به گزارش خبرنگار اجتماعی برنا «رضا نیکنام»، تهران را فقط با چشمانشان میبینند و با گوشهایشان میشنوند. چشمانشان، دود و ترافیک میبینند و گوشهایشان، همواره در انتظار شنیدن نوایی متفاوت از میان هیاهوی شهر هستند. این نوا، غرش خودروهایی است که میخواهند «دیده» شوند، حتی اگر «شنیده شدن» شان، آرامش را از دیگران بگیرد.»
رویای میلیاردی روی چهار چرخ
اسپرتکردن یا «تیونینگ» خودرو به معنای اعمال تغییرات ظاهری، داخلی و فنی برای بهبود عملکرد، افزایش سرعت یا تغییر چهره خودرو به شکلی ورزشی و خاص است. اما انگیزهها در سال ۱۴۰۴ پیچیدهتر شده است.
محمد ۳۲ ساله، مالک یک پژو ۴۰۵ اسپرتشده میگوید: «قبلاً میگفتند هر چقدر پول بدی، آش میخوری، اما امروز اگر میلیارد هم پول بدی، شاید یک آش بیمزه هم نصیبت نشود! من این ماشین را سال ۱۴۰۰ خریدم و شروع کردم به اسپرت کردن آن و تا امروز بیش از ۱.۵ میلیارد تومان برایش خرج کردهام. این کار برای من یک سرمایهگذاری عاطفی است، مثل کسی که برای یک تابلوی نقاشی پول میدهد.»
محمد ۲۶ ساله، کنار پرایدش ایستاده. اما این یک پراید معمولی نیست. رینگهایش براق است، اگزوزش تغییر کرده و ظاهرش به گونهای است که در نگاه اول به سختی میتوان باور کرد این همان پراید معروف است. او میگوید: «این ماشین برای من فقط یک وسیله نیست؛ یک اثر هنری است. سه سال طول کشید تا بتوانم آن را به این شکل دربیاورم. نزدیک یک میلیارد تومان هزینه کردهام؛ یعنی چندین برابر قیمت خود ماشین!».
اما محمد تنها نیست. بسیاری از جوانان ما حتی در شرایط اقتصادی سخت، به دنبال راهی برای بیان خود هستند. برای بعضی از آنها، اسپرتکردن خودرو تنها راهی است که میتوانند در شهر شلوغ و یکنواخت تهران دیده شوند.
نجواهای مزاحم خیابانهای خسته
اما هر غرّشی با واکنش همراه است. علی نوابی، که هر روز از خیابانهای شلوغ تهران عبور میکند، میگوید: «بعضی روزها که از سر کار برمیگردم، آنقدر خستهام که کوچکترین صدای بلند اعصابم را به هم میریزد. ماشینهای اسپرتشده با آن صداهای بلند، آرامش مردم را میدزدند.»
کارشناسان محیط زیست نیز نگران هستند. آنها هشدار میدهند که تغییرات غیراصولی در خودروها علاوه بر اینکه آلودگی صوتی ایجاد میکند، بلکه میتواند آلودگی هوا را نیز افزایش دهد.
بازاری که دیگر آنچنان ساده نیست
امیرحسین، که ۱۲ سال است در یک تعمیرگاه کار میکند، از تغییرات بازار میگوید: «قبلاً با چند میلیون تومان میشد یک ماشین را اسپرت کرد. اما امروز حتی یک جفت رینگ ساده هم قیمتهای سرسامآوری دارد. بسیاری از مشتریان قدیمی ما دیگر توان مالی این کار را ندارند.»
ارسلان حکیمی، ۲۸ ساله تعریف میکند: «برای خودروام، نزدیک به ۸۰۰ میلیون تومان هزینه کردم تا شبیه تویوتا شود. این پروژه ۳ سال طول کشید و قطعات را به تدریج و با زحمت زیاد تهیه کردم. حالا این ماشین برای من یک اثر هنری است.»
به گفته سالار مولایی، یکی از فعالان قدیمی این حوزه، قیمت قطعات وارداتی به دلیل نوسانات ارزی غیرقابل پیشبینی شده است. قطعات ایرانی نیز به دلیل هزینه بالای تولید و مواد اولیه، گاه از نمونههای مشابه خارجی گرانتر هستند.
علی رحیمی، شهروند معترض میگوید: «دیگر آن قشر جوان معمولی نیستند که این کار را بکنند. الآن کسی که برای پرایدش چند میلیارد خرج میکند، قطعاً پولدار است. اما پولدار بودن که مجوز اذیت کردن مردم و آلوده کردن هوا را نمیدهد.»
حالا اسپرتسازی به تجملی تبدیل شده که فقط عدهای خاص میتوانند از پس هزینههای آن بربیایند. قطعات خارجی با قیمتهای بالا وارد میشوند و حتی قطعات ایرانی هم به دلیل مشکلات اقتصادی، بسیار گرانقیمت هستند.
مهدوی، روانشناس اجتماعی در این زمینه عنوان میکند: «در شرایط تورمی و اقتصادی دشوار، نمایش ثروت و تمایز شکل جدیدی به خود گرفته است. وقتی خرید یک خودروی لوکس نو برای جوانان و اقشار زیادی غیرممکن است، تبدیل یک خودروی معمولی به یک کالای خاص، راهی برای عبور از یکنواختی موقعیت در زندگی است. این عمل به جز اینکه نشان دهنده علاقه فردی است، با خود یک بیانیه مهم دارد که «من میتوانم در این شرایط سخت، برای یک علاقه شخصی میلیاردها تومان هزینه کنم.» این رفتار هم ریشه در اعتماد به نفس دارد و هم میتواند نشانهای از بحران هویت باشد.»
