به گزارش برنا؛ برای دیدن این کوه باید راهی استان فارس شویم. در غرب مرودشت و در دشت منتهی به سد درودزن سه کوه منفرد دیده می شود که به «ستخر گزین» یا «سه تخت گزین» یا «سه گنبدان» معروف است. شکوه و عظمت این کوه‌ها از سراسر دشت دیده می‌شود. جایی که فردوسی در شاهنامه راجع به این سه کوه چنین می‌گوید : «پناه دلیران ایران زمین/ گل است و گلاب و ستخر گزین/ به سه گنبدان ستخر گزین/ نشیمنگه شاه ایران زمین»
نام‌های این سه کوه قلعه شکسته، استخر و شاداب است. در دیواره کوه غربی که در بالای روستای ابرج قرار دارد چند سالی است که غار بسیار زیبایی کشف شده است، رسیدن به غار نیاز به کمی کوهپیمایی دارد و ورود به آن دشوار است، اما برای علاقه‌مندان به جاذبه‌های طبیعی تحمل این سختی ارزش بازدید از این غار زیبا را دارد.
ابن‌بلخی نویسنده معروف قرن ششم ه. ق درباره کوه استخر و دو کوه مجاورش می‌نویسد: «جمشید سه قلعه بساخت در میان شهر و آن را سه گنبدان نام نهاد. یکی قلعه استخر و دوم قلعه اشکنون و سوم قلعه شکسته. بر قلعه استخر خزانه داشتی و بر شکسته فراش‌خانه و اسباب آن و بر اشکنون زرادخانه.»
قلعه شکسته شرقی‌ترین کوه از سه‌گنبدان معروف است که در دو فرسخی جاذبه تاریخی تخت جمشید قرار دارد. طبق روایات مختلف، در زمان حمله اعراب به ایران ابن‌ابیه در این قلعه تحصن کرده است. قلعه شکسته یکی از جاذبه‌های تاریخی معروف مرودشت نیز محسوب می‌شود. برای رفتن به این قلعه باید از روستای معصوم‌آباد بگذرید که در فاصله ۷۵کیلومتری شیراز قرار دارد.
علت نام‌گذاری کوه میانی به استخر، حوضچه‌ای بزرگ است که در بالای این کوه قرار دارد. آب این حوضچه از بارش‌های زمستانی و بهاری تأمین می‌شود. قلعه استخر نامدارترین قلعه در بین سه‌گنبدان است و ارتفاعش از سطح دشت حدود ۴۰۰ متر است.
فردوسی بزرگ در جای دیگری از شاهنامه می‌گوید: «پناه دلیران ایران زمین / گل است و سپید و ستخر گزین». منظور فردوسی از «گل»، دژ معروفی در کهگیلویه، «سپید» دژی در استان گلستان و «ستخر گزین» دژ قلعه معروف استخر است.
نکته جالب‌توجه درباره قلعه استخر این است که این قلعه از تخت جمشید به‌خوبی نمایان است. بر اساس اطلاعات کسب‌شده از گروه‌های کوهنوردی، از جاده اصلی تا پای قلعه استخر با خودرو حدود ۲ ساعت فاصله است. در روایات مختلف از قلعه استخر با نام‌هایی نظیر قلعه استخریار، میان‌قلعه، قلعه ماران، کوه دژ استخر و خاله سرو یاد می‌شود. حوضچه قلعه عمقی ۹متری دارد و با مصالحی مانند سنگ‌لاشه و ساروج ساخته شده است. نکته جالب‌توجه درباره این حوضچه یا استخر، سالم‌ماندن آن در طول تمام فراز و نشیب‌های تاریخی است. بر روی سطح قله اثر ماندگار و ارزشمند دیگری هم قرار دارد؛ درخت سرو تنومند و کهن‌سالی که از دور هم به‌زیبایی خودنمایی می‌کند. طبق برخی روایان قدمت این درخت سرو به ۲۵۰۰ سال پیش برمی‌گردد.
دژ استخر یکی از دژهای تاریخی معروفی است که شمال غرب جلگه مرودشت قرار گرفته است.
در زمان امپراتوری هخامنشیان قلعه‌هایی بر بلندای این ۳ کوه برای دیده بانی و نگهبانی از تخت جمشید و شهر پارسه وجودد اشت و تا زمان حکومت ساسانی پابرجا بود و در حمله اعراب به ایران قلعه‌ها تخریب شد و الان فقط آثار کمی از آن باقی مانده است.