به گزارش خبرنگار برنا، عطاالله ابراهیمی، رئیس پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، در نشست خبری با اصحاب رسانه با اشاره به اهمیت آبخیزداری و آبخوانداری در سیاست‌های کلان کشور گفت: در اسناد بالادستی همچون سیاست‌های کلی محیط زیست، سیاست‌های منابع طبیعی و قانون افزایش بهره‌وری، به‌ویژه ماده ۲۷ آن، تأکید فراوانی بر استفاده بهینه از منابع آبی شده است. بر اساس این قوانین، دولت موظف است تا سال ۱۴۰۴ حداقل ۱۵ درصد از متوسط نزولات آسمانی را از طریق کنترل آب‌های سطحی و آبخیزداری به حجم آب‌های استحصالی کشور اضافه کند.
وی با اشاره به قانون بودجه سال ۱۴۰۲ و تبصره‌های مربوط به آبخیزداری اظهار داشت: قانون‌گذار تاکید کرده که پروژه‌های آبخیزداری و آبخوانداری به‌عنوان یکی از موارد مشمول تخفیف‌های مالیاتی برای سرمایه‌گذاران و خیرین قرار بگیرد. همچنین در برنامه هفتم توسعه، دولت مکلف شده که اقدامات مؤثری در جهت جبران تراز آب کشور و تأمین منابع آبی برای بخش‌های کشاورزی و صنعتی انجام دهد.
استفاده از منابع حاصل از عوارض برای آبخیزداری
ابراهیمی در ادامه با اشاره به ماده ۳۸ برنامه هفتم توسعه افزود: درآمدهای حاصل از عوارض بر محصولات کشاورزی و مواد غذایی پر آب‌بر باید در راستای اجرای عملیات آبخیزداری و بهینه‌سازی الگوی کشت استفاده شود. این موضوع نشان‌دهنده اهمیت ویژه‌ای است که دولت برای توسعه منابع آبی و طبیعی قائل است.
رئیس پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با تاکید بر نقش خیرین و سرمایه‌گذاران در توسعه منابع طبیعی و اجرای طرح‌های ملی گفت: هزینه‌های نقدی و غیرنقدی انجام شده توسط خیرین در چارچوب طرح‌های مصوب ملی مورد توجه ویژه قرار گرفته و می‌تواند تأثیرات مثبتی در حفظ و توسعه منابع طبیعی کشور داشته باشد.
رئیس پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، با اشاره به چالش‌های فرسایش خاک و تغییر اقلیم، گفت: مشکل فرسایش خاک، که حدود ۱۶ تن در هکتار برآورد می‌شود، به وضوح در نمونه‌های قبل از اجرای طرح‌ها مشاهده شد. بهره‌برداری بی‌رویه از اراضی کشاورزی و منابع طبیعی و اجرای پروژه‌های عمرانی بدون ملاحظات زیست‌محیطی، وضعیت آبخیزها را ناپایدار کرده و بر اشتغال، بهره‌وری و کیفیت زندگی تأثیر منفی گذاشته است. تغییر اقلیم و نمودارهای نگران‌کننده از جمله افزایش دما و کاهش بارش، ضرورت تدبیر در این زمینه را روشن می‌سازد.
وی افزود: پژوهشکده ما در حال انجام دو طرح کلان در زمینه خشکسالی و تغییر اقلیم است. کاهش منابع آب‌های زیرزمینی و افت سفره‌های آب زیرزمینی به دلیل برداشت‌های بیش از حد، یک چالش جدی برای کشور به شمار می‌آید. از ۶۹ آبخوان کشور، وضعیت ۴۲۳ مورد بحرانی و ممنوعه است و این نشانه‌ای از بحران بزرگ است.