قانون و مقررات و ناظر خیابانها
احمدی، پلیس راهور توضیح میدهد: «ما به دنبال حفظ امنیت مردم هستیم. تغییرات غیرمجاز در خودروها میتواند خطرآفرین باشد. هر ماه دهها خودروی اسپرتشده غیرمجاز توقیف میشوند تا به حالت اولیه بازگردند.»
پلیس تأکید میکند که این اقدامات برای حفظ ایمنی خود رانندگان و دیگر شهروندان است. خودرویی که تغییرات غیراصولی در آن انجام شده، ممکن است در جاده کنترل خود را از دست بدهد و حادثهآفرین شود.
سهمی کوچک با آلایندگی بزرگ
تعداد خودروهای اسپرتشده غیراستاندارد در مقایسه با کل ناوگان خودرویی کشور بیش از حدود ۵.۵ میلیون دستگاه، بسیار ناچیز است، اما تأثیر کیفی آنها همچنان قابل توجه است. بر اساس گزارش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، آلودگی صوتی کماکان دومین معضل بزرگ شهروندان تهرانی پس از آلودگی هواست. خودروهای اسپرتشده با حذف کاتالیست و تغییر سیستم اگزوز، میتوانند تا ۵۰ دسیبل بیش از حد مجاز (۸۵ دسیبل در روز) آلودگی صوتی ایجاد کنند.
همچنین تغییرات غیراصولی در سیستم احتراق موتور منجر به افزایش مصرف سوخت و افزایش چشمگیر انتشار گازهای آلاینده، به ویژه هیدروکربنهای نسوخته (HC) و مونوکسیدکربن (CO) میشود. یک خودروی اسپرتشده غیراستاندارد میتواند تا ۱۰ برابر یک خودروی معمولی همرده خود آلایندگی تولید کند.
بدون تردید اسپرتکردن خودرو یک پارادوکس بزرگ است؛ از یک سو به دلیل هزینههای سرسامآور، از دایره دسترسی جوانان خارج و به یک امر لوکس تبدیل شده است. از سوی دیگر، همان تعداد محدود نیز به دلیل غیراستاندارد بودن، تهدیدی برای ایمنی و آرامش عمومی هستند.
خطری که گرانتر تمام میشود
طبق اعلام پلیس راهور تهران، در شش ماهه اول سال ۱۴۰۴، به طور متوسط ماهانه حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ خودروی اسپرتشده غیرمجاز در سطح پایتخت توقیف شدهاند. البته کاهش نسبی این آمار نسبت به سالهای گذشته، نه به دلیل کاهش تخلف، که به دلیل کاهش توان مالی مردم برای انجام این کار پرهزینه و افزایش نظارتهای پلیسی است.
طبق قانون، هرگونه تغییر در وضعیت ظاهری و فنی خودرو که در برگه مشخصات وسایل نقلیه درج شده، ممنوع است. این موارد شامل تعویض سپر، تغییر ارتفاع، تعویض لاستیک و رینگ با سایز غیراستاندارد، دودی کردن شیشهها و هرگونه تغییر در سیستم اگزوز و موتور است. خودروهای متخلف توقیف میشوند تا به حالت اولیه بازگردند.
به گفته عباس رزوانی، مکانیک باتجربه نصب یک موتور قویتر روی شاسی یک خودروی سبک بدون تقویت سیستم ترمز و فرمان، یک خودکشی سازمانیافته است! هزینه رفع این مشکلات ایمنی و استانداردسازی خودروی اسپرتشده، از هزینه خود تغییرات اولیه بسیار بیشتر است و کمتر کسی از پس آن برمیآید.»
آیندهای که باید ساخت
با وجود همه محدودیتها و هزینهها، به نظر میرسد علاقه به اسپرتسازی همچنان ادامه دارد. اما شاید وقت آن رسیده که به جای جدال با این پدیده، به فکر راهحلهای منطقی و بهتر باشیم.
افزایش نظارت بر بازار قطعات خودرو و جلوگیری از قاچاق بی رویه میتواند تا حدی از افزایش قیمتها بکاهد. ایجاد پیستهای قانونی و ایجاد فضای ارزانقیمت و امن برای برگزاری مسابقات و نمایش خودروهای اسپرت میتواند این انرژی را به مسیری بیخطر هدایت کند. استفاده از ظرفیت «ماشینبازها»ی معروف و شناختهشده برای ترویج اسپرتسازی استاندارد و قانونی میتواند بسیار تأثیرگذار باشد.
ایجاد پیستهای مجهز برای خودروهای اسپرتشده میتواند به جوانان فرصت دهد در محیطی امن و بدون ایجاد مزاحمت برای دیگران، به علاقه خود بپردازند. همچنین آموزش و فرهنگسازی میتواند به آنها کمک کند تا تغییرات استاندارد و بیخطر را انجام دهند.
کارشناسان عقیده دارند داستان اسپرتسازی خودرو، داستان تقابل علاقه و واقعیت، سنت و مدرنیته، و ثروت و محدودیت است. شاید پاسخ نهایی نه در حذف این پدیده، که در هدایت آن به مسیری درست باشد. مسیری که در آن هم جوانان بتوانند رویاهای خود را دنبال کنند، هم آرامش و امنیت شهروندان حفظ شود.
در ایران ۱۴۰۴، اسپرتسازی خودرو بیش از آنکه یک معضل ترافیکی یا آلودگی باشد، نمایشی از شکاف طبقاتی و عطش برای دیده شدن در میان هیاهوی شهر است. حل این معضل، نه فقط با توقیف و جریمه، که با درک انگیزهها، هدایت ثروت به مسیر درست و ایجاد فضای ابراز وجود سالم برای نسل جوان ممکن خواهد بود.
انتهای پیام /