به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر برنا؛ با روی کار آمدن محمد اله‌یاری به عنوان مدیرعامل در بنیاد رودکی، اسفند ماه سال ۱۴۰۲ امیرعباس ستایشگر مدیرعامل سابق انجمن موسیقی به عنوان معاون آفرینش‌های فرهنگی هنری بنیاد معرفی شد.
در همین راستا گفت‌وگویی را خبرگزاری برنا با ستایشگر معاون بنیاد رودکی در خصوص رویکرد و برنامه های این مجموعه فرهنگی و هنری در دو بخش موسیقی و تئاتر صورت داده است که در ادامه بخش دوم آن را می‌خوانید.
برنا: یکی از مهمترین چالش‌های بنیاد رودکی در دوران گذشته و دوره فعلی مباحثی مربوط به مدیریت ارکستر دولتی بوده که در این چند سال با تغییر و تحولات زیادی روبه رو بوده است، مسیری که در اوایل هم در حوزه اطلاع رسانی در مورد فعالیت‌های مورد نظر و هم در حوزه فنی از درجه کیفی خوبی برخوردار بوده، اما بعد از مدت‌ها تلاش شد تا پس از نشست‌های متعدد و اطلاع رسانی دقیق، ممیزی بیشتری در مورد ارکسترها صورت بگیرد. اطلاع رسانی قطره چکانی و پنهان کاری جایگزین شد. مسیری که به نظر می‌آید در این مدت شکل پررنگ تری به خود گرفته و می‌بایست در نحوه ارکسترها سنجیده‌تر رفتار کرد، اصلا قرار است در هفته‌های پیش رو چه اتفاقی برای ارکستر‌های دولتی بیافتد؟ منوچهر صهبایی و این ترکیب شورای هنری ارکسترها همچنان به فعالیت ادامه می‌دهند؟
ستایشگر: اولین موضوع رویکرد است و اینکه ما چگونه نگاه می‌کنیم، من می‌گویم بنیاد رودکی مهمترین مرکز فرهنگی کشور است. ارکستر هم مهمترین نماد فرهنگی یک کشور است. خاستگاه ارکستر متعلق به غرب است. مدیریت و ساختمان ارکستر در تمام کشور‌های دنیا وجود دارد یعنی ما این چرخ را از نو نمی‌سازیم. ما با یک رویکردی طرف هستیم که خیلی قبلتر از ما هم وجود داشته است؛ اما باید آن را بومی‌سازی کنیم. در همه جای دنیا ما یک رهبر ثابت و یک هیات مدیره داریم، اما چون هیات مدیره حوزه بنیاد رودکی بیشتر معطوف به افراد حقوقی هستند، در نتیجه اینجا یک شورای هنری هم می‌بینیم که متشکل از هنرمندان مختلف است. مشکلی که وجود داشته، این است که رهبر‌ها عموما در چارچوب رفتاری خودشان قدم نمی‌زدند و پیش از آن میدان داشتند و این ارکستر را دچار مساله می‌کند. من به عنوان مسئول تا یک جایی حیطه کاری تعریف شده دارم. کار‌ها در حوزه ساختاربندی ارکستر تقسیم بندی می‌شوند. متاسفانه اینجا این موضوع دیده نمی‌شد و از اول تا آخر رهبر ارکستر دیدگاه خود را پیاده می‌کرد و دچار ضعف در ساختار بودیم.
شورای هنری، مدیر ارکسترها، نوازندگان، کارشناسان ارکسترها و... هر کدام وظایف تعریف شده‌ای دارند که نباید اجازه دهیم این وظایف با هم خلط شوند. نکته بعدی که وجود دارد، این است که دولت باید بپذیرد؛ ارکستر یک وجه حمایتی است و اکنون هم همین مسیر را پیش می‌رود. این مسیر درستی است، اما توقع ما بیش از این است، یعنی ما با توجه به هزینه‌هایی که برای ارکستر پرداخت می‌کنیم قطعا آن درآمد را نداریم، چون نمیخواهیم بلیتمان، بلیت گرانی باشد چراکه همه مردم باید بتوانند استفاده کنند، پس همیشه دچار ضعف مالی هستیم.
