در حالی که دولت چهاردهم با شعار گفتوگو، شفافیت و بازسازی سرمایه اجتماعی پا به میدان گذاشت، شرایط سیاسی، اقتصادی و بینالمللی کشور از همان آغاز، چالشهایی کمسابقه پیشِروی کابینه قرار داد؛ از بحران آب و انرژی گرفته تا فشارهای خارجی، تحریمها و ناامنیهای تحمیلی. در چنین فضایی، برخی منتقدان، دولت را به واکنشی بودن و روزمرهگرایی متهم میکنند و برخی دیگر بر ادامه مسیر اصلاحات ساختاری و پایبندی به گفتمان تعامل تأکید دارند.
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت در گفتوگوی تفصیلی با خبرگزاری برنا، با پاسخ به پرسشهای صریح و بیپرده، ابعاد مختلف عملکرد دولت را تشریح کرد؛ از بحرانهای زیرساختی، عدالت آموزشی تا دغدغههای جوانان و نگاه راهبردی دولت در مواجهه با بحرانها.
مشروح این گفتوگورا در پی میخوانید:
برنا: ابتدا از شما بسیار ممنونیم که وقتتان را در اختیار خبرگزاری برنا گذاشتید و این فرصت را فراهم کردید تا به مناسبت روز خبرنگار، گفتوگویی متفاوت داشته باشیم. وقتی آقای پزشکیان پا به عرصه مبارزات انتخاباتی گذاشت و آرای مردم را با خود همراه کرد، یکی از برنامههای ایشان این بود که قرار است نوعی تازه از گفتوگو با جامعه جهانی را به اجرا بگذارد؛ گفتوگویی مبتنی بر تعامل به جای تقابل در روابط خارجی ایران و جامعه جهانی.
این امیدواری باعث شد که باوجود برخی تردیدها نزد مردم برای حضور پای صندوقهای رأی، آنها ترغیب شوند تا حتی به میزان نسبی در انتخابات شرکت کنند.
آقای پزشکیان در سخنرانی افتتاحیه و مواضع خود کاملاً وفادار به این رویکرد بودهاند، اما دولت در میانه راه به نوعی به قلب بحران پرتاب شد؛ دولتی که قرار بود مذاکرات را با آژانس، اروپا و حتی آمریکا دنبال کند، با موانعی مواجه شد که به نظر میرسد ترورهایی که رژیم اسرائیل در روز تحلیف انجام داد، خط و رویکرد دولت را به شکل تحمیلی تغییر داد. آیا شما چنین تصوری دارید؟
وفاداری دولت به گفتمان وفاق و تعامل
مهاجرانی: سلام عرض میکنم و روز خبرنگار را به همه عزیزان تبریک میگویم. همچنین خدا قوت میگویم به تمامی کسانی که با پرسشهای خود گاهی دریچههای تازهای باز میکنند. آقای دکتر پزشکیان با گفتمانی که آغاز کرد، همچنان وفادار هستند. وی چند محور جدی در گفتمان خود داشت که یکی از مهمترین آنها موضوع وفاق بود؛ وفاقی که میتوانست به معنای وفاق با مردم و همه لایههای حاکمیت باشد. این وفاق قاعدتاً باید به بازگشت به میز مذاکره منجر میشد که این اتفاق نیز افتاد. همانطور که همه شاهد بودند، ما در میانه راه مذاکرات بودیم که جنگ بر ما تحمیل شد و وارد فاز دفاع مقدس ۱۲ روزه شدیم.
در کنار این موضوع، مسائل متعددی مانند بدهیهای گندمکاران، مطالبات پرستاران و مشکلات اقتصادی دیگر وجود داشت که دولت در حال رسیدگی به آنها بود. اما من خیلی شفاف عرض میکنم که هیچگاه این برداشت را نداشتهام و ندارم که رئیس جمهور باوجود حجم عظیمی از مشکلات، از محورهای اصلی گفتمان خود خارج شده باشد. ایشان همچنان بر همان مسیر حرکت میکنند.
