت گرفت که ناکام ماند؛ در آن زمان، تیتر روزنامه های اصلاح طلب نزدیک آقای خاتمی در حمایت از دولت آقای چاوز بود. اما در یک برهه ای اوایل دهه 90 یک بالا و پائین هایی داشت ولی در نهایت از ریل خودش خارج نشده است و قطعا دولت پزشکیان هم پیگیر این روابط خواهد بود و الان که من با شما مصاحبه می کنم روسای جمهور و نخست وزیران کشورهای مختلف به کشور ما برای مراسم تحلیف رئیس جمهور در مجلس می آیند و اولین دیدار رسمی آقای دکتر پزشکیان با نخست وزیر کوبا بود که صورت گرفت و این نشان دهنده آن اهمیتی است که روابط ایران با آمریکای جنوبی دارد.
نکته دیگر اینکه ارتباط ایران و آمریکای جنوبی به پیش از انقلاب نیز بازمی گردد چون مولفه های ژئوپلیتیکی دارد بویژه با ونزوئلا . بهرحال این دو کشور ایران و ونزوئلا با هم اوپک را راه اندازی کردند و همیشه ارتباطشان مبنی بر هماهنگی ها برای بحث های بازار انرژی و نفت مهم است و نکته جالب دیگر که مطالعه کردم و می دانستم اینکه در بازار انرژی، نفت یک ترکیبات شیمیایی دارد که مشتریان نفت هر کشوری به راحتی نمی توانند نفت کشور دیگر را جایگزینش کنند از قضا شاید جالب باشد که بدانید ترکیبات شیمایی نفت ایران و لیبی و ونزوئلا به هم نزدیک است برای همین وقتی که ایران را تحریم کردند آمریکایی ها دوست داشتند که ونزوئلا و لیبی بیایند و یک بخشی از بازار نفت ایران که شاید هزینه بر بود پالایشگاه هایی که نفت ایران را مصرف می کردند به سرعت تغییر بدهند و از جای دیگر نفت بخرند را پر کنند.
در مورد آفریقا هم کارهای زیادی صورت گرفته و در مدت های مدیدی ایران در آفریقا کارهای عمرانی انجام می دهد و دولت دکتر پزشکیان در این مسیر خواهد کوشید و به آن سرعت خواهد بخشید و مناطقی که شما صحبت می کنید در نامه ای که ایشان نوشته بودند هم به آن ها اشاره شده بود.
میرزایی: من در پایان تشکر میکنم از خبرگزاری برنا که این فرصت را به من داد که در مورد این مسائل با هم صحبت کنیم و مباحث مرتبط با سیاست خارجی و روابط بین الملل به دو دلیل یکی به دلیل ذایقه و علاقه مردم ایران و دوم به خاطر موقعیت ویژه ای که ایران دارد و این موقعیت ویژه باعث شده که اقتصاد ایران از سالیان دراز مرتبط باشد با روابط خارجی ایران، به این دو دلیل مباحث مرتبط با سیاست خارجی و روابط بین الملل معمولا برای مخاطبان ایرانی جذاب است. اما در این زمینه نکاتی وجود دارد که از طریق همین گفتگو ها و صحبت با کارشناسان باید به آن ها اشاره شود که این علاقه عمومی به مباحث مرتبط با سیاست خارجی و روابط بین الملل، بر یک مسیر درست و بنابر یک ادراک و برداشت درست قرار بگیرد. در غیر این صورت، این علاقه چیزی به جز جمع آوری اطلاعات غلط و رسیدن به نتیجه گیری های غلط، در سطح عمومی به همراه نخواهد داشت. بسیار سپاسگزارم.
انتهای پیام/