ارکستر در دولت فرزند خوانده نیست
برنا: ارکستر در دولت فرزندخوانده محسوب می‌شود؟
ستایشگر: قطعا در بنیاد اینگونه نیست. حداقل در حال حاضر این دیدگاه وجود ندارد. اما به هر حال یک چیزی را باید در نظر بگیریم که اگر مالکیت موجودیتی برای یک ذهنیت خاصی است، آن ذهنیت استفاده و بهره برداری از آن موجودیت را دارد و این ربطی به موضوع دولت و ارکستر ندارد بلکه یک قانون کلی است. پس اولین موضوعی که من عرض کردم، موضوع ضعف ساختار است که خیلی به سرعت در تلاش هستیم این موضوع را حل کنیم و بتوانیم ساختار، نیروی انسانی و ساختمان اصلی ارکستر را به یک حالت پابرجا تبدیل کنیم و این بزرگترین چالش این روز‌های ما است.
مدیریت‌های کوتاه مدت به ارکستر آسیب زده است/ تلاش برای اعلام برنامه ارکستر تا عید ۱۴۰۴
برنا: فکر می‌کنید این آواربرداری چقدر زمان ببرد؟
ستایشگر: بزرگترین آسیبی که ارکسترها دیده‌اند از تغییر مدیریت‌های کوتاه مدت بوده است. زمانی من نقدی به حضور کسی در یک جایگاهی داشتم که می‌گفتم گذاشتن این فرد اشتباه بوده، اما حالا که گذاشته‌اید او را برندارید و بگذارید دو سه سال کار کند و معتقد بودم که تغییر دوباره او اشتباه است. ارکستر با این مساله دست به گریبان بوده است. پس اولین موضوع ما ساختار ناصحیح ارکسترها بوده، موضوع دوم نداشتن ثبات مدیریتی بوده و موضوع سوم که به همین موضوع دوم گره می‌خورد، در واقع برنامه ریزی بلند مدت است. ما در تلاش هستیم (که البته در سه دوره قبلتر در مدیریت بنیاد هم این اتفاق افتاد) تا برنامه ارکستر ملی و ارکستر سمفونیک را تا عید ۱۴۰۴ منتشر کنیم. این کار سختی است و برنامه ریزی سختی می‌طلبد، اما همه جای دنیا هم به همین شکل رفتار می‌کنند. در همه دنیا برنامه سالیانه وجود دارد، اما ما در تلاشیم که برنامه شش ماهه مصوب کنیم که مخاطبان جدی ارکسترها این را متوجه شوند که برنامه های‌شان چیست و برنامه‌های مورد علاقه خود را تهیه کنند.
ساختار بنیاد رودکی متشکل از یک هیات مدیره، یک مدیرعامل، شورای هنری، مدیر ارکسترها و رهبر است. تمام این ساختار در کار ارکستر دخیل هستند. باید بتوانیم تمام این ارکان‌ها را از یکدیگر تفکیک کنیم که اگر تفکیک کنیم، پیروز می‌شویم و اگر نتوانیم، دچار ملغمه خواهیم شد.
برنا: شورا هنری در دوره شما در بنیاد رودکی دستخوش تغییرات شده یا خیر؟
ستایشگر: خیر.
شورای هنری ارکسترها نیاز به تقویت دارد/ تمام رهبران باید از مصوبات شورا تمکین کنند
برنا: بنای تغییرات در آینده را دارید؟
ستایشگر: تصمیم مستقیم این موضوع با بنده نیست. من می‌توانم به عنوان کارشناس صحبت کنم. حتما شورا نیاز به تقویت دارد. یعنی استفاده هنرمندانی که دیدگاه‌های مکمل باشند. هر عضوی در هر شورایی نباید یک نقش ثابت داشته باشد. به هر حال موضوع تجمیع است. من فکر می‌کنم اگر هنرمندان جوان‌تر بتوانند به شورا اضافه شوند و تجربیات اساتید را تکمیل کنند، ما وضعیت بهتری از نظر بار هنری داشته باشیم. یک موضوع دیگری هم که هست و یک قانون در بنیاد به حساب می‌آید، این است که تمام رهبران ارکسترها (چه ارکستر سمفونیک و چه ارکستر ملی و چه رهبران مهمان) باید از مصوبات شورا تمکین و تبعیت کنند. این هم یکی از مشکلاتی بود که من داشتم.
