به گزارش برنا؛ سیستان و بلوچستان، با دارا بودن گسترهای وسیع و منحصربهفرد از منابع طبیعی، بهعنوان پهناورترین استان کشور، نقشی حیاتی در حفظ تعادل زیستمحیطی و معیشت ملی ایفا میکند. تحلیل آمارهای منابع طبیعی نشان میدهد که این استان بهتنهایی ۱۳ درصد از کل مراتع کشور را در خود جا داده است که این میزان وسعت، اهمیتی راهبردی به این حوزه میبخشد.
بر اساس دادههای موجود، سیستان و بلوچستان با داشتن ۱۰ میلیون و ۸۹۹ هزار و ۹۶۰ هکتار مرتع، از نظر وسعت منابع طبیعی، جایگاهی بیبدیل دارد. این رقم به این معناست که وسعت مراتع این استان به تنهایی چهار برابر میانگین کشوری بوده و این پهنهبندی گسترده، استان را به یکی از مهمترین مناطق کشور از نظر تنوع زیستی، اراضی طبیعی بکر و ظرفیتهای بومی تبدیل کرده است.
این گستردگی مرتعی، تأثیرات مستقیمی بر تولید علوفه دامی، تأمین معیشت پایدار جوامع روستایی و همچنین ایفای نقش کلیدی در مقابله با پدیدههای مخرب اقلیمی نظیر بیابانزایی و ریزگردها دارد. حفاظت از این ۱۰ میلیون هکتار، نه تنها یک ضرورت زیستمحیطی، بلکه یک الزام برای امنیت زیستی و اقتصادی مناطق همجوار است.
در میان شهرهای سیستان و بلوچستان، ایرانشهر بهعنوان یکی از مناطق با آبوهوای مساعد، نمونهای برجسته از حاصلخیزی منابع طبیعی این استان است. این شهر با برخورداری از شرایط اقلیمی خاص، زیستگاه بیشاز ۸۰ گونه گیاه دارویی شناخته شده و این ظرفیت دارویی، اهمیت دوچندان حفاظت از زیستگاهها و مراتع اطراف ایرانشهر را گوشزد میکند، چرا که نابودی هر هکتار از این اراضی، میتواند منجر به انقراض گونههای دارویی ارزشمندی شود که بخشی از میراث بومی و ظرفیتهای اقتصادی استان هستند.
با توجه به این گستردگی و اهمیت، حفاظت از این سطوح عظیم منابع طبیعی نیازمند برنامهریزی منسجم و تخصیص منابع کافی است. مدیریت صحیح این منابع، بهویژه با توجه به چالشهای منطقهای مانند خشکسالی و فرسایش بادی، ضامن پایداری معیشت مردم محلی و حفظ زیستگاههای حیات وحش منطقه خواهد بود. تداوم برنامههای حفاظتی، پایش مستمر و آموزش جوامع محلی برای بهرهبرداری پایدار از مراتع، تنها راهکار تضمینکننده بقای این میراث طبیعی عظیم است.
خشک شدن چشمهها و تخریب پوشش گیاهی؛ نتیجه مستقیم خشکسالی بر اکوسیستم
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری ایرانشهر، با اشاره به شرایط خاص جغرافیایی منطقه افزود: این شهرستان در منطقهای با اقلیم گرم و خشک قرار دارد و زیستگاههای آن به شدت به منابع آبی محدود و پوشش گیاهی وابسته هستند؛ شرایطی که با خشکسالیهای موجود، تأثیر مخربی بر اکوسیستم منطقه گذاشته است.
مسلم برشان کاهش و خشک شدن منابع آبی و چشمهها را عامل اصلی تهدید آبشخورها دانست که تالابهای فصلی منبع حیاتی تأمین آب آنها بوده و این آبشخورها نیز منبع حیات وحش منطقه محسوب میشوند، بنابراین شرایط موجود وضعیت بقای گونههای وابسته به آب از جمله پرندگان آبزی و دوزیستان را به خطر میاندازد.
وی همچنین نابودی پوشش گیاهی به دلیل کمبود بارندگی را یکی دیگر از نتایج مستقیم خشکسالی برشمرد که تأثیر بسزایی بر حیات وحش دارد.
مدیریت بحران و حفاظت از حیات وحش
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری ایرانشهر به اقدامات جاری اشاره کرد و ادامه داد: در زیستگاهها باید از طریق آبرسانی به آبشخورها و استفاده از تانکرها و پُر کردن مداوم آبشخورهای بتنی در مناطق حفاظت شده کمک صورت گیرد.
وی در زمینه قاچاق چوب و حفظ گونههای مقاوم به خشکی، از وجود یگان حفاظت در سه بخش دامن، مرکزی و بزمان خبر داد و اعلام کرد: سعی کردیم گونههای مقاوم به خشکی مانند کهور ایرانی را با پایش روزانه و مستمر از آنها حفاظت کنیم.
برشان بر اهمیت آموزش جوامع محلی تأکید کرد و افزود: آموزش به دامداران و جوامع محلی در مورد رشتههای صحیح بهرهبرداری از مراتع، جلوگیری از قطع درختان و اهمیت حفاظت از گونههای حیاتی در دستور کار است. همچنین همیاران طبیعت در مدارس و جوامع محلی آموزش داده میشوند و ما با تشکیل تعاونیهایی از احیا و واگذاری مراتع حمایت میکنیم.
عملیات مقابله با بیابانزایی و فرسایش
وی مالچپاشی را از اقدامات در دستور کار دانست و گفت: این عملیات در محدوده خیرآباد ایرانشهر انجام شده است.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری ایرانشهر، دلیل این اهمیت را محدود بودن مناطق بیابانی و ضرورت جلوگیری از حرکت شنهای روان به سمت جادهها، مزارع، تأسیسات زیربنایی و همچنین ممانعت از کاهش افق دید بواسطه ریزگردها عنوان کرد و ادامه داد: برای این منظور، کاشت نهال یا همان عملیات بیولوژیک مانند مالچپاشی و کشت گونههای مقاوم بر روی ماسهها برای جلوگیری از حرکت شنها در دستور کار قرار دارد.
اقدامات ویژه در بزمان و احیای مراتع
وی همچنین از اقدامات ویژهای در منطقه بزمان برای حفاظت از گیاهان دارویی خبر داد و اظهار کرد: در این منطقه، تعیین زمان چرای دام و جلوگیری از چرای بیرویه و محدود کردن تعداد چرای دام برای حفاظت از پوشش گیاهی در دستور کار قرار گرفته است.
برشان به اجرای پروژههای مرتعداری شامل کشت گیاهان علوفهای تخریب شده اشاره کرد و یکی از مسائل مهم در مناطق حساس و در معرض فرسایش شدید را گونههای گیاهی نادر دانست و گفت: این مناطق به مدت یک سال مهر و موم میشوند و چرای کامل دام در آنها ممنوع خواهد بود تا پس از رسیدگی و احیا، مورد استفاده قرار گیرند.
وی به راهکارهای بلندمدت حفاظت از منابع طبیعی اشاره کرد و گفت: برای تثبیت خاک در مناطق کانونهای بحرانی فرسایش بادی و شنهای روان، افزایش پوشش گیاهی در دستورکار بوده، همچنین برای حفاظت از مراتع اقدام به ایجاد زیستگاههای مرتعی و جنگلی در مناطقی که گونههای گیاهی خاص و بومی دارد خواهیم کرد
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری ایرانشهر در پایان گفت: ایجاد بانک گونههای گیاهی که در معرض خطر هستند برای نگهداری و استفاده در پروژههای آتی در برنامه است.