بسیاری از ساختمانهایی که در نگاه اول مستحکم به نظر میرسند، در عمل فاقد ایمنی کافی در برابر این مخاطرات هستند. به همین دلیل، موضوع مقاوم سازی ساختمانها اهمیتی دوچندان یافته است.
مقاوم سازی نه تنها برای ساختمانهای فرسوده یا قدیمی کاربرد دارد، بلکه در مورد بسیاری از سازههای نوساز هم ضروری است. چرا؟ چون ممکن است طراحی آنها بر اساس آییننامههای قدیمی باشد یا در حین ساخت، کیفیت مصالح و اجرا رعایت نشده باشد. در ادامه با پنج راهکار اساسی و کاربردی برای مقاوم سازی ساختمان آشنا میشویم راهکارهایی که دانستن و بهکار گرفتن آنها میتواند جان و مال ساکنان را در روزهای بحرانی نجات دهد.
هسته اصلی هر ساختمان، همان اجزای باربر آن یعنی ستونها، تیرها، دیوارهای باربر و پی است. اگر این اجزا دچار ضعف باشند، در هنگام وقوع زلزله یا فشارهای جانبی دیگر، ساختمان بهسرعت فرو میریزد. در مقاوم سازی ساختمان، نخستین گام شناسایی نقاط آسیبپذیر و سپس تقویت هدفمند آنهاست.
در زلزله، آنچه به ساختمان آسیب میزند، انتقال ناگهانی انرژی لرزهای به اعضای سازه است. به جای افزایش مقاومت سازه، میتوان با استفاده از میراگرها و جداگرهای لرزهای این انرژی را جذب یا از سازه دور کرد.
میراگر یا Dampers قطعهای مکانیکی است که در محلهای خاصی از سازه نصب میشود و مانند کمکفنر، انرژی ناشی از زلزله را جذب میکند. انواع مختلفی دارد:
در سیستمهای پیشرفتهتر، جداگر لرزهای در محل اتصال سازه به فونداسیون قرار میگیرد و اجازه میدهد زمین حرکت کند، اما سازه روی آن تا حدی ثابت بماند. این روش برای بیمارستانها، برجهای خاص و ساختمانهای حیاتی بهکار میرود.
این سیستمها امکان استفاده از ساختمان را حتی بلافاصله پس از زلزله حفظ میکنند.
در کشور ما، آییننامه طراحی لرزهای ساختمانها (معروف به مبحث ۲۸۰۰) بهطور مرتب بهروزرسانی میشود. این در حالیست که بسیاری از ساختمانها هنوز بر اساس نسخههای قدیمی یا بدون رعایت کامل این مقررات ساخته شدهاند.
بازنگری در طراحی میتواند با استفاده از نرمافزارهای تحلیل سازه انجام شود و در صورت لزوم، اصلاحاتی مثل افزودن بادبند، کاهش بار مرده سقفها، یا مقاوم سازی پی پیشنهاد شود.
بخش قابلتوجهی از آسیبها در زلزلهها ناشی از سقوط نما، دیوارهای غیر باربر، سقفهای کاذب و تجهیزات تأسیساتی است. بههمین دلیل توجه به مقاوم سازی اجزای غیرسازهای اهمیت زیادی دارد.
این اقدامات بهظاهر ساده، اما بسیار مؤثرند و میتوانند از آسیبهای جانی در زمان بحران جلوگیری کنند.
برای مثال در زلزله کرمانشاه ۱۳۹۶، تعداد زیادی از تلفات ناشی از سقوط اجزای سقف کاذب و تجهیزات گرمایشی و سرمایشی بود، نه فرو ریختن ساختمان اصلی.
هیچ مقاوم سازی ای بدون نگهداری مداوم دوام نمیآورد. همانطور که ماشین نیاز به سرویس دورهای دارد، ساختمان هم باید بهطور منظم بررسی شود. عوامل طبیعی مثل رطوبت، بارندگی، فرسایش و حتی عوامل انسانی (تغییرات داخلی بدون هماهنگی با مهندس ناظر) میتوانند وضعیت ساختمان را به مرور تضعیف کنند.
داشتن برنامه مشخص نگهداری، نهتنها ایمنی ساختمان را افزایش میدهد، بلکه هزینههای ناگهانی تعمیر را در آینده کاهش میدهد.
بنابراین مقاوم سازی ساختمان ها تنها به معنای افزودن فولاد یا بتن نیست، بلکه یک رویکرد جامع برای حفظ جان و مال انسانهاست. هرکدام از راهکارهای معرفیشده در این مقاله میتواند بهتنهایی اثر قابلتوجهی در کاهش خسارات یک حادثه طبیعی داشته باشد. با این حال، بهترین نتیجه زمانی حاصل میشود که این روشها بهصورت تلفیقی، متناسب با شرایط هر ساختمان و منطقه، اجرا شوند. شاید نتوان از وقوع زلزله یا سیل جلوگیری کرد، اما میتوان با یک تصمیم درست، میزان آسیب را به حداقل رساند.
رپورتاژ