ارکستر سازهای ایرانی از پائیز کار خود را آغاز می‌کند/ تشکیل شورای هنری مستقل
برنا: قرار بود ارکستر سازهای ایرانی تشکیل شود، آیا هنوز این موضوع پابرجا است؟
ستایشگر: ارکستر سازهای ایرانی یک مشکلی در بنیاد داشت، آن هم این بود که نوازندگان بسیار خوبی که ما در ارکستر ملی داریم را از ارکستر ملی خارج می‌کردند، یکی دو نوازنده به آنها اضافه می‌کردند و ارکستر سازهای ایرانی تشکیل می‌شد. من طرحی را به محمد اله‌یاری مدیرعامل بنیاد دادم و گفتم این ارکستر نیز مانند دیگر ازکستر‌ها باید شورای هنری داشته باشد و باید همانند ارکستر‌های ملی و سمفونیک به آن نگاه شود و نباید اضافه بار ارکستر‌های دیگر باشد. حتی شورای هنری آن را هم انتخاب کردیم ولی اتفاقی که در دولت پیش آمد و شهادت آیت‌الله رئیسی همه کار‌های ما را هم تحت الشعاع قرار داد. یک مقدار دست نگه داشتیم تا در فضای پابرجاتری این کار را انجام دهیم ولی حتما ارکستر سازهای ایرانی به صورت مستقل و با شورای هنری مستقل در پاییز و زمستان کار خود را آغاز می‌کند. نوازنده‌های آن هم مانند نوازنده‌های دو ارکستر دیگر باید مستقل باشند البته می‌توان از نوازنده‌های دو ارکستر دیگر استفاده کرد، اما حتما باید ارکستر مستقلی باشد.
۸۰ درصد نوازندگان اخراجی ارکستر برگشتند/ برگزاری آزمون نوازندگان برای ارکستر لازم است
برنا: پیش از این بحث اخراجی‌های ارکستر را داشتیم، یک سری گروه جدیدی اضافه شدند و با آنها قرارداد بسته شد، شنیده می‌شود که قرار است نوازندگان ارکستر ملی و ارکستر سمفونیک با هم ادغام شوند، با بازگشت اخراجی‌های قبل، چه اتفاقی برای نوازندگان جدید می‌افتد؟
ستایشگر: ما که به بنیاد آمدیم، دستور وزیر این بود که نوازندگان اخراجی به ارکستر برگردند. بخشی از آن نوازندگان هم برگشته بودند، اما بخشی از آنها به واسطه عدم موافقت آقای منوچهر صهبایی برنگشته بودند. از طرفی بعضی از آنها را به ارکستر ملی برده بودند ولی ارکستر ملی در ساختار خود آن ساز‌ها را نداشت!
با توجه به آنچه که با همراهی هیات مدیره شکل گرفت و با مساعدت مدیرعامل همراه بود ما اکثر این نوازنده‌ها را برگرداندیم، شاید از آن جمع ۳۶ نفره، ۵ یا ۶ نفر مانده باشند که هنوز برنگشته اند. یعنی بالای ۸۰ درصد نوازنده‌ها برگشته اند و کارشان را انجام می‌دهند.
ارکستر حتما احتیاج به آزمون دارد. آزمون‌های ادواری در تمام دنیا برای ارکسترها مرسوم است. ما در قرارداد‌های نوازنده‌ها هم داریم که هر موقع شورا تصمیم بگیرد باید آزمون بدهند. آزمون چند حُسن دارد، مهمترین آن این است که تکلیف من را با جایگاه نشستنم روشن می‌کند. مشکلی که ما برای برگرداندن داشتیم دو موضوع بود یکی اینکه دوستان با چه مکانیزمی برگردند و دوم اینکه حالا که برگشتند کجا باید بنشینند. چون بر صندلی آنها نوازنده‌ای وجود داشت که با او قرارداد بسته شده بود. اما با توجه به برنامه‌هایی که در شورا تنظیم شد این موضوع را هم حل کردیم. من حتما فکر می‌کنم اگر ما در بنیاد بمانیم و فعالیت مدیریتی داشته باشیم حتما به برگزار کردن آزمون احتیاج داریم و حتما با هیات بینالمللی این آزمون‌ها را برگزار خواهیم کرد. البته با احترام به همه اساتید داخلی ولی یکبار بگذاریم با کمترین اصطحکاک و کمترین، اما و اگر‌ها این کار انجام شود.