فشارهای خارجی و تأثیر آن بر ادبیات دولت
برنا: از نظر من به عنوان یک فعال رسانهای، آقای دکتر پزشکیان با همین نگاه آمدند که با جهان تعامل داشته باشند و مسئله تحریمها را برای اولین بار به عنوان یک موضوع جدی در دستور کار دولت قرار دهند. دولت تلاش کرد تحریمها را کاهش دهد و زندگی مطمئنتری را برای مردم فراهم کند.اما به نظر میرسد که فشارهای اسرائیل و برخی جریانهای غرب که نگاهی براندازانه به ایران دارند، وضعیتی را به دولت تحمیل کردند که شاید خود آقای پزشکیان تصورش را نمیکردند. خود وی هم اعلام کرده بود که فکر نمیکرد اوضاع به این شدت سخت شود. این فشارها چگونه بر ادبیات و رویکرد دولت تأثیر گذاشت؟
مهاجرانی: ببینید، این دولت از ۲۳ خرداد رسماً شروع به کار نکرد، بلکه از همان روز تحلیف وارد فضای جنگ و بحران شد. ترور شهید هنیه در روز تحلیف نشانه آشکار این بحران بود. پس تردیدی نیست که دولت از ابتدا در شرایط جنگی وارد شد.اما نکته مهم این است که آیا این حجم مسائل و فشارها باعث شد رئیس جمهور از گفتمان خود خارج شود؟ جواب من کاملاً منفی است.
نفاق، وفاق و فشارهای داخلی و خارجی
برنا: منظورم الزامهای وفاق است. در موضوع وفاق، آقای رئیس جمهور هیچ بیوفایی نکرد، حضور شما در دولت خود نمادی از وفاق است و وزرا نیز تا حدی وفاداری به وفاق را نشان دادهاند. الزام وفاق این است که دولت بتواند گفتمان داخلی را ایجاد کند و در کنار آن همزمان مشکلات بیرونی را حل کند. اما به نظر میرسد کارشکنیهایی از بیرون هم به دولت تحمیل شده است. شما این فشارهای بیرونی و تأثیر آن بر وفاق داخلی را چگونه ارزیابی میکنید؟
مهاجرانی: بدون شک رژیم صهیونیستی و آمریکا به دنبال منزوی کردن ایران هستند. آنها نمیخواهند ایران روابط گسترده و مثبت با جهان داشته باشد، زیرا این روابط ، اقتصاد قویتر و تعامل اجتماعی بهتر با دنیا را به همراه دارد. طبیعی است که چنین فشارها و کارشکنیهایی به ما تحمیل شود و من در این مورد با شما همنظر هستم. اما در پاسخ به این سؤال که آیا دولت غافلگیر شده، میگویم خیر؛ دولت انتظار چنین شرایطی را داشت و خود را آماده کرده بود.
واکنش یا برنامهریزی؟ سیاست دولت در برابر بحرانها
برنا: بعضی از سیاستهای دولت به نظر میرسد که بیشتر به صورت روزمره و واکنشی اتخاذ میشود؛ یعنی بهنوعی پیشبینی نشده است. بهعنوان مثال در موضوعات مهمی مثل قطعی آب و برق یا بحران گاز که در زمستان پیشرو انتظار میرود، چنین برداشتی به وجود میآید. برای نمونه، هفته گذشته شما تعطیلی چهارشنبه را اعلام کردید و قرار بود تعطیلی یک هفتهای باشد، اما پس از آن آقای رئیسجمهور اعلام کردند؛ تعطیلی راهکار نیست و مشکلات را حل نمیکند، خود شما هم این موضوع را مطرح کردید، اما بلافاصله همان چهارشنبه تعطیل شد.
آیا این وضعیت نشان نمیدهد که دولت درگیر یک نوع روزمرگی شده و سیاستهایش بیشتر واکنشی است تا پیشبینی شده و برنامهریزی شده؟
مهاجرانی: ببینید، واقعیت این است که ما با مجموعهای از مسائل روبرو هستیم که هیچکدام یکشبه یا یک ساله به وجود نیامدهاند. مسئله بحران آب قطعاً یک شبه خلق نشده است. همگان میدانند این مشکل سالهاست که وجود دارد. اما نکتهای که وجود دارد این است که گاهی اوقات دولت تصمیم میگیرد بهدلیل جلوگیری از نگرانی مردم، مشکلات را بهصورت شفاف اعلام نکند؛ مثلاً ممکن است اعلام نکند که ما با بحران آب روبرو هستیم تا مردم ناراحت نشوند. در مورد برق هم اگر بخواهیم واقعبین باشیم، بهتر است که هیچ وقت برق قطع نشود. باید چنان برنامهریزی و مدیریت کنیم که اصلاً نیازی به قطع برق نباشد. این کاملاً واضح و مبرهن است. اما اگر ناچار شویم برق را قطع کنیم، بهتر است از بخش صنعت قطع شود و برق خانگی دچار قطعی نشود تا مردم نگران و ناراضی نشوند یا اینکه صادقانه به مردم گفته شود که ما با کسری بین ۲۰ تا ۲۵ هزار مگاوات برق مواجهیم و نمیتوانیم تمام بار را روی صنعت بگذاریم.