ابراهیمی با اشاره به روند افزایش سیل‌ها، گفت: سیل‌های اخیر در مناطق مختلف کشور نمونه‌ای از تغییرات اقلیمی است و نیاز به تدابیر لازم برای مدیریت این شرایط را ضروری می‌سازد. اقدامات آبخیزداری و آبخوانداری می‌تواند راهکار مؤثری برای مقابله با این چالش‌ها باشد.
رئیس پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری ادامه داد: در مجموعه پژوهشکده، پنج گروه تحقیقاتی شامل هیدرولوژی و مدیریت منابع آب، مدیریت اوضاع آبخیز، حفاظت خاک، خشکسالی و تغییر اقلیم، و مهندسی رودخانه و حفاظت سواحل مشغول فعالیت هستند. ما سال جاری ۱۴۸ طرح مصوب و ۲۴۳ طرح پژوهشی را در دست اجرا داریم.
وی همچنین افزود: پژوهشکده به شناسایی نیازهای پژوهشی کشور، انجام طرح‌های کاربردی و توسعه‌ای، و همکاری با بخش‌های اجرایی برای ارائه راه‌حل‌های علمی پرداخته است. خوشبختانه با همکاری شرکت صنعتی دارویی برکت، اقدامات مؤثری در حوزه‌های آبخیزداری صورت گرفته و یافته‌های تحقیقاتی ما به بخش‌های اجرایی منتقل می‌شود.
ابراهیمی با اشاره به بومی‌سازی دانش سدهای زیرزمینی، تصریح کرد: پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری در راستای مدیریت و احیای منابع آب و خاک کشور، در تلاش است تا دانش مورد نیاز را بومی‌سازی کرده و به بهبود وضعیت منابع آب و خاک کشور کمک کند.
ایراهیمی درباره فعالیت‌های پژوهشکده در زمینه مدیریت منابع آب و خاک، گفت: توافق‌نامه‌ای که با وزارت نیرو امضا کردیم، به تدوین و اجرای استانداردهای سدهای زیرزمینی مربوط می‌شود. این اقدام ارزشمند، به مدیریت روان‌آب‌ها و احیای زیست‌بوم‌ها کمک می‌کند. به عنوان مثال، در شرکت صنعتی دارویی در هندی‌جان، نمونه‌ای از این فعالیت‌ها را می‌توان مشاهده کرد. همچنین، مهار سیلاب‌ها و تدوین استانداردهای سلامت حوزه‌های آبخیز در دستور کار ما قرار دارد.
وی افزود: پژوهشکده در زمینه آبیاری سیلابی برای احیای مناطق بیابانی و کنترل ریزگردها، توسعه سیستم‌های سطوح آبگیر باران و ساماندهی خشک‌رودها نیز فعالیت‌های مؤثری انجام داده است. به‌ویژه در ارتباط با سیل‌ها، مدل‌های فیزیکی و عملیاتی در پژوهشکده اجرایی شده است. به عنوان مثال، در مجاورت کرج، مدل‌سازی رفتار حوزه آبخیز و رودخانه‌ها انجام شد.
ابراهیمی ادامه داد: پژوهشکده دارای ظرفیت‌های چشمگیری از جمله آزمایشگاه شبیه‌ساز باران و فرسایش خاک است که می‌تواند رفتار خاک را در شیب‌ها و شدت‌های مختلف بارش ارزیابی کند. همچنین، فلوم‌های شبیه‌سازی هیدرولوژیکی برای طراحی سازه‌های ساحلی نیز در دسترس است.
رئیس پژوهشکده خاطرنشان کرد: در سال اخیر، با همکاری‌های صورت‌گرفته، قراردادهایی برای طراحی‌های جدید امضا کرده‌ایم. ما همچنین ابزارهای اندازه‌گیری و پایش میدانی و نقشه‌برداری هوایی را در اختیار داریم.
طرح‌های آبخوان‌ها معادل حجم متوسط سدهای کشور آب‌گیری کرده است
وی اضافه کرد: پژوهشکده توانسته است دانش اندوخته خود را در عمل پیاده‌سازی کند. نمونه بارز این فعالیت‌ها، طرح الگوی مدیریت سیلاب و تغذیه آبخوان‌هاست. به‌طور مشخص، از ۳۷ ایستگاه آبخوان در کشور، ۲۳ استان با وسعت ۶۳ هزار هکتار، نزدیک به سه میلیارد متر مکعب آب‌گیری کرده و بیش از یک و دو دهم میلیارد متر مکعب آب تغذیه شده است. این میزان معادل حجم متوسط سدهای کشور است و موجب پایداری بیشتر منابع آب، به‌ویژه در مناطق دشتی می‌شود.
ابراهیمی افزود: در سال گذشته، تلاش‌هایی برای احیای آبخوان‌ها انجام شده و امیدواریم که بتوانیم خدمات ارزنده‌ای را از این آبخوان‌ها دریافت کنیم. سیستم‌های پایش و مانیتورینگ نیز برای بررسی دقیق‌تر اثربخشی آبخوان‌ها در حال اجراست.
وی همچنین به پروژه‌های اجرایی دیگر اشاره کرد و گفت: در منطقه جنوبی البرز، طرح ورزش و در هندی‌جان، با استفاده از پخش سیلاب، سطحی معادل ۵۰۰ هکتار تثبیت شده است. این طرح‌ها الگوهای خوبی برای بخش اجرایی فراهم کرده است.
ابراهیمی گفت: پژوهشکده همچنین به طرح‌های تحقیقاتی مانند ساماندهی خشک‌رودها، استحصال باران برای توسعه باغات، و کنترل فرونشست زمین پرداخته است. اخیراً نیز نشست علمی در استان قزوین برگزار شد تا روند تغییرات فرونشست مورد ارزیابی قرار گیرد. ما در تلاش هستیم تا با استفاده از دانش موجود، به بهبود وضعیت منابع آب و خاک کشور کمک کنیم.
پژوهشکده موفق به پیاده‌سازی الگوی مدیریت سیلاب و تغذیه آبخوان‌ها شد
رئیس پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، گفت: یکی از مشکلات در طراحی سازه‌های آبخیزداری این است که محاسبات معمول برای کنترل سیل و رسوب، بر اساس جریان زلال آب انجام می‌شود. این مسأله باعث می‌شود که سازه‌ها در برابر سیلاب‌های واریزدار و جریان‌های خورده سنگی آسیب‌پذیر شوند. پژوهشکده در حال تدوین استانداردهای جدید برای این نوع سیلاب‌ها است تا این مشکلات را برطرف کند.
وی افزود: تغییر اقلیم، تأثیرات زیادی بر کشاورزی دارد. برای درک بهتر این تأثیرات، پژوهشکده طرح پهنه‌بندی بوم‌شناسی کشور را به مرحله اجرا درآورده است که شامل تحلیل دقیق تغییرات دما، بارش و شاخص‌های طبیعی است.
ابراهیمی ادامه داد: در سال گذشته، رویکرد ما به سمت تجاری‌سازی و انتقال فناوری‌های حاصل از پژوهش‌های حفاظت خاک و آبخیزداری به بخش اجرا بوده است. به همین دلیل، پروژه‌های زیادی، از جمله همکاری با بنیاد برکت و شهرک صنعتی دارویی برای مدیریت منابع آب و طراحی سازه‌های آبخیزداری درحال اجرا است.
رئیس پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری به پروژه‌های کلان آبخیزداری اشاره کرد و گفت: پژوهشکده توانسته است طرح‌های مدیریت سیلاب و تغذیه آبخوان‌ها را به مرحله اجرا درآورد. به‌طور مشخص، از ۳۷ ایستگاه آبخوان در کشور، ۲۳ استان با وسعت ۶۳ هزار هکتار نزدیک به سه میلیارد متر مکعب آب‌گیری کرده و بیش از یک و دو دهم میلیارد متر مکعب آب تغذیه شده است. این میزان معادل حجم متوسط سدهای کشور است و موجب پایداری بیشتر منابع آب، به‌ویژه در مناطق دشتی می‌شود.
ابراهیمی افزود: پژوهشکده همچنین پروژه‌هایی را برای ارزیابی خسارت اقتصادی فرسایش خاک و طراحی نرم‌افزارهای مرتبط با سازه‌های آبخیزداری انجام داده است. همچنین، مذاکره برای تصویب لایحه جامع آبخیزداری در مجلس در دست اقدام است. این اقدامات به بهبود وضعیت آب و خاک در کشور و کاهش مشکلات ناشی از تغییرات اقلیمی و فرسایش خاک کمک خواهد کرد.
پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری به دنبال ترویج فرهنگ آبخیزداری و همکاری‌های بین‌المللی
رئیس پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، اعلام کرد: این پژوهشکده در حال پیگیری پروژه‌های استعدادیابی نوارهای ساحلی و مکان‌یابی کاشت نهال‌های مانگرو در مناطق ساحلی است.
وی افزود: در سال گذشته، هفتمین کنفرانس آبخیزداری و حفاظت خاک با رویکرد تغییر اقلیم برگزار شده و هشتمین کنفرانس در حال تدارک است.
رئیس پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری تاکید کرد: همکاری رسانه‌ها و مطبوعات در تبیین جایگاه آبخیزداری و آبخوانداری بسیار مهم است و امیدوار است که با همکاری عمومی، فرهنگ آبخیزداری به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود.
وی همچنین به تلاش‌های پژوهشکده در زمینه همکاری‌های بین‌المللی اشاره کرد و گفت: با موسسات پژوهشی خارجی از جمله مردی مالزی، طرح‌هایی در حال پیشنهاد و توافق اولیه است.
ابراهیمی خاطرنشان کرد: پژوهشکده در سال گذشته، گزارش‌های تحلیلی از جمله گزارش‌های سیل امامزاده داوود، وضعیت خروج آب رودخانه‌های مرزی و سیل سوادکوه را منتشر کرده است تا به تصمیم‌گیران کمک کند.
وی با اشاره به اینکه پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری اقداماتی در زمینه انتشار اطلس فرسایش خاک، ظرفیت‌های منابع آبی، و طبقه‌بندی اقلیمی انجام داده است، افزود: پژوهشکده با ۳۳ عضو هیئت علمی در ستاد و ۶۶ عضو در مراکز، تلاش می‌کند از این ظرفیت‌ها برای پرداختن به چالش‌های آبخیزداری استفاده کند.
ابراهیمی با تقدیر از رویکرد حمایتی مجلس شورای اسلامی، سازمان برنامه و بودجه، و وزارت جهاد کشاورزی در خصوص آبخیزداری و آبخوانداری، گفت: خوشبختانه در سال ۱۴۰۳، اعتبارات پژوهشکده با رشد نسبتا خوبی مواجه شد؛ به طوری که اعتبارات هزینه‌ای ما به میزان ۳۹.۸ درصد و درآمدهای اختصاصی ما به ۲۰ درصد افزایش یافت.
وی همچنین افزود: تملک دارایی‌های ما حدوداً ۳۹۵ درصد رشد داشته است و اعتبار ما از حدود ۱۳ میلیارد تومان به ۶۴ میلیارد تومان افزایش یافته که بخشی از آن نیز تخصیص پیدا کرده است.
رئیس پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری در پایان گفت: با این حال، نیازهای احیایی ۳۷ آبخوان در سطح کشور هنوز بسیار فراتر از این مقدار است. امیدواریم با حمایت‌های بیشتر از سوی تصمیم‌گیران و سازمان برنامه و بودجه، بتوانیم تحولی در این زمینه ایجاد کنیم و چالش‌های بزرگ آبخوانداری را به طور مؤثرتری مرتفع کنیم.
انتهای پیام/