برنا: برای این آزمون‌ها زمانبندی مشخصی در نظر گرفته شده است؟
ستایشگر: برگزاری آزمون همیشه به دو شکل است. مهمترین آن شکل ادواری و بلند مدت است که هر یکسال یا دو سال یکبار انجام می‌شود. ما در حال برنامه‌ریزی آن هستیم و حتی رپرتوار اجرایی آن را هم آماده کردیم. می‌خواستیم یک امتحان را در شهریور ماه برگزار کنیم و از تعطیلات محرم و صفر استفاده کنیم، اما اتفاق شهادت رئیس جمهور همه کشور را درگیر کرد. امیدوارم با یک برنامه ریزی دقیق و با توجه به اینکه می‌خواهیم هیات داوران هم بینالمللی باشد، بتوانیم امسال این کار را برگزار کنیم.
احیای روابط بنیاد رودکی با استان‌ها
وظیفه ما فقط نقطه گذاری در پهنه، در وحدت، در حافظ، یکی با تئاتر، یکی با موسیقی، یکی با گالری است. یکی دیگر از کار‌هایی که در حال پیگیری آن هستیم احیا کردن روابط بنیاد با استان‌ها است. اکنون به صورت جدی کار گذر نیشابور را انجام می‌دهیم.
در مجموع در بنیاد رودکی دو موضوع مغفول مانده است که در اساسنامه به وفور راجع به این دو موضوع صحبت شده است. یکی حوزه ادبی که آفرینش‌های ادبی تقریبا در بنیاد دیده نشده و دیگری هم حمایت کردن و برقراری شعب بنیاد در استان‌ها است که ما به عنوان اولین اتفاق با نیشابور این کار را انجام می‌دهیم.
برنا: در بحث استان‌ها چقدر دست‌تان برای اقدامات فرهنگی هنری باز است؟ چه اقداماتی را بنار دارید در استان‌ها انجام دهید؟
ستایشگر: اساسنامه بنیاد یک اساسنامه کامل و جامعی است. جدا از مسائل بودجه که تخصص من نیست در ابعاد دیگر دست ما خیلی باز است. در این اساسنامه کاملا راجع به وظایف و سیاست‌های بنیاد صحبت شده است. موضوع ما فقط تهران نیست بلکه کل کشور است، اما هر مسئولی یک اهم و فی الاهم داشته است متاسفانه تا به حال موضوع ادبی و ادبیات کشور را نشانه نگرفته است و این موضوع در بنیاد کمرنگ بوده است. امیدوارم با انتشار پادکست‌هایی در حوزه کتاب‌های ادبیات و یا بزرگداشت اساتید، بتوانیم این حوزه را فعال کنیم.
برنا: کمی در مورد گذر نیشابور توضیح دهید.
ستایشگر: در گذر نیشابور یک گذر فرهنگی خیلی خوب ایجاد شده و تقاضا داده بودند که ما با آنها تفاهم نامه‌ای داشته باشیم، بازدید محلی از سمت بنیاد انجام شد و مقدمات اولیه در حال انجام است که ما بتوانیم در آنجا برنامه‌های فرهنگی هنری بگذاریم و کمک‌شان کنیم که برنامه‌ها بهتر دیده شوند.
به روز کردن زیرساخت‌های تالار وحدت ۱۲ میلیون یورو هزینه برمی‌دارد/ نیازمند عزم ریاست جمهوری هستیم
برنا: در دوره مدیریتی جدید بنیاد خیلی سعی شده که در تعهدات گذشته دخل و تصرفی ایجاد نشود و حدالمقدور تغییراتی صورت نگیرد، به نظر من این موضوع به لحاظ اجرایی یک باگ است و به هر جهت جز کارنامه کاری شما حساب می‌شود، تلاش کردید که اصلاحاتی را انجام دهید یا خیر؟
ستایشگر: این سوال را مدیرعامل محترم باید پاسخ دهند. چرا که اجرای اصلی سیاست‌های هیات مدیره در اختیار ایشان است نه من! در خصوص معاونت آفرینش‌ها شما صحیح می‌گویید. ما در این بخش با شیب ملایمی در حال حرکت هستیم. ما مدت زمانی نیست که به این حوزه‌ها ورود کردیم، اما برنامه‌ریزی‌مان تا جایی که بتوانیم اصلاح است نه تغییر، تغییر آنی در حوزه فرهنگ همیشه آسیب می‌زند، اما مهمترین هدف من در بنیاد دو نکته است؛ اولی حضور تمام هنرمندان تراز اول از دیدگاه‌های مختلف هنری و بروز آن به همه مخاطبان در هر سحطی و دوم به روز کردن زیرساخت‌های بنیاد رودکی مخصوصا تالار وحدت که ظرفیت بی نظیری است. کاری که من برای این تالار در ذهن دارم ۱۰-۱۲ میلیون یورو پول می‌خواهد.
برای این کار یک عزمی در حوزه ریاست جمهوری می‌خواهیم و از توان ما خارج است، اما اتفاقی است که می‌ماند. البته یک سال باید تالار وحدت تعطیل شود که تمام جک ها، تمام اتفاقات ماشینی، تمام سیستم‌های برقی و ... تعمیر شوند. اگر بتوانیم در دوره‌ای که هستیم بخشی از این را بنا بگذاریم به نظر من خوشایند خواهد بود.
حوزه ادبیات و کتاب بنیاد رودکی احیا می‌شود
برنا: در خصوص نحوه مدیریت و سیاست کلانی که دارید با توجه به توان اجرایی که بنیاد رودکی در مدیریت جدید دارد، به نظر من سرعت‌تان خیلی کم است. ما اساسا در حوزه فرهنگ مدیریت میراث داری می‌کنیم. هر مدیری مجبور است جدول مدیر قبلی را اجرا کند و این بخشی است که به ما صدمه می‌زند. درخصوص برنامه کوتاه مدت و بلند مدتی که در معاونت خودتان دارید، توضیح دهید.
ستایشگر: هدف من تا آخر سال ۱۴۰۳ است. برنامه‌ریزی ثابت ارکسترها برای شش ماه دوم چه ارکستر ملی و چه ارکستر سمفونیک، راه اندازی و اجرا‌های منظم ارکستر سازهای ایرانی، تولید پادکست‌ها در حوزه معرفی کتب فرهنگی و ادبی، برگزاری بزرگداشت‌ها برای چهره‌های مهم ادبی و فرهنگی و هنری به صورت ماهانه، فعال سازی استودیو بنیاد، معرفی و حمایت از هنرمندانی که انگیزه دارند و تازه کار حرفه‌ای را استارت زدند، انتشار کتاب‌های زیربنایی و مبانی هنر و فرهنگ مثلا «مبانی موسیقی ایران»، رونمایی از آرشیو بنیاد و ... از برنامه‌هایی است که می‌خواهم تا پایان سال انجام‌شان دهم. اولین بهره برداری ما این است که می‌خواهیم بروشور‌ها و حوزه‌های مکتوب این آرشیو را رونمایی کنیم. آرشیو قبل از انقلاب هم در این آرشیو داریم.
رهبر مهمان دیدگاه جدید به ارکستر می‌آورد
برنا: چه زمانی قرار است روح تازه‌ای در ارکستر ملی دمیده شود؟
ستایشگر: موضوعی که در ارکستر داشتیم و در دوره‌های گذشته به خوبی انجام نشده است، رهبران مهمان هستند. اکنون در شش ماه پیش رو رهبران زیادی را دعوت می‌کنیم. حُسن رهبر مهمان این است که ارکستر را با دست فرمان‌های جدیدی روبه رو می‌کند، ارکستر رپرتوار‌های جدیدی را اجرا می‌کند و دیدگاه‌های جدیدی را به ارکستر می‌آورد. سیاست گذاری ما در بنیاد اگر اتفاق بیافتد و شورای هنری تایید کند حتما رایزنی‌ها را انجام می‌دهیم.
انتهای پیام/