هیچیک از این مسائل موضوعی نیست که دولت ناگهان با آن مواجه شده باشد؛ دولت از قبل این مشکلات را میدانست.
یک نکته مهم دیگر هم این است که دولت باور نداشت و ندارد که این مشکلات را به گردن دولت قبل بیندازد؛ بلکه معتقد است مشکل متعلق به کل نظام است و چه دولت سیزدهم باشد، چه دولتهای قبل، باید این مسائل حل شود.
منتقدان، دولت و نجابت در پاسخگویی
برنا: به نظر شما این رویکرد و نجابت دولت آیا سبب نشده که بعد از ۴۰ سال غفلت از سرمایهگذاری در زیرساختها، همه مشکلات و انتقادات بهگونهای متوجه دولت فعلی شود؟ یعنی منتقدان، باوجود اینکه شما و آقای رئیسجمهور تلاش میکنید مراعات حال مردم و آرامش سیاسی را بکنید، تمام کاسه و کوزهها را سر دولت جدید بشکنند و او را ناتوان در مدیریت بدانند؟
مشکل آب که قطعاً در این شش ماه گذشته به وجود نیامده و ۴۰ سال است زیرساختها فراموش شدهاند، اما این نجابت دولت باعث شده همه انگشت اتهام به سمت شما باشد. دولت برنامهای برای مواجهه با این انتقادها و اطلاعرسانی درباره ریشهها ندارد؟
مهاجرانی: ما به صراحت و صداقت با مردم صحبت میکنیم و این جزو وظایف اصلی ما است، از خود آقای رئیسجمهور گرفته تا من به عنوان سخنگوی دولت. در هر موقعیتی که لازم باشد با مردم صمیمانه صحبت میکنیم، عذرخواهی میکنیم و خواستار همراهی آنها هستیم. اما نکتهای که وجود دارد این است که ما حق نداریم فقط بگوییم ما خوب هستیم و دیگران بد. یک جمله فلسفی میگوید: «وقار از سکوت ناشی میشود.» دولت در این زمینه کاملاً باوقار عمل کرده است.
به جای اینکه بگوییم مشکل از دولت قبل است، میگوییم موضوع آب مشکل چندین دولت بوده که به مرور زمان به این وضعیت رسیده است. مثلاً حفر چاههای غیرمجاز، به رسمیت شناختن آنها، عدم برخورد قاطع با متخلفان، همه مسائلی هستند که باعث شدهاند ما امروز با این مشکلات مواجه باشیم. با این حال، دولت تلاش میکند تا حد امکان به سمت حل مشکلات برود و سعی میکند خیلی به سمت بیان آنچه تحویل گرفته نرود.
برنامههای بلندمدت در کنار اقدامات کوتاهمدت
برنا: آیا دولت صرفاً در حال مدیریت روزمره و بحرانهای پیشرو است، یا همزمان در حال اجرای برنامههای زیربنایی و راهبردی برای حل ریشهای مشکلات؟
مهاجرانی: پاسخ من کاملاً روشن است؛ دولت هم نگاه راهبردی دارد و هم توجه به کوتاهمدت. همه میدانیم تعطیلی راهکار نهایی نیست، اما تعطیلی مسکن است؛ مسکنی که مجبوریم به طور موقت استفاده کنیم تا بتوانیم در موضوعات ناترازی آب و انرژی دوام بیاوریم و از قطع آب شرب خانگی جلوگیری کنیم. اما در حوزه برق، کار راهبردی بسیار جدی در جریان است، مثل توسعه صفحات خورشیدی و انرژیهای تجدیدپذیر، اصلاح فرایندهای مهندسی، تشویق تولیدکنندگان محصولات کممصرف. مثلاً در زمینه کالاهای کممصرف، ما به جای افزایش قیمت آنها، باید سیاستها را اصلاح کنیم تا مردم تمایل داشته باشند از این محصولات استفاده کنند. دولت در حال اصلاح سیاستها و فرایندها است تا موضوعات را به صورت راهبردی حل کند. با این حال، گاهی مجبور است برای کوتاهمدت از راهکارهایی مثل تعطیلی موقت استفاده کند تا از بحرانها عبور کند.
اختلاف در کابینه یا چندصدایی طبیعی؟
برنا: به نظر میرسد در موضوع خاموشیها و قطعی برق، نوعی اختلاف نظر میان وزارتخانههای نیرو، اقتصاد و صنعت وجود دارد. نمونهاش مانند کارگاههای صنعتی مسیر جاجرود به تهران است که این روزها به دلیل قطع برق تعطیل شدهاند. حتی ساعتهای قطعی برق که ابتدا برای صنایع بود، حالا به منازل هم رسیده است. این وضعیت، به نوعی حاکی از نبود یک فرماندهی واحد برای تقسیم مسئولیت و هماهنگی میان اعضای دولت است. گاهی وزیر صنعت از وزیر نیرو گلایه میکند و وزیر نیرو هم موضوع را بهگونهای دیگر توضیح میدهد. آیا این ناهماهنگی را تأیید میکنید و به نظر شما وجود یک فرمانده مرکزی ضروری است؟
مهاجرانی: از پاییز گذشته به دلیل افزایش مصرف خانگی گاز و کمبود گاز برای نیروگاهها، مشکل انرژی برق مطرح شد. در آن زمان، رئیسجمهور به وزیر کشور، آقای مومنی، دستور دادند کارگروهی با حضور همه وزرای مرتبط تشکیل شود. من هم در این کارگروه حضور دارم. این کارگروه همچنان فعال است و اکنون که موضوع آب هم مطرح است، آن را پیگیری میکند. این طبیعی است که وزیر صنعت نسبت به حوزه کاری خود دغدغه داشته باشد و وزیر نیرو هم در حوزه تخصصی خودش فعال باشد.
برنا: اما افکار عمومی این برداشت را دارند که هر کس میخواهد مسئولیت را از دوش خود بردارد.
مهاجرانی: بله، این نگاه گاهی وجود دارد، اما دائمی نیست. وقتی کارگروه تشکیل میشود و آقای مومنی فرماندهی میکنند، همه وزرا تمکین میکنند. با اینکه تمایل نداریم برق صنایع قطع شود—چون قطع برق صنایع یعنی رکود اقتصادی، افزایش بیکاری، تعدیل نیرو و بالا رفتن بار بیمهها—اما از طرف دیگر، خانوادهها هم نیاز جدی دارند: سالمند، بیمار، کودک و شرایط سخت آپارتمانهای بلندمرتبه. طبیعی است که این موضوع آزاردهنده باشد، بنابراین باید تعادلی میان مصرف خانگی و مصرف صنایع ایجاد شود تا بتوانیم از این شرایط عبور کنیم.
بلاتکلیفی جوانان؛ دغدغهای جدی
برنا: جوانان، که سرمایه اصلی کشور هستند، امروز با نوعی بلاتکلیفی روبهرو هستند؛ آینده روشنی نمیبینند و حتی در تحصیل و اشتغال با تردید مواجهاند. برخی به کارهایی روی آوردهاند که با تحصیلاتشان سازگار نیست، مثل دستفروشی. دولت چه برنامهای برای این قشر دارد؟
مهاجرانی: اولاً دغدغههای جوانان کاملاً درست است و به هیچ عنوان نمیتوان گفت برداشت آنها از شرایط، اشتباه است. درک هر فرد مبتنی بر واقعیت بیرونی و برداشت ذهنی اوست. بنابراین حتی اگر بخشی از این برداشت با واقعیت کامل منطبق نباشد، ما وظیفه داریم شرایط را اصلاح کنیم. جوانان دغدغهمند آینده هستند و حق دارند؛ حرفشان درست است.
رئیسجمهور بر بهبود وضعیت صنایع و حرکت به سمت علم و فناوری، بهویژه در حوزه انرژیهای پاک، تأکید دارند؛ مسیری که هم میتواند مشکلات انرژی را حل کند و هم اشتغال پایدار ایجاد نماید. متأسفانه گاهی برخی افراد به دلیل درآمد لحظهای بالاتر، شغل پایدار را رها میکنند، اما واقعیت این است که حاکمیت وظیفه دارد فرصت شغلی پایدار برای جوانان فراهم کند.
برنا: این وظایف چقدر اجرایی شده است؟
مهاجرانی: بخشی از آن در آییننامههایی که در دولت تصویب شده، در حال اجراست.
آموزش طبقاتی؛ عدالت آموزشی در اولویت دولت
برنا: در حوزه تحصیل، ما شاهد شکاف طبقاتی هستیم؛ از شهریه ۱۴۰ تا ۱۶۰ میلیون تومانی مدارس غیردولتی تا کمبود امکانات در مدارس دولتی. حتی تفریح و ورزش هم طبقاتی شده است؛ جوانی که توان مالی ندارد، بهسختی میتواند از امکانات ورزشی بهرهمند شود. انتظار این بود که دولت در آموزشوپرورش، اقدامات جدیتری برای رفع این تبعیض انجام دهد.
مهاجرانی: در تاریخ جمهوری اسلامی، سابقه نداشته که رئیسجمهوری ظرف یک سال بیش از ۴۰ جلسه، هر کدام حداقل دو ساعته، برای آموزشوپرورش وقت بگذارد. این توجه ناشی از تمرکز رئیسجمهور بر عدالت آموزشی است؛ موضوعی که بهدنبال خود عدالت اجتماعی را نیز محقق میکند. هیچ رئیسجمهوری تاکنون اینگونه جدی در حوزه عدالت آموزشی و عدالت در سلامت و درمان ورود نکرده است. موضوع نظام ارجاع نیز اکنون در دستور کار دولت و در حال اجراست. همانطور که رئیسجمهور در شعارهای انتخاباتیشان بر عدالت تأکید داشتند، این موضوع ۱۰۰ درصد در متن برنامههای ایشان قرار دارد، نه در حاشیه.
برنا: خروجی ملموس این اقدامات چیست؟
مهاجرانی: وقتی تعداد مدارس افزایش مییابد، وضعیت معلمان بهبود پیدا میکند و نظام آموزشی ارتقا مییابد، خروجیها در طول زمان نمایان میشود. در حوزه مسکن نیز تلاش میشود مشکل اقشار مختلف حل شود. به نمونه موفق اشاره کنم: امسال در میان مدالآوران المپیاد ریاضی، دانشآموزی از مناطق کاملاً حاشیهای زنجان داشتیم که حتی خانه شخصی نداشت و در منزل استیجاری زندگی میکرد. در سفر معاونت علمی ریاست جمهوری که همیشه با نخبگان دیدار دارند، منزل مسکونی از سوی رئیسجمهور به وی هدیه شد. این نمونهها نظام طبقاتی را بر هم میزند و باید آنها را تکثیر کرد.
گسترش عدالت آموزشی که رئیسجمهور آغاز کردهاند، از ساخت مدرسه تا بهبود فرایندهای آموزشی،در حال انجام است. موضوع معیشت مردم بهطور عام و جوانان بهطور ویژه، همچنین عدالت بهداشتی و درمانی، و دسترسی به شغل و مسکن، همگی از موضوعاتی است که دولت بهطور جدی دنبال میکند.
برنا: خیلی ممنون. خوشحالیم که در برنا حضور پیدا کردید.
مهاجرانی: طبیعتاً اگر خبرنگار گاهی تیز و بیپرده سؤال نکند، بخشی از رسالت حرفهای خود را انجام نداده است. از شما بابت پرسشهای رک اما حرفهای تشکر میکنم. اجازه دهید از همینجا یک بار دیگر درگذشت استاد محمود فرشچیان، نگارگر اصیل ایرانی، را تسلیت بگویم. جملهای را که پیشتر هم گفتهام دوباره تکرار میکنم: روح نگارگر اصیل ایرانی به محضر یگانه نگار هستی پر کشید. انشاءالله روحشان شاد باشد. بسیار خوشحال شدم و امیدوارم در آینده گفتوگوی مفصلتری با شما داشته باشم.
انتهای